هدف: شرطی سازی تقابلی: مراجعان مثال هایی از زمان هایی که موقعیت های استر س آمیز بر رفتارشان تأثیر گذار بوده است را مطرح کردند. درمانگر مفهوم آرامش بخشی را توضیح داد. در کنترل استرس، بیماران برای انجام موضوع تمرینات متفاوت آرامش بخشی راهنمایی شدند و دست نویس مراقبه جهت انجام تمرینات در خانه در اختیارشان قرار گرفت.

جلسه چهارم: پاداش به موفقیت ها
هدف درمان: مدیریت تقویت: درمانگر توضیح داد که مراجعین اغلب آشنایی و علاقه ای به گام های کوچک اولیه منتهی به تغییرات رفتاری ندارند و تأکید کرد رفتارهایی پاداش داده می شوند که احتمال تکرار آن ها بیشتر است. بیماران موفقیت های گذشته را به منظور تمرین شناسایی موفقیت ها مشخص نمودند و به شناسایی پاداش هایی جهت گام های مثبت تغییر رفتار یا نگهداری آن پرداخته شد.
جلسه پنجم: ارتباط موثر
هدف درمان: شرطی سازی تقابلی و مدیریت تقویت: گروه در مورد روش های ارتباطی منفعل، پرخاشگر بحث کرد. درمانگر رئوس مطلب را برای ارتباط مؤثر مرور کرد و سپس بحث کردند که کدام یک از روش سالم ترین و موفق ترین بوده است.
جلسه ششم: امتناع موثر
هدف درمان: شرطی سازی تقابلی و مدیریت تقویت: درمانگر گروه را وادار به فکر کردن به مواقعی کرد که با موفقیت از پیشنهاد استفاده از داروها خودداری کرده اند. گروه مثال هایی از پیشنهادات واقعی استفاده از مواد را نوشت و درباره آن بحث کرد. درمانگر یک بازی با نقش را طرح ریزی کرد که در آن مراجعین سعی کردند شریک خود را به استفاده از داروها اداره نمایند. طرف مقابل فقط اجازه دارد که نه بگوید و از زبان بدن و آهنگ کلام برای مک به بیان امتناع به طور مؤثر استفاده کند.
جلسه هفتم: کنترل انتقاد
هدف درمان: شرطی سازی تقابلی و مدیریت تقویت: مراجعین در مورد این حقیقت که بیان کردند انتقاد اغلب تعارضات را بر می انگیزاند بحث کردند و این تعارضات با دیگران می تواند به ناکامی، خشم و سوسه مصرف منتهی شود. گروه عقایدی را به وجود می آورند که چگونه به طور مناسب انتقادها را اداره نمایند و همان طور چگونه به طور مؤثر به دیگران پسخوراند بدهند تا تعارضات برانگیخته نشود.
جلسه هشتم: مدیریت یا کنترل افکار
هدف درمان: کنترل محرک، شرطی سازی تقابلی و مدیریت تقویت: درمانگر به بارش فکری کمک می کند و در مورد مثال هایی از افکار ناسالم بحث می کند و افکاری که منجر به مصرف مواد می شوند را بررسی نمود. اعضای گروه به آخرین نوبتی که مواد مصرف کرده اند فکر کردند و فرایند فکری که مصرف را تسهیل کرده بود به یاد آورند. درمانگر به گروه کمک کرد تا راه هایی برای مدیریت و هدایت مجدد افکار پیدا کرده و ابزارهایی برای کمک به این فرایند فراهم آورند.
جلسه نهم: مدیریت هوس و وسوسه
هدف درمان: کنترل محرک، شرطی سازی تقابلی و مدیریت تقویت: درمانگر بحث را در مورد هوس ها و انگیزه ها تسهیل کرد. گروه در مورد راه هایی برای اداره کردن هوس ها و انگیزه ها مثل آگاهی داشتن نسبت به هوس ها و انگیزه ها، مشخص کردن افکار ناسالم، تغییر موقعیت و صحبت با شخص ثالث بحث کرد. افراد مثال هایی ویژه از کارهایی که به هنگام هوس یا انگیزه مصرف انجام داده اند را نوشتند.
جلسه دهم: شیوه های جدید اذت بردن از زندگی
هدف درمان: کنترل محرک، شرطی سازی تقابلی و مدیریت تقویت: بیماران در مورد اینکه آیا می توانند فعالیت هایی که سابقاً توام با مصرف مواد بوده است را ادامه دهند، بحث کردند. گروه با بارش فکری اظهاراتی در مورد فعالیت های عاری از مواد، موانع احتمالی برای این فعالیت ها و راه حل های بالقوه برای این موانع را مطرح کرد.
جلسه یازدهم: توسعه یک برنامه عملی
هدف درمان: خودآزادسازی: درمانگر هر یک از موضوعات و ابزارهایی را که در جلسات قبل مطرح شده بود را مرور کرد که کدام روش و ابزار برای آن ها در اجتناب از مصرف مواد مفیدترین است و آن را با جزئیات به شکل یک برنامه عملی نوشت. درمانگر توضیح داد که برگشت دوباره به مراحل اولیه، یک بخش طبیعی تغییر رفتار است و تأکید می کند که یک لغزش به معنی شکست نیست. مراجعین درباره مواردی که آن ها یا افرادی که می شناسد به هنگام تلاش برای تغییر رفتار به سمت مراحل اولیه تغییر برگشته اند، بحث کرد. بر پایه مراحل تغییر، گروه راه هایی برای بازگشتن به مسیر و تعهد دوباره برای تغییر بعد از یک لغزش را مطرح نمود.
جلسه دوازدهم: تعهد بعد از لرزش
هدف درمان: روابط یاری رسان: درمانگر به مراجعین جهت تکمیل یک تمرین که به تعیین شبکه های حمایتی و روابط کمک کننده از طریق یک نمودار که شامل نواحی متعددی است پرداخت، و درباره حمایت پزشکی، مذهب و دوستان بیماران و همین طور در مورد راه هایی که آن ها می توانند برای دیگران حمایت کننده باشند، بحث کردند.
جلسه سیزدهم: حمایت اجتماعی
هدف درمان: روابط یاری رسان: درمانگر توضیح داد که سال ها مصرف مواد باعث بی توجهی مراجعین به سایر نواحی زندگیشان شده است. تعیین این که کدام نواحی مورد غفلت قرار گرفته اند، اغلب مفید خواهد بود.
جلسه چهاردهم: شناسایی نیازها و منابع
هدف درمان: رهاسازی اجتماعی: بیماران یک ارزیابی کامل در مورد نیازها انجام دادند و در نواحی تحت کنترل، نواحی نیازمند بهبودی را معین کردند. محقق یک فرم منابع مختلف را بین اعضاء توزیع نموده و گروه را از طریق یک مثال که چگونگی ارتباط بین نیاز، منبع و نقش آن منبع در رفع نیاز را نشان می دهد، رهبری کردند.
جلسه پانزدهم: مرور و خاتمه
هدف درمان: خودکارآمدی و کنترل تقویت: بیماران موضوعاتی را که در جلسات قبلی مطرح شده است را مرور کردند. تسهیل گر در انتخاب بحث چگونگی تأثیر گروه بر مراجعین، انتظارات و موانع احتمالی برای حفظ کردن تغییر رفتار هدایت شد و درمانگر فضائل و موفقیت های هر یک از اعضای گروه را مطرح نموده و سپس به آن ها کارت هایی داد که روی آن موفقیت ها نوشته شده بود. در پایان جلسات از دو گروه آزمایش و کنترل پس آزمون گرفته شد.

روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

جهت تجزیه و تحلیل داده از نرم افزار کامپیوتر (SPSS) نسخه هفدهم استفاده شد. در تجزیه و تحلیل داده های پژوهش از روش های آماری زیر استفاده شد:
۱ـ استفاده از شاخصهای آمار توصیفی فراوانی و درصد فراوانی، میانگین و انحراف معیار برای توصیف ویژگی های جمعیت شناختی آزمودنی ها و متغیرهای پژوهش؛
۲ـ آزمون لوین (برای بررسی رعایت پیش فرض تساوی واریانس های متغیرها)؛
۳ـ آزمون کلموگروف- اسمیرنف (جهت رعایت پیش فرض نرمال بودن توزیع نمرات در جامعه)؛
۴- استفاده از آزمون پیش فرض همگنی شیب های رگرسیون برا بررسی همگنی متغیرهای تحقیق؛
۵ـ استفاده از تحلیل کواریانس چند متغیری (مانکوا) برای محاسبه فرضیه های پژوهش؛
۶- استفاده از روش آلفای کرونباخ جهت محاسبه ضرایب پایایی پرسشنامه ها.

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

این فصل شامل دو قسمت می باشد:
الف) یافته های توصیفی؛
ب) یافته های استنباطی حاصل از آزمون فرضیه های تحقیق.

الف) یافته های توصیفی

یافته های توصیفی تحقیق حاضر بصورت فراوانی، درصد فروانی و میانگین، انحراف استاندارد و تعداد آزمودنی های نمونه برای متغیرهای تحقیق می باشد که در جداول زیر ارائه شده است.

جدول ۴-۱: فراوانی و درصد فراوانی معتادین مبتلا به سوء مصرف مواد افیونی بر حسب طبقات سن