Quality control:
Gene name:C ext
Clone ID#:D5305-4
RES: HindIII
شکل ۴-۶. تائید اندازه ژن سنتز شده به کمک هضم آنزیمی
- تائید صحت قابلیت تکثیر ژن به کمک تکنیک PCR و عدم وجود هرگونه آلودگی در آن
- کیفیت مناسب DNA سنتز شده به کمک تکنیک اسپکتروسکوپی^[۵۸] و عدم وجود هرگونه آلودگی در آن
- شکل ظاهری شفاف و عدم وجود هرگونه ذره ی خارجی در آن
سفارش مذکور به شکل پودر لیوفیلیزه و در حجم ۱۰ میکروگرم دریافت شد و سپس با توجه به دستور العمل شرکت سازنده بصورت استوک قابل استفاده درآمد. نقشه ی ژنی پلاسمید حاوی DNA ناحیه C2در شکل ۴-۷ نمایش داده شده است. در این شکل جایگاه ژن مورد نظر، نحوه قرار گیری آن در
پلاسمید حامل، جایگاه های آنزیم های محدود کننده و همچنین جایگاه ژن مقاومت به آنتی بیوتیک آمپی سیلین نشان داده شده است.

شکل ۴-۷. نقشه ی ژنی پلاسمید حاوی DNA ناحیه C2 پروتئین ALCAM
۴-۳ کلونینگ پلاسمید- AMP⁺ pBSK حاوی DNA ناحیه C2
برای تکثیر پلاسمید حاوی ژن سنتز شده، ارسال شده توسط شرکت تولیدی، فرایند ترانسفورمیشن بر روی باکتری های کامپتنت E.coli سویه Top 10 انجام شد و از کلونی های رشد کرده در محیط حاوی آنتی بیوتیک آمپی سیلین، تک کلونی انتخاب شد و در محیط LB مایع کشت داده شد و سپس از تک کلونی کشت داده شده به روش لیز قلیایی استخراج پلاسمید صورت گرفت. و برای تائید حضور پلاسمید در محلول بدست آمده، الکتروفورز انجام شد. با مشاهده نمودن باند bp 3725 در ژل، حضور پلاسمید حاوی ژن ناحیه C2 به اثبات رسید. در شکل ۴-۸ نتیجه حاصل از الکتروفورز محصول استخراج پلاسمید نشان داده شده است.

شکل ۴-۸. تائید حضور پلاسمید حاوی ژن ناحیه C2 در محصول استخراج پلاسمید. از سمت راست چاهک اول نمونه پلاسمید حاوی ناحیه مورد نظر و چاهک اول از سمت چپ لدر DNA1kb- باندbp3725 مربوط به پلاسمید حاوی ناحیه C2 و محل باند ۳۰۰۰bp لدر .
پس از این که وجود پلاسمید در محصول حاصل از استخراج پلاسمید کلونی های ترانسفورم شده با پلاسمید حاوی ژن ناحیه C2 تائیید شد، به کمک تکنیک هضم دوگانه آنزیمی(double digestion)، وجود ژن ناحیه C2 در پلاسمید، با توجه به جایگاه های آنزیمی NcoI و XhoI قرار داده شده در دو سر ژن سنتز شده مورد بررسی قرار گرفت. که دو باند بر روی ژل مشخص شد،یک باند bp 818 )ناحیه (C2 و یک باند bp 2907 ( پلاسمید pBSK ) که تائیدی بر وجود ژن ناحیه مورد نظر در پلاسمید تکثیر شده دارد. شکل ۴-۹ نتیجه حاصل از هضم آنزیمی دو گانه پلاسمید تکثیر یافته pBSK را نشان می دهد.
شکل ۴-۹. هضم دوگانه آنزیمی پلاسمید تکثیر یافته pBSK- از سمت راست چاهک اول لدر DNA1kb و چاهک های دوم سوم و چهارم نمونه هضم انزیمی پلاسمید حاوی ناحیه C2–پیکان های بالا پلاسمید (bp 2907) و ناحیه C2 (bp818) –از بالا سمت چپ محل قرار گیری باند bp 3000 و ۷۵۰bp لدر.
۴-۴ ساب کلونینگ ژن ناحیه C2
جهت بیان ژن ناحیه C2 از باکتری E.coli BL21(DE3) استفاده شد . ابتدا ژن مورد نظر از روی ژل آگارز مرحله الکتروفورز خالص سازی شد و سپس به کمک تکنیک Ligation با پلاسمید pet-28a ترکیب شد. سپس این ترکیب به سلول های شایسته ی E.Coli BL21 ترانسفورم شد. در شکل ۴-۱۰، نقشه ژنی پلاسمید pet-28a نشان داده شده است.
شکل ۴-۱۰. نقشه ژنی پلاسمید pet-28a
باکتری BL21به تنهایی حساس به کانامایسین است ولی وقتی وکتور pet-28a را جذب کند نسبت به آنتی بیوتیک کانامایسین مقاوم شده و بر روی محیط کشت حاوی کانامایسین تشکیل کلونی می دهد. در شکل ۴-۱۱ کلونی های رشد کرده بر روی محیط کشت حاوی آنتی بیوتیک کانامایسین بعد از ترانسفورماسیون باکتری BL21(DE3) با پلاسمید pet-28a حاوی ناحیه C2 را نشان می دهد.
شکل ۴-۱۱ باکتری های BL21(DE3) ترانسفورم شده با pet-28a حاوی ژن ناحیه C2
سپس یکی از این تک کلونی های رشد کرده به محیط LB مایع منتقل شده و سپس از آن استخراج پلاسمید به روش لیز قلیایی صورت گرفت تا وجود پلاسمید حاوی ژن مورد نظر تائید شده و از طرفی وجود هرگونه آلودگی را از بین ببرد. برای تائید وجود پلاسمید pet-28a در محصول استخراج پلاسمید، الکتروفورز صورت گرفت و با تشکیل باند در bp 6187 ، این ادعا ثابت شد. در شکل ۴-۱۲ ، نتیجه
الکتروفورز محصول استخراج پلاسمید pet-28a از سلول های ترانسفورم شده BL21(DE3) ، نشان داده شده است.
شکل ۴-۱۲. تائید حضور پلاسمید pet-28a حاوی ژن ناحیه C2 در باکتری ترانسفورم شده BL21(DE3)- چاهک اول از سمت چپ لدر DNA1kb و چاهک های دوم سوم و نمونه هضم انزیمی pet حاوی ناحیه C2
پس از این که وجود پلاسمید pet-28a در محصول حاصل از استخراج پلاسمید کلونی های ترانسفورم شده با پلاسمید حاوی ژن سنتز شده تائید شد، به کمک تکنیک هضم دوگانه آنزیمی، وجود ژن ناحیه مورد نظردر پلاسمید، با توجه به جایگاه های آنزیمی NcoI و XhoI قرار داده شده در دو سر ژن سنتز شده مورد بررسی قرار گرفت. دو باند مورد نظر bp 818 ( ناحیه C2) و bp 5369 ( پلاسمید pet-28a ) نمایان گشت که تائیدی بر وجود ژن مولتی توپ مورد نظر در باکتری ترانسفورم شده است. شکل ۴-۱۳ نتیجه حاصل از هضم آنزیمی دو گانه پلاسمید pet-28a حاوی ژن ناحیهC2 پروتئین ALCAM را نشان می دهد.
شکل ۴-۱۳ نتیجه حاصل از هضم انزیمی دو گانه پلاسمید pet-28a حاوی ژن ناحیه C2 در باکتری ترانسفورم شده BL21(DE3)- از سمت راست چاهک اول لدر DNA1KB چاهک اول و سوم از سمت چپ پلاسمد Pet-28a حاوی ناحیه C2 و چاهک اول از سمت چپ .
۴-۵ بیان پروتئین ناحیه C2و تائید آن به کمک تکنیک SDS-page
پس از تائید ترانسفورماسیون و وجود پلاسمید حاوی ژن ناحیه C2در باکتری میزبان، با توجه به پروموتر lac در پلاسمید pet-28a (که یک پروموتور القایی می باشد)، جهت القاء بیان پروتئین در باکتری از القاگر IPTG در رقت مناسب استفاده شد. به منظور جداسازی باند های پروتئینی سلولی و ردگیری پروتئین نوترکیب در سلول های ترانسفورم شده و نیز میزان بیان پروتئین مورد نظر از الکتروفورز بر روی ژل پلی آکریل­آمید استفاده شد و عصاره های سلولی تهیه شده بر روی SDS-page الکتروفورز شدند.پس از رنگ آمیزی با کوماسی G-250 کلوئیدی، باند ۱۵ کیلو دالتون مربوط به پروتئین ناحیه C2 پروتئین ALCAM در نمونه های ۱ و ۲ ظاهر شد و علاوه بر این در نمونه های کنترل منفی باندی در این ناحیه
مشاهده نشد. در شکل ۴-۱۴، الکتروفورز پروتئین ناحیهC2 پروتئین ALCAM بر روی SDS-page 15 درصد با رنگ آمیزی کوماسی بلو نشان داده شده است.
شکل ۴-۱۴. بررسی بیان پروتئین ناحیه C2به کمک تکنیک SDS-page- از سمت چپ چاهک اول نمونه کنترل مثبت حاوی پروتئین بیان شده ناحیه C2–چاهک سوم لدر پروتئینی و چاهک دوم نمونه کنترل منفی
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
بحث:
بیوانفورماتیک دانش استفاده از علوم کامپیوتر و آمار و احتمالات در شاخه زیست شناسی مولکولی است. گسترش روز افزون حجم عظیم داده‌های ژنومی و نیاز به ذخیره، بازیابی و تحلیل مناسب این داده‌ها، موجب پیدایش علم بیوانفورماتیک گردید. این دانش نوظهور، به عنوان یک دانش بین رشته‌ای، تلاش می‌کند تا با بهره گرفتن از تکنیک‌های موجود در علوم کامپیوتر، ریاضیات، شیمی، فیزیک و علوم مرتبط دیگر، مسایل مختلف زیست‌شناختی را که معمولاً در سطح مولکولی هستند حل کند.تلاش‌های پژوهشی اصلی در این رشته عبارتند از: تطابق توالی، کشف ژن، گردآوری ژنوم، تنظیم ساختار پروتئینی، پیش بینی ساختارهای دوم و سوم پروتئین، پیش‌بینی بیان ژن و تعاملات پروتئین- پروتئین و مدلسازی تکامل.
بیوانفورماتیک یک تخصص میان رشته‌ای است که با ادغام زیست شناسی، ریاضیات به ویژه آمار، علوم کامپیوتر و فناوری اطلاعات به وجود آمده ‌است. از مهمترین کارها در بیوانفورماتیک تجزیه و تحلیل اطلاعات توالی است. زیست‌شناسی محاسباتی نامی است که به این فرایند داده شده ‌است و شامل موارد زیر است:
پیدا کردن ژن ها در توالی های DNA
توسعه روش های پیش بینی ساختار و عملکرد پروتئین های تازه کشف شده یا نوترکیب و یا توالی RNA آن ها
طبقه بندی پروتئین های مشابه و ایجاد درخت های فیلوژنی برای بررسی روند تکاملی آن ها
مشهورترین کاربرد بیوانفورماتیک در تحلیل توالی هاست توالی های DNA مربوط به ارگانیزم های مختلف جهت دستیابی سریع و مقایسه آنها با یکدیگر ، در پایگاه های داده ذخیره میشوند.
در این مطالعه از علم بیوانفورماتیک جهت پیش بینی و بالا بردن دقت در طراحی ژن نوترکیب استفاده شد. یکی از کاربرد های بیوانفورماتیک بهینه سازی ژن نوترکیب با توجه به میزبان می باشد که در آن رایانه با بهره گرفتن از داده های پیش فرض و پارامتر های دخیل در سیستم رونویسی مثل کدون های بهینه، درصد اسید آمینه های گوانین و سیتوزین توالی و …، بهترین توالی ممکن برای ژن نوترکیب جهت بیان در میزبانی مشخص را پیشنهاد می دهد. این عمل موجب آن می شود که میزان و دقت بیان ژن طراحی شده در میزبان انتخابی بالا رود.
پروتئین ها عهده دار رفتار سلولی و تمام فعالیت هایی هستند که در سلول انجام می شود. و برای پی بردن به ارتباط ژنوم با رفتار سلول ها باید پروتئین های سلولی را شناخت. برای شناسایی مکانیسم های مولکولی
رفتار سلولی و واکنش های زیستی، لازم است پروتئین هایی که در یک سلول بیان می شود، تغییرات آن ها در شرایط مختلف، عملکرد آن ها و همچنین برهمکنش های بین پروتئین های مختلف در یک سلول، بررسی شود. مطالعه پروتئین ها به مراتب مشکل تر از مطالعه ژنوم است. زیرا پروتئین ها را نمی توان همانند DNA به روشی مشابه PCR، تکثیر کرد. همچنین توالی های پلی پپتیدی نمی توانند به توالی های اسید آمینه ای مکمل خود متصل شوند. بنابراین برای مطالعه پروتئوم باید از ابزار و روش های ویژه ای استفاده کرد. از جمله شاخص های مهم برای آنالیز بیوانفورماتیک پروتئین ها عبارتند از عملکرد و رفتار پروتئین ها، برهمکنش های بین پروتئین های مختلف، آرایش هایی که پس از ترجمه بر روی پروتئین ها ایجاد می شود و نیمه عمر آنها در سلول.
بنابراین پروتئینی نوترکیب حاصل از ژن طراحی شده باید دارای شاخص های مهمی مثل پایداری و سطح انرژی مناسب باشد که به کمک نرم افزار های بیوانفورماتیکی این شاخص ها قابل اندازه گیری می باشد.
شکل سه بعدی یا فضایی پروتئین تعیین کننده عملکرد پروتئین در سلول می باشد به همین دلیل شکل فضای پروتئین نوترکیب از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بنابراین، از لحاظ شکل فضایی باید کمترین تفاوت را با پروتئین اصلی دارا باشند.
دو اصل مهم برای تعیین ساختار سه بعدی پروتئین از روی توالی آن وجود دارد :
الف) پروتئین ها با توالی تقریبا مشابه، شکل فضایی شبیه به هم پیدا می کنند ( جستجو برای یافتن توالی های مشابه)
ب) شکل فضایی مولکول به گونه ای است که به حداقل سطح انرژی برسد ( استفاده از قوانین شیمی، فیزیک و ترمودینامیک )
علم بیوانفورماتیک با اندازه گیری پارامترهای ساختاری پروتئین نوترکیب، قادر است میزان تفاوت آن را با پروتئین اصلی مشخص کرده و همچنین دیگر قابلیت های پروتئین نوترکیب را از لحاظ قدرت ایمنی زایی، میزان حلالیت و در دسترس بودن ناحیه C2برای آنتی بادی ها را پیش بینی کند. با رسم نمودار راماچاندران می توانیم پایداری پروتئین را بعد از ترجمه نشان دهیم بدین صورت که هر اسید آمینه ای قادر است فقط در زوایای خاصی از فضا با توجه به اسید آمینه های مجاور قرار گیرد. برای رسم این نمودار رایانه با بهره گرفتن از داده های پیش فرض زوایا برای هر اسید آمینه، مکان قرار گیری آن را در یک توالی پلی پپتیدی نشان می دهد. در صورتی که اکثر اسید آمینه ها بهترین زاویه را نسبت به هم داشته باشند ، پروتئین مورد نظر می تواند از پایداری بالایی برخوردار باشد.
برای اینکه قادر باشیم یک ژن نوترکیب را بیان کنیم لازم است که این ژن را درون یک میزبان مناسب کلون کنیم. کلون سازی ژن می تواند یک نمونه خالص از یک ژن منفرد را ایجاد کند. ( براون، ۱۹۹۵)

۵/۲

۲۳/۰

 

۵

۷۷/۰

 

۱۰

۷/۲

 

۱۵

۵

 

 

۱- ۱۳- ۵- ظرفیت و مقاومت گرمایی مصالح ساختمانی با توجه به وضعیت آب­وهوایی محیط
عمده­ترین ویژگی مصالح ساختمانی ظرفیت و مقاومت گرمایی آن­هاست. ظرفیت و مقاومت گرمایی مصالح ساختمانی نیز به وضعیت آب­وهوایی محیط بستگی دارد. در حقیقت، برگزیدن نوع مصالح ساختمانی باید با توجه به نوع آب­وهوای محیط صورت گیرد؛ زیرا نیاز به ظرفیت و مقاومت گرمایی در مناطق مختلف آب­وهوایی متفاوت است.
در مناطق مرطوب، مصالح ساختمانی باید سبک و مقاومت گرمایی آن­ها پایین باشد. در مناطق گرم و مرطوب که نوسانات دماییِ بین روز و شب پایین است، مصالحی با مقاومت گرمایی بالا و ظرفیت گرمایی پایین مناسب است. در مناطق گرم و خشک به علت بالا بودن نوسانات دماییِ بین روز و شب، مصالح ساختمانی باید با دقت بیش­تری برگزیده شود. در مناطق مذکور، مناسب­ترین نتیجه زمانی به دست می ­آید که بخش­هایی از بنا که هنگام روز به کار گرفته می­ شود با مصالح ساختمانی سنگین و بخش­هایی که هنگام عصر و شب به کار گرفته می­ شود با مصالح سبک و ظرفیت گرمایی پایین ساخته شود. در مناطق معتدل، بخش­های غربی ساختمان باید از مصالح سنگین و با ظرفیت گرمایی بالا ساخته شود تا گرمای ساعات پسین به درون بنا منتقل نشود. در صورتی که مصالح سایر بخش­ها باید با مقاومت گرمایی کافی ساخته شود. در مناطق سرد، برای ثابت نگه داشتن وضعیت مطلوب فضای داخلی بنا باید مقاومت گرمایی مصالح را بالا برد و دیوارهای غربی و بخش­های داخلی ساختمان را با مصالح سنگین بنا کرد. در مناطق خیلی سرد نیز به­کار گرفتن مصالح سنگین برای برقراری تعادل حرارتی فضای درونی ساختمان ضروری است. همچنین باید سطوح خارجی بنا را با عایق حرارتی پوشش داد تا گرمای درون ساختمان هدر نرود (منبع پیشین: ۱۱۲).

۲- ۱۳- ۵- ظرفیت و مقاومت گرمایی بام
بام تأثیرپذیرترین بخش ساختمان در وضعیت­های مختلف آب­وهوایی است. در فصول سرد، هنگام شب، گرمای بام - به علت ساطع شدن پرتوهایی با طول موج بلند - بیش­تر و سریع­تر از سایر سطوح هدر می­رود. به همین علت، در مناطق سردسیر، بام عمده­ترین عامل هدر رفتن گرمای درون بنا محسوب می­ شود. در فصول گرم و مناطق گرمسیر نیز، فضای درونی بنا تحت­تأثیر گرمای بام قرار می­گیرد. سطح خارجی بام معمولاً تحت بیش­ترین نوسانات دمای هوا و تابش خورشید قرار می­گیرد. مقدار این نوسانات تا حدود زیادی به رنگ سطح خارجی و ظرفیت و مقاومت گرمایی مصالح بام بستگی دارد (منبع پیشین: ۴۱ و ۴۲).
به­ طور کلی، در مناطق گرمسیر بام­هایی با رنگ روشن توصیه می­ شود؛ زیرا با ساطع کردن پرتوهای با طول موج بلند به سرعت خنک می­شوند و گرما را به درون بنا منتقل نمی­کنند. همچنین در این مناطق بام­های ترکیبی شامل یک لایه عایق نزدیک به سطح خارجی و یک لایه مصالح سنگین در بخش درونی آن توصیه می­ شود. در حقیقت، عایق نزدیک به سطح خارجی منتقل شدن گرما به لایه­ی سنگین درونی را کاهش می­دهد و لایه­ی سنگین درونی نیز در جذب گرمای درون بنا مؤثر است (منبع پیشین: ۱۱۶).
در مناطق سردسیر بام­هایی با رنگ تیره توصیه می­ شود؛ زیرا با جذب پرتوهای خورشید به سرعت گرم می­شوند و گرما را به درون بنا منتقل می­ کنند. همچنین در مناطق مذکور، بام­های یکپارچه یا ترکیبی سنگین توصیه می­ شود. بام­های مذکور بیش­تر با مصالحی با ظرفیت و مقاومت گرمایی بالا نظیر بتن و آجر ساخته می­شوند که از ورود سرمای بیرون به درون بنا و همچنین خروج گرمای بالا نظیر بتن و آجر ساخته می­شوند که از ورود سرمای بیرون به درون بنا و همچنین خروج گرمای درون بنا به بیرون جلوگیری می­ کنند (منبع پیشین: ۴۲).
در مناطقی که دارای دو دوره­ گرم و سرد هستند، بام­های مرکب (بام و سقف) توصیه می­ شود. در این مناطق بام باید با مصالح سبک و سقف با مصالح سنگین ساخته شود (احمدی­نژاد، ۱۳۸۴: ۵۸). در حقیقت، سقف با ظرفیت و مقاومت گرمایی بالا مانع از هدر رفتن گرمای درون بنا می­ شود و بام نیز با به وجود آوردن سایه بر روی سقف از گرم شدن بیش از حد سقف جلوگیری می­ کند. همچنین هوای بین بام و سقف نیز مانند یک عایق حرارتی از منتقل شدن گرما به درون ساختمان جلوگیری می­ کند. هرچند که باید تهویه­ی هوای بین بام و سقف نیز در نظر گرفته شود.
منابع فارسی

 

 

• ابراهیم­پور، عبدالسلام، معرفت، مهدی و نیری، هادی (۱۳۸۷)، مقایسه­ روش­های مختلف پیش-بینی تابش پراکنده برای اقلیم­های ایران، مجله­ی فضای جغرافیایی، جلد ۹، شماره­ ۲۷، اهر.

 

 

 

• ابراهیمیِ­قوام­آبادی، لیلا و فولادیِ­دهقی، بهزاد (۱۳۸۲)، کاربرد انرژی خورشیدی به عنوان یک انرژی تجدیدپذیر و سازگار با محیط­زیست و نقش آن در پیشبرد اهداف توسعه پایدار، سومین همایش بهینه­سازی مصرف سوخت در ساختمان، تهران.

 

 

 

• احمدی­نژاد، محمد (۱۳۸۵) ترجمه، کوگ نیلسن، هالگر، تهویه­ی طبیعی، نشر خاک، اصفهان.

 

 

 

• اخوان، رضا، زبیری، محمود، زاهدیِ­امیری، قوام­الدین و دنیل، ماندلایز (۱۳۸۵)، بررسی ساختار مکانی و برآورد موجودی حجمی جنگل­های خزری با بهره گرفتن از روش زمین­آمار، نشریه­ی منابع طبیعی ایران، جلد ۵۹، شماره­ ۱، تهران.

 

 

 

• ایوبی، شمس­اله و حسینعلی­زاده، محسن (۱۳۸۶)، بررسی تغییرات مکانی فرسایش­پذیری خاک با بهره گرفتن از روش زمین­آمار و GIS، نشریه ی منابع طبیعی ایران، جلد ۶۰، شماره ی ۲، تهران.

 

 

 

• جهان­بخش، سعید (۱۳۷۷)، ارزیابی زیست­اقلیم انسانی تبریز و نیازهای حرارتی ساختمان، فصلنامه­ تحقیقات جغرافیایی، شماره­ ۴۸، تهران.

 

 

 

• حافظ­نیا، محمدرضا (۱۳۸۲)، مقدمه­ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، چاپ نهم، نشر سمت، تهران.

 

 

 

• حبیب­پور، کرم و صفری، رضا (۱۳۸۸)، راهنمای جامع کاربرد SPSS در تحقیقات پیمایشی، نشر لویه، تهران.

 

 

 

• حسنیِ­پاک، علی­اصغر (۱۳۷۳)، زمین­آمار (ژئواستاتیستیک)، نشر دانشگاه تهران، تهران.

 

 

 

• حسنیِ­پاک، علی­اصغر (۱۳۸۶)، زمین­آمار (ژئواستاتیستیک)، چاپ دوم، نشر دانشگاه تهران، تهران.

 

 

 

• خلجیِ­اسدی، مرتضی، طالقانی، گیتی و صفائی، بتول (۱۳۸۰)، استفاده از انرژی­های نو در ساختمان­های شهری، نخستین همایش بهینه­سازی مصرف سوخت در بخش ساختمان، تهران.

 

 

 

• خلیلی، علی (۱۳۸۳)، تدوین یک سامانه­ی جدید پهنه­ بندی اقلیمی از دیدگاه نیازهای گرمایش - سرمایش محیط و اعمال آن بر گستره­ی ایران، فصلنامه­ تحقیقات جغرافیایی، شماره­ ۷۵، تهران.

 

 

 

• خلیلی، علی، مرادی، اسحق، کمالی، غلامعلی و رهبر، محمود (۱۳۸۱)، مقایسه­ مدل­های مختلف برآورد تابش مستقیم خورشید بر روی سطوح شیب­دار، دومین همایش بهینه­سازی مصرف سوخت در بخش ساختمان، تهران.

 

 

 

• خلیلی، علی و رضاییِ­صدر، حسن (۱۳۷۶)، برآورد تباش کلی خورشید در گستره­ی ایران بر مبنای داده ­های اقلیمی، فصلنامه­ تحقیقات جغرافیایی، شماره­ ۴۶، تهران.

 

 

 

• دلبری، معصومه، خیاط­خلقی، مجید و مهدیان، محمدحسین (۱۳۸۷۳)، ارزیابی روش­های زمین-آمار در برآورد هدایت هیدرولیکی خاک در مناطق شیب آب و پشت آب پایین دشت سیستان، مجله­ی علوم کشاورزی ایران، جلد ۳۵، شماره­ ۱، تهران.

 

 

 

• رفیع­بخش، فاطمه (۱۳۷۳)، ساختمان یک مدل درجه­ دوم با بهره گرفتن از ضرایب تصحیح-شده آنگستروم در برآورد تابش کلی خورشید، مجله­ی نیوار، شماره­ ۲۶، تهران.

 

 

 

• رازجویان، محمود (۱۳۸۸)، آسایش در پناه معماری همساز با اقلیم، چاپ دوم، نشر دانشگاه شهید بهشتی، تهران.

 

 

 

• رهنمایی، محمدتقی (۱۳۸۹)، مجموعه­ مباحث و روش­های شهرسازی، چاپ پنجم، نشر شهیدی، تهران.

 

 

 

• سلطانی، سعید و مرید، سعید (۱۳۸۴)، مقایسه­ برآورد تابش خورشید با بهره گرفتن از روش­های هارگریوز - سامانی و شبکه ­های عصبی مصنوعی، فصلنامه­ دانش کشاورزی، سال پانزدهم، شماره­ ۱، تبریز.

 

 

 

• سنجری، سارا (۱۳۹۰)، راهنمای کاربردی ArcGIS9.2 ، چاپ هشتم، نشر عابد، تهران.

 

۷-۲-۴)حق و تکلیف:
۱-۷-۲-۴)رابطه حق و تکلیف و مشروعیت:
در ارتباط با رابطه‌ی حق و تکلیف مصباح یزدی معتقد است؛ میان«حق حاکمیت» و «تکلیف اطاعت» تلازم و به‌اصطلاح منطقی، تضایف برقرار است. وقتی کسی«حق» داشت، طرف مقابل، «تکلیف» دارد که آن حق را رعایت کند. اگر پدر حق دارد به فرزندش دستور بدهد، پس یعنی فرزند باید اطاعت کند. وقتی می‌گوییم حاکم«حق» دارد فرمان بدهد، یعنی مردم باید به دستورش عمل کنند. پس می‌توان گفت: «مشروعیت» یعنی«حقانیت».
پس مشروعیت حکومت یعنی حق حکومت بر مردم. در میان مردم این باور وجود دارد که در هر جامعه‌ای کسانی حق‌دارند بر مردم حکومت کنند و کسان دیگری چنین حقی را ندارند. پس اگر گفته شود فلان حکومت مشروع است، بدین معنا نیست که دستورهای آن حکومت، لزوماً حق و مطابق با واقعیت است، حقّی که در اینجا گفته می‌شود، مفهومی اعتباری است که در روابط اجتماعی مطرح می‌گردد(مصباح یزدی،الف۱۳۷۷،۴۴-۴۳).
به‌هرحال، وقتی می‌گوییم حاکم حق دارد دستور می‌دهد، یعنی مردم موظف‌اند از دستور او اطاعت کنند. یا وقتی می‌گوییم چرا باید از حاکمی اطاعت کرد؟ این دو، هیچ فرقی ندارند و در یک سطح مطرح می‌شوند و صرفاً رابطه‌ای است بین حاکم و محکوم، بین دولت و مردم، بین امام و امّت که وجوب اطاعت مردم از حاکم یا حق داشتن حاکم برای امر کردن باهم اعتبار می‌شوند(مصباح یزدی،ب۱۳۷۷،۱۹).

۸-۲-۴)دموکراسی:
۱-۸-۲-۴)اسلام و دموکراسی:
مصباح یزدی می‌گوید: «رأی مردم در جای خودش محترم است، ولی ما باید برای خودمان حجّت داشته باشیم. اگر اسلام به‌طور قاطع، از چیزی نهی کرد، در هیچ شرایطی حق نداریم به رأی کسی آن را تجویز کنیم»(مصباح یزدی،ب۱۳:۱۳۷۷).
به اعتقاد ایشان؛ اگر مراد از دموکراسی آن باشد که هر قانونی را مردم وضع کردند، معتبر و لازم‌الاجراست و باید محترم شناخته شود، چنین مفهومی قطعاً با دین سازگار نیست(مصباح یزدی،الف۱۳۷۷،۵۸).
ولی اگر منظور از دموکراسی این باشد که مردم در چارچوب احکام الهی و قوانین شرعی در سرنوشت خود مؤثر باشند، چنین تعبیری با اسلام مخالفت ندارد. در قانون اساسی این معنا - به‌روشنی - تأییدشده و مقصود امام خمینی(ره) که فرمودند: میزان رأی مردم است، بدون تردید همین بوده است؛ نه آنکه هرچه مردم خواستند - حتّی اگر مخالف حکم خدا باشد - ارزش و اعتبار دارد(مصباح یزدی،الف۱۳۷۷،۵۸).
امّا دموکراسی غربی، زاییده‌ی تفکّر جدایی دین از سیاست است و هیچ‌گاه نمی‌تواند با اسلام همسو گردد. در غرب ابتدا فرض کردند دین نباید در عرصه‌ی مسائل حکومتی و سیاستی دخالت کند، آنگاه ناچار شدند حکومت را به دست مردم بسپارند تا گرفتار دیکتاتوری نشوند(مصباح یزدی،الف۱۳۷۷،۵۷).
۲-۸-۲-۴)مفهوم دموکراسی دینی:
دموکراسی دینی و مردم‌سالاری دینی آن است که رأی مردم در صورتی در سرنوشتشان دخالت دارد که با حکم پروردگارشان مخالفتی نداشته باشد. حال کجا دخالت دارد و کجا دخالت ندارد؟ پاسخ مصباح یزدی این است که؛ تعیین مصادیق نیازمند مقرراتی است که آن را باید قانون تعیین کند، اینکه قانونش را چگونه تعیین می‌کند؟ مطلب دیگری است(مصباح یزدی،الف۱۳۸۲،۸۶).
ترکیب مردم سالاری دینی:
با تلقّی و تعریفی که مصباح یزدی از دین و دموکراسی دارد، به اعتقاد ایشان، هیچ تضادی میان دموکراسی و دین وجود ندارد. مردم‌سالاری دینی، یک مفهوم واقعی است، «دینی» هم قید است برای مردم‌سالاری؛ همان‌طور که ناطق قید است برای حیوان و می‌گوییم؛«حیوان ناطق»، در اینجا هم می‌گوییم؛«مردم‌سالاری دینی»، «دینی» فصل ممیز آن است، درصورتی‌که آن مفهوم را مفهوم عام جنسی تلقی کنیم(مصباح یزدی،الف۱۳۸۲،۸۹).
۳-۸-۲-۴)کاستی های دموکراسی:
مصباح یزدی معتقد است؛ در نظام اسلامی باوجود تفکیک قوا، مثلث قدرت در رأس هرم خود، قدرت را متمرکز می‌کند که این موضوع در نظام‌های دموکراسی غربی عینیت ندارد و قوا کم‌وبیش در امور هم دخالت می‌کنند و در نگاه واقع‌بینانه نیز همین اتفاق باید بیفتد. در نظام اسلامی رأس هرم قدرت به‌عنوان هماهنگ‌کننده‌ی قوا وجود دارد که نبود آن در نظام‌های غربی و دموکراسی‌های غربی یک نقیصه است(مصباح یزدی،الف۱۳۷۹،۱۶۵).
۹-۲-۴)عدالت:
۱-۹-۲-۴)مفهوم عدالت:
به باور مصباح یزدی؛ عدالت را می‌توان، جامع همه‌ی فضایلی دانست که در حوزه‌ی سیاست مطرح می‌شود و همه‌ی وظایف دولت را دربر می‌گیرد. البته به‌شرط آنکه عدالت را با تعریف ارسطویی آن در نظر نگیریم یا آن را در عدالت اقتصادی خلاصه نکنیم، یا به رفع تبعیض فرو نکاهیم؛ بلکه وظیفه‌ی دولت در اجرای عدالت و قسط را به معنایی که در قرآن و روایات استعمال می‌شود به کار ببریم تا کل وظایف دولت اسلامی در عدالت خلاصه شود و بر اساس آن، حقوق، امنیت، رفاه، کمال و سعادت مردم جامعه تأمین گردد(مصباح یزدی،۱۳۸۸،۱۲).
۲-۹-۲-۴)عدالت الهی در نظام خلقت:
آن‌گونه که مصباح یزدی می‌پندارد؛ در فرهنگ اسلامی، عدالت در چند بعد به خدا نسبت داده می‌شود؛ یکی در بعد تکوین که می‌گوییم: خدای متعال در آفرینش عالم، عدالت را رعایت کرده است. در این صورت، عدالت، نه به معنای مساوات است، نه به معنای«اعطاء کل ذی‌حق حقه» و نه به معنای توازن؛ بلکه مفهومی خاص است که تفسیرش به مسئله‌ی حکمت و نظام احسن برمی‌گردد؛ یعنی خداوند متعال، عالم را طوری آفریده است که اجزایش آن‌چنان باهم مربوط باشند که در کل، بهترین نظام را به وجود آورد؛ اگرچه نتوانیم بگوییم که تمام اجزاء مساوی هستند؛ زیرا واضح است که همه‌ی مخلوقات با یکدیگر مساوی نیستند. اصلاً اگر مساوی بودند، خلقت این عالم، معنا پیدا نمی‌کرد(مصباح یزدی،۱۳۸۸،۶).
۳-۹-۲-۴)عدالت الهی در تشریع:
به اعتقاد مصباح یزدی؛ عدالت یک معنای دیگر نیز دارد که در عرف شایع است. این مفهوم از عدالت، بیشتر مربوط به امور تشریعی است. به این معنا که خداوند در امور تشریعی عادل است. این مفهوم، خود دارای ابعاد مختلفی است(مصباح یزدی،۱۳۸۸،۷).
عدالت به مثابه مقیاس ارزش شناختی:
در فلسفه‌ یونان باستان - از افلاطون - مفهوم دیگری برای عدالت در نظر گرفته‌شده است که از کلمات سقراط هم همین معنا استفاده می‌شود، ولی معمولاً به افلاطون و بعد به ارسطو نسبت داده می‌شود. مصباح یزدی می‌گوید؛ عدالت به این معنا به‌عنوان اصل ارزش‌ها است و طبق تعریف ارسطو به‌اعتدال برمی‌گردد. عدالت در اینجا یک معنای جدید پیدا می‌کند که غیر از«اعطاء کل ذی‌حق حقه» و غیر از تساوی است و آن اعتدال بین افراط‌وتفریط است. لذا درجایی که این مفهوم به‌کاربرده می‌شود، باید دو طرف افراط‌وتفریط را فرض کرد. در این تعریف وقتی نه این بود و نه آن و کاملاً در حد وسط بین افراط‌وتفریط بود، عدالت محقق می‌شود(مصباح یزدی،۱۳۸۸،۸).
عدالت به معنای دادن حق:
به باور مصباح یزدی؛ اکثر فیلسوفان سیاست، اخلاق و حقوق هنگامی‌که از عدالت سخن می‌گویند، آن را به«اعطاء کل ذی‌حق حقه» تعریف می‌کنند. طبق این تعریف، عدالت آن است که به هر کس، حقش را بدهند؛ از آن کم نگذارند و به او اجحاف نکنند. لازمه‌ی چنین عدالتی، عدم تبعیض است؛ هرچند، تساوی برقرار نشود؛ بنابراین، عدالت در این معنا، رابطه‌ای است که میان دو طرف برقرار می‌گردد و فرض بر این است که قبلاً حقی ثابت‌شده است و عدالت بر اساس آن، تعریف و تعیین می‌شود(مصباح یزدی،۱۳۸۸،۹).
این تعریف برای عدالت درواقع یک توتولوژی(این‌همانی) است؛ زیرا حق، یعنی همان چیزی که باید به ذی‌حق داده شود. عدالت هم یعنی: «اعطاء کل ذی‌حق حقه»؛ آنچه را که حق کسی است به او بدهند. ازاین‌رو، این سخن که مفهوم عدالت، مفهومی بدیهی است، به این معنا درست است. امّا این مفهوم از عدالت در مقام عمل، هیچ کارایی‌ای ندارد؛ چراکه معلوم نمی‌شود حق هر کس چیست تا با اعطای آن به وی عنوان عدالت بر آن صدق کند؛ زیرا حقوق افراد بر اساس مبانی مختلف، متفاوت است. در یک مفهوم وسیع، ابتدا باید حق را برای خدا اثبات کرد؛ چراکه طبق فرمایش امیرالمؤمنین و امام زین‌العابدین (علیهم‌السلام) در اصل، همه‌ی حقوق به‌ حق‌الله برمی‌گردند و بعدازآن، حقوق مخلوقات از حق خداوند منشعب می‌شود. این بیان، یک اصل بسیار کارساز، محکم و متقن در فلسفه‌ ارزش‌های اسلامی است که به نظر در سایر مکاتب فلسفی، این‌گونه تبیین نشده است؛ بنابراین، اصل در مورد هر حق، این است که حق خداست و تا خدا به کسی حقی را اعطاء نکند، هیچ‌کس صاحب حق نمی‌شود.
به‌هرحال وقتی گفته می‌شود عدالت این است که حق هر کس داده شود، این حق باید از قبل مفروض باشد. وقتی این فرض ثابت شد، باید آن حق ادا گردد. امّا چگونه این حق ثابت می‌شود؟ اگر بگوییم حق را باید بر اساس عدالت ثابت کرد، چیزی دستگیر ما نمی‌شود؛ چون دور پیش می‌آید؛ یعنی گفته می‌شود عدالت این است که حق به صاحب حق داده شود و حق، چیزی است که تابع عدالت باشد. در این حالت«توقف الشیء علی نفسه» پیش می‌آید. ازاین‌رو، هیچ نتیجه‌ی منطقی‌ای از آن گرفته نمی‌شود.
ممکن است گفته شود: بسیاری از حقوق با بداهت عقل یا قریب به بداهت ثابت می‌شوند؛ زیرا مفهوم غصب حق و ظلم را همه می‌فهمند؛ مثلاً همه می‌دانند - به بداهت عقل - که پایمال کردن حق یتیم و ندادن دستمزد کارگر، ظلم است، امّا منشأ این حق یا معیار عادلانه بودن آن با این بداهت عقلی به دست نمی‌آید؛ زیرا همان‌گونه که گفته شد، با ارائه‌ تعاریف کلی نیز چیزی به‌جز دور حاصل نمی‌شود(مصباح یزدی،۱۳۸۸،۱۰-۹).
۴-۹-۲-۴)ارتباط مفهوم اجتماعی عدالت با حکومت دینی:
مفهوم عدالتی که به دولت مربوط می‌شود، عدالت اجتماعی است. لذا در اینجا، تعریف ارسطو از عدالت که از عدم افراط‌وتفریط بحث می‌کند، کارایی نخواهد داشت؛ مگر اینکه برای تعیین حقوق اجتماعی، یکی از معیارهایی را که در نظر می‌گیریم، مسئله‌ی افراط‌وتفریط و تعیین حد وسط باشد تا ببینیم چه چیزی حق است. بااین‌حال بر اساس نظرات مصباح یزدی، این تعریف، تعریف عدالت محسوب نمی‌شود. به نظر ایشان؛ واضح‌ترین مفهومی که معمولاً فلاسفه‌ی اخلاق، حقوق و سیاست، روی آن تکیه کرده‌اند، تعریف«اعطاء کل ذی‌حق حقه» است. آن‌ها نیز پذیرفته‌اند که ماهیت حقوق را باید از جایی غیر از مفهوم عدالت به دست آورد و از کلمه عدالت و مفهوم آن نمی‌توان حقوق را استخراج نمود(مصباح یزدی،۱۳۸۸،۱۰).
۱۰-۲-۴)آزادی:
۱-۱۰-۲-۴)مفهوم آزادی در اسلام:
آن‌گونه که مصباح یزدی می‌گوید: «در اسلام اعتقاد به آزادی تکوینی وجود دارد و اعتقاد به جبر یک فکر غلط است. در سراسر قرآن کریم هم صدها آیه در این خصوص وجود دارد نظیر آیه: «انّا هدیناهُ السّبیل امّا شاکراً و امّا کفوراً»(انسان/۳)(مصباح یزدی،الف۱۳۷۹،۱۷۹).
۲-۱۰-۲-۴)آزادی مطلق و مشروط:
آزادی مطلق:

فصل چهارم:بیان یافته‌ها

فصل پنجم:تلخیص،نتیجه‌گیری و پیشنهادها

پیوست ها:
پیوست الف: لیست شرکت های جامعه آماری ۱۱۸
پیوست ب: خروجی‌های نرم‌افزار Spss و Eviews 124
منابع و ماخذ:
منابع فارسی ۱۲۶
منابع لاتین ۱۲۹
منابع اینترنتی ۱۳۰
جدول (۲-۱): خلاصه تحقیقات انجام‌شده در زمینه تحقیق حاضر ۵۲

۳- تهیه سبد سرمایه‌گذاری
گام سوم در فرایند سرمایه‌گذاری شامل شناسایی و تعیین دارایی‌های مورد نظر برای سرمایه گذاری و یافتن نسبت سرمای ه اختصاص یابنده از ثروت سرمایه گذار به هر کدام از دارایی‌های منتخب می باشد. در این مرحله، سرمایه گذاران با توجه به نتایج مراحل قبلی به استفاده از موارد زیر در تهیه سبد مورد نظر می پردازند:

۱- تجزیه و تحلیل اوراق بهادار به صورت فردی و پیش بینی تغییرات قیمت هر کدام از آنها.
۲- پیش بینی تغییرات کلی قیمت سهام عادی و ارتباط آنها با اوراق بهادار با درآمد ثابت.
۳- تهیه سبدی که با یک سطح معین در بازده دارای حداقل ریسک باشد.
در واقع سرمایه گذاران با توجه به برآورد میزان ریسک و باز ده هر یک از اوراق بهادار، از طریق تجزیه و تحلیل فردی آنها و رابط ه بین نرخهای بازدهی، می‌توانند به مجموعه ای دست یابند که در ازای میزان معینی از ریسک دارای بالاترین نرخ بازده می باشد.
۲-۳-۷ بازده
معمولا افراد مصرف کنونی را به مصرف درآینده ترجیح می دهند. بنابراین برای تشویق افراد در به تعویق انداختن مصرف فعلی می‌بایستی انتظار کسب پاداش از سرمایه گذاری را برای آنان ایجاد کرد. در واقع انتظار کسب بازده یا پاداش سرمایه‌گذاری موجب می‌شود تاسرمایه گذاران مصرف در آینده را به مصرف فعلی ترجیح دهند. اغلب از بازده در جهت معرفی بازده سرمایه گذاری در یک دارایی در طول یک دوره زمانی که به آن بازده دوره نگهداری می گویند استفاده می شود و آن عبارتست از تغییرات قیمت و جریانات نقدی حاصل از آن دارایی طی دوره سرمایه گذاری. این میزان تغییرات را بر حسب درصد بیان می کنند که نشان دهنده درصدی از مبلغ سرمایه گذاری است و به آن نرخ بازده سرمایه گذاری می گویند (جهانخانی،۱۳۷۵).
۲-۳-۸ اجزای بازده
بازده معمولا از دو بخش تشکیل می شود (جونز ۱۳۸۴):
۱- سود دریافتی: مهمترین جزء بازده سودی است که به صورت جریانات نقدی دوره ای سرمایه گذاری بوده و می‌تواند به شکل بهره یا سود تقسیم ی باشد. ویژگی متمایز این دریافت ها این است که منتشر کننده، پرداخت هایی را به صورت نقدی به دارنده دارایی پرداخت می کند. این جریانات نقدی با قیمت اوراق بهادار نیز مرتبط است.
سود(زیان) سرمایه: دومین جزء مهم بازده، سود(زیان) سرمایه است که مخصوص سهام عادی است ولی در مورد اوراق قرضه بلند مدت و سایر اورا ق بهادار با درآمد ثابت نیز مصداق دارد. به این جزء که ناشی از افزایش (کاهش) قیمت دارایی است، سود (زیان) سرمایه می گویند. این سود (زیان) سرمایه ناشی از اختلاف بین قیمت خرید و قیمت زمانی است که دارنده اوراق قرضه قصد فروش آنها را دارد . این اختلاف می تواند سود یا زیان باشد . مجموع این دو جزء بازده کل اورا ق بهادار را تشکیل می‌دهد.
نرخ بازده مورد انتظار^[۱۰]
عبارتست از بازده تخمینی یک دارایی که سرمایه گذاران انتظار دارند در یک دوره آینده به دست آورند. بازده مورد انتظار باعدم اطمینان همراه است و احتمال دارد برآورده شود و یا اینکه برآورده نشود(جونز، ۱۳۸۴).
سرمایه گذاران متخصص^[۱۱]
این دسته از سرمایه گذاران، منابع مالی بیشتر و پایدارتری دارا می باشند، تجربه و تخصص آنها در سرمایه گذاری بیشتر می باشد، دارای دید بلندمدت بوده و معمولاً به صورت مستقیم اقدام به سرمایه گذاری می کنند (محقق).
سرمایه گذاران مبتدی^[۱۲]
این دسته از سرمایه گذاران در مقایسه با سرمایه گذاران متخصص، منابع مالی کمتری دارند، تجربه و دانش آنها در سرمایه گذاری کمتر می باشد، دارای دید کوتاه مدت تر بوده و بیشتر از مشاوران مالی مستقل در سرمایه گذاری های خود استفاده می کنند (محقق).
۲-۳-۹ عوامل مؤثر بر ریسک و بازده سرمایه گذاری در محصولات مالی
عوامل زیادی بر ریسک و بازده سرمایه گذاری در هر محصول مالی دخالت دارند . در این مقاله، عوامل مؤثر بر ریسک و بازده سرمایه گذاری در محصولات مالی در سه دسته کلی عوامل کلان اقتصادی، عوامل خرد اقتصادی و عوامل غیر اقتصادی طبق ه بندی شده و به طور خلاصه مورد بررسی قرار
می گیرد:
عوامل کلان
این عوامل بر ریسک بازار تأثیر داشته که در مدل ^[۱۳]CAPM نتیجه و میزان تأثیر اینعوامل بر ریسک بازار، تحت عنوان ریسک سیستماتیک ، با بهره گرفتن از بررسی وابستگی تغییرات قیمت هر محصول به تغییرات قیمت های محل بازار اندازه گیری می شود، و شامل موارد زیر می باشد(پیر صالحی، ۱۳۷۲):
سیاست‌ها و خط مشی‌های دولت
دولت به عنوان یک ناظر و سیاستگذار کلان نقش پررنگی در بازار سرمایه دارد و یکی از وظایف دولت، ارائه برنامه ای است که بتواند به بازار سرمایه رونق بخشد اما به طورکلی تکثر مراکز قدرت و تصمیم گیری، ابهام نقش و رابطه این مراکز با یکدیگر، تداخل قوای سه گانه کشور، شفاف نبودن قوانین و وجود برداشت های متفاوت و متناقض از آنها، وجود قوانین نامناسب و د ست و پا گیر، نقض آزادیهای اقتصادی و بی ثباتی سیاسی دولت، موجب افزایش ریسک سیستماتیک و لذا کاهش شدید سرمایه گذاری می گردد(نوو ،۱۳۸۰). اقدامات و میزان دخالت دولت در اقتصاد، صنعت و بازرگانی نیز بر سرمایه گذاری در محصولات مالی تاثیرگذار است، به این معنی که هرچه میزان دخالت دولت در اقتصاد بیشتر باشد (کاهش مشارکت بخش خصوصی)، ریسک سیستماتیک افزایش و میزان سرمایه گذاری در محصولات مالی کاهش می یابد. برای مثال اگر دولت برای جبران کسری بودجه خود اقدام به انتشار اوراق قرضه نماید، مقدار اوراق قرضه عرضه شده در قیمت و نرخ بهر ه ای از این اوراق افزایش می یابد که این خود منجر به کاهش قیمت اوراق و افزایش نرخ بهره می‌گردد (ایکینز ،۱۹۹۹).
عوامل فرهنگی و اجتماعی
در کشورهای توسعه یافته از بازار سرمایه به عنوان بازاری که موجب جلب مشارکت تمام افراد جامعه می‌شود نام می‌برند. اما در کشورهای توسع ه نیافته و یا در حال توسعه به دلیل عدم فرهنگ سازی مناسب، درصد بسیار کمی در این بازار سهیم هستند ، درحالی که اگربتوان بستر مناسبی فراهم نمود و با ایجاد جاذبه های واقعی، پس اندازهای مردم را به این سو هدایت کرد، این مساله موجب بالا رفتن درآمد ملی، کاهش تورم، تخصیص نقدینگی موجود در بازار مولد و افزایش سرمایه گذاری و رفاه نسبی در جامعه می شود(فصلنامه احیاء ،۱۳۸۴).
وضعیت صنعت
صنایع مختلف و شرکت های آن تحت تاثیر شرایط سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و حتی جغرافیایی داخلی و خارجی می تواند دچار رونق و رکود شود . برای مثال در صورت بهبود قیمت جهانی نفت، صنایع وابسته به فرآورده های نفتی، تحت تاثیر قرار گرفته و سهام آن دچار رونق می شود یا در صورت بروز خشکسالی، صنایع وابسته به محصولات کشاورزی تحت تاثیر قرار گرفته و سهام آنها دچار رکود خواهد شد(عبداله زاده ،۱۳۸۱). از طرف دیگر هرچه میزان تاکید بر صنایع واسطه ای و مصرفی بیشتر باشد و وابستگی این صنایع به خارج بیشتر باشد، ریسک سیستماتیک افزایش می یابد که این خود منجر به کاهش سرمایه گذاری در این صنایع می‌شود.
شرایط اقتصادی و دورا نهای تجاری و مالی
کاهش نرخ بهره به تنهایی می تواند یک عامل موثر برای افزا یش بازده سر مایه‌گذاری‌ها باشد. با کاهش نرخ بهره، هزینه های سرمایه گذاری نیز کاهش می یابد و این امر باعث افزایش بازده سرمای ه گذاری می شود. اما مساله زمانی حالت ایده آل دارد که نرخ بهره با توجه به مکانیسم های عرضه و تقاضا تعیین گردد، چرا که این نوع کاهش نرخ بهره اگر همراه با ابزارهای مناسب برای کنترل آثار آن نباشد، اگر چه می تواند باعث افزایش نرخ سرمایه گذاری شود، ولی به احتمال زیاد این سرمایه گذاری ها در بخ ش های غیر مولد و بعضا مخرب برای اقتصاد خواهد بود . نکته دیگر اینکه اگراین کار بدون پیش بینی های لازم ان جام شود، با توجه به نرخ تورم موجود در کشور می تواند باعث نوعی زیان غیر آشکار (ریسک ) برای سپرده گذاران شود (فصلنامه احیاء ،۱۳۸۴). از طرف دیگر افزایش نرخ بهره، موجب افزایش ریسک نوسان نرخ بهره می شود، زیرابا افزایش نرخ بهره، قیمت اوراق قرضه بابهره ثابت کاهش می یابد و در صورتی که دارنده این اوراق آن را قبل از سررسید بفروشد، متحمل زیان خواهد شد(نوو ریموند ،۱۳۸۰). در یک اقتصاد در حال رشد ( چرخه توسعه تجاری ) که میزان ثروت و درآمد افراد در حال افزایش است، میزان تقاضا برای سرمایه گذاری در محصولات مالی افزایش می یابد که این خود منجر به افزایش قیمت و بازده سرمایه گذاری در این محصولات می شود. رکود اقتصادی و کاهش اشتغال نیز موجب افزایش ریسک سیستماتیک و کاهش میزان سرمایه گذاری می شود(ایکینز ،۱۹۹۹).
عوامل خرد
این عوامل موجبات تغییر در ریسکی خواهند شد که مر بوط به وضعیت عمومی بازار نبوده و مختص وضعیت هر شرکت است (ریسک غیر سیستماتیک) که به طور خلاصه عبارتند از:
میزان تقاضا و کشش کالای تولیدی شرکت
میزان تقاضا و کشش کالای تولیدی شرکت نیز بر ریسک سرمایه گذاری در آن تاثیر می گذارد، به این معنی که هرچه میزا ن تقاضای کالای تولیدی شرکت پایین تر و کشش قیمتی برای کالای تولیدی بیشتر باشد، ریسک سرمایه گذاری در آن شرکت نیز افزایش می یابد.
سیاستها و خط مشی‌های مدیریت
مدیریت شرکت می تواند با به کار گیری استراتژ ی های گوناگون در رابطه با سرمایه درگردش، میزان نقدینگی شرکت را تحت تاثیر قرار دهد. این استراتژ یها را میزان ریسک و بازده آنها مشخص می‌کند. استراتژی های سرمایه در گردش به دو دسته استراتژی های محافظه کارانه و استراتژی های جسورانه تقسیم می شوند:
استراتژی محافظه کارانه
استراتژی محافظه کارانه آن است که شرکت ب ا نگهداری پول نقد و اورا ق بهادار قابل فروش می کوشد قدرت نقدینگی خود را حفظ کند . ریسک این استراتژی بسیار اندک است، زیرا داشتن قدرت نقدینگی نسبتا زیاد به شرکت این امکان را می دهد که موجودی کالا را به مقدار کافی تهیه و اقدام به فروش نسیه کند . از این رو ریسک ا ز دست دادن مشتری بسیار اندک است، از طرف دیگر، نقدینگی نسبتا زیاد به آنها این امکان را می دهد که بدهیهای سر رسید شده را به موقع بپرداز ند و با خطر ورشکستگی مواجه نشوند. از طرف دیگر مدیر محافظه کار می کوشد تا در ساختار سرمایه شرکت، میزان وا م های کوتاه مدت را به حداقل برساند که این امر احتمال ریسک ورشکستگی (ناتوانی در باز پرداخت به موقع وامها یا تمدید آنها) را به شدت کاهش خواهد داد(نوو ریموند ،۱۳۸۰).
استراتژی جسورانه
مدیری که از استراتژی جسورانه استفاده می کند، همواره می کوشد تا وجوه نقد و اوراق بهادار قابل فروش را به حداقل ممکن برساند. اگر مدیر جسورانه عمل کند، درصدد بر می آید تا وجوهی را که در موجودی کالا سرمایه گذاری می شود به حداقل برساند، دراین وضعیت شرکت باید ریسک عدم پرداخت به موقع بده ی های سررسید شده را بپذیرد . چنین شرکتی شاید نتواند پاسخگوی سفار ش های مشتریان باشد و از این لحاظ هم متحمل ضرر خواهد شد (چون نمی تواند فروش کند ).از طرف دیگر مدیر جسور می کوشد تا سطح وا م های کوتا ه مدت را به حداکثر برساند و دارایی های جاری خود را از محل این وا م ها تامین کندکه در این وضعیت خطر و احتمال اینکه شرکت نتواند به موقع آنها را باز پرداخت کند (ریسک ورشکستگی ) افزایش خواهد یافت، ضمن اینکه وقتی بازار با کمبود پول و اعتبار مواجه است، گرفتن وا م های کوتاه مدت به آسانی میسر نمی شود و هزینه آنها بالا خواهد رفت (نوو ریموند ،۱۳۸۰).
وضعیت مالی و حساب‌های شرکت
ساختار مالی شرکت که ترکیب بدهی ها و حقوق صاحبان سهام آن را تعیین می کند آثار هزینه ای و ریسکی بر عملکرد شرکت دارد . ساختار مختلف تامین مالی و اثر آن بر شرکت های مختلف در شرایط متفاوت اقتصادی تفاوت خواهد داشت(عبداله زاده ،۱۳۸۱). برای مثال اگر در ساختار سرمایه شرکت اوراق قرضه وجود داشته باشد، احتمال دارد که شرکت دچار نوعی بحران مالی شود . شرکت موقعی دچار بحران مالی می شود که نتواند اصل و فرع بده ی های خود را در موعد مقرر بپردازد (به طور کلی نتواند، طبق مفاد قرارداد عمل کند ) به عبارت دیگر، اگر شرکتی اوراق قرضه منتشر کند، متعهد شده است که از محل سودهای نامعلوم آینده، هزینه بهره ثابتی را بپردازد . این اقدام باعث افزایش درجه ریسک و بازده سهامداران شرکت خواهد شد . نرخ بازده سرمایه گذاری شرکت باید بیش از نرخ بهره اوراق قرضه باشد تا مقدار سود هر سهم شرکت کاهش نیابد(نوو ریموند ،۱۳۸۰).
قابلیت نقدشوندگی یک محصول مالی نیز بر ریسک سرمایه گذاری در آن محصول تاثیرگذار است . قابلیت نقدشوندگی یک محصول مالی به معنای امکان فروش سریع آن است . هرچه بتوان یک محصول مالی را سریعتر و با هزینه کمتری به فروش رساند قابلیت نقدینگی آن بیشتر و ریسک سرمایه گذاری در آن کاهش می یابد. ثبات نسبی سودآوری یک محصول مالی در سرمایه گذاری در آن موثر است، بدین صورت که هرچه میزان انحراف سودآوری سا ل های گذشته و یا سودهای احتمالی دوره های آتی نسبت به میانگین سود یا سود مورد انتظار بیشتر باشد، ریسک سرمایه گذاری در آن محصول بالاتر و در مقابل ارزش آن کمتر خواهد بود (ایکینز ،۱۹۹۹).
میزان وابستگی تولید شرکت به عوامل حیاتی و به خارج ، وضعیت عمومی و جهانی منابع
صنایع مختلف و شرکت‌های آن تحت تاثیر شرایط سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و حتی جغرافیایی داخلی و خارجی می تواند دچار رونق و رکود گردد . ب رای مثال در صورت بهبود قیمت جهانی نفت، صنایع وابسته به فرآورد ه های نفتی، تحت تاثیر قرار گرفته و سهام آن دارای رونق می گردد یا در صورت بروز خشکسالی، صنایع وابسته به محصولات کشاورزی تحت تاثیر قرار گرفته و سهام آنها دچار رکود خواهد شد(عبداله زاده ،۱۳۸۱). بنابر این هرچه میز ان وابستگی تولید یک شرکت به خارج و عوامل حیاتی بیشتر باشد و وضعیت عمومی و جهانی منابع تولیدی مورد نیاز شرکت نامساعد تر باشد، ریسک سرمایه گذاری در آن شرکت افزایش می یابد.