آنومی زیاد

افزایش تحرک اجتماعی و تغییرات اجتماعی

عدم شادمانی

تقسیم کار

ضعیف­تر­شدن صیانت ذات در جوامع متمدن

عدم شادمانی

فردگرایانه

عدم اجتماع­پذیری

عدم شادمانی

گروه ها

منافع احساسات و مشغله­های مشترک

شادمانی

دین

احساس اطمینان به حقانیت ضروری جهان اخلاقی­ای

شادمانی

۲-۱-۱-۱-۵-۸. جورج زیمل
زیمل در مقاله کلان شهر خود به بحث از شرایطی می ­پردازد که در آن روابط انسانی رو به افول می­گذارند. او در تحلیل خود به از میان رفتن روابط عاطفی و صمیمانه و تسلط روابط حسابگرانه توجه دارد. طبق نظر زیمل در کلان شهرها، احساسات و خصوصا روابط عاطفی افراد در جامعه گم شده است که آثار منفی بر روی کیفیت زندگی دارد(مختاری، نظری، ۱۳۸۹: ۱۱۵-۱۱۷). زیمل، فردیت را به عنوان یکی از مشخصه­های مدرنیته قلمداد کرده است و شادمانی را با آن پیوسته می­داند. زیمل همچنین به تمایز میان جنبه­ های گوناگون خوشبختی به عنوان مثال شادمانی و لذت پرداخت و شادمانی را به عنوان یک هدف نسبی باز شناخت. او مفاهیم اخلاق و آزادی را بالاتر از شادمانی می دانست(گلاتزر، ۲۰۰۰: ۵۰۶ ). از نظر زیمل شادی یک حالت کلی ذهنی است که به توصیف شخصیت عاطفی انسان می ­پردازد. او شادی را یک انعکاس حرکت مستمر زندگی توصیف می­ کند که در ورطه زندگی می­افتد. موضع زیمل در برابر شادی موضعی دو گانه است. از سویی او شادی را به عنوان یک هدف می­نگرد که آدمی به دنبال آن است، از سویی او شادی را کیفیت عمل و حالتی از ذهن میبیند که فرد در ارتباط با خودش دارد. در حقیقت زیمل یک دیدگاه منفی و یک دیدگاه مثبت در مورد شادمانی دارد. دیدگاه منفی زیمل از شادی به عنوان یک هدف ( چیزی بر گرفته از تمایز اخلاقی میان شادی و اخلاق کانت است )، پیش فرضی است برای جنبه مثبت شادی به عنوان مفهومی از خود انگاره، که هسته این خود انگاره مبتنی بر است بر اینکه « فرد باید تماماً خود باشد » نکته مهم آن است که دیدگاه زیمل در باب شادی مبتنی بر پیش فرض­های انسان شناختی است (زینگرل^[۶۹]، ۲۰۰۰).

به طور کلی اندیشه زیمل در مورد شادی به سه دوره تقسیم می شود :
در دوره اول زیمل، تمایز کانتی شادی اخلاقی را دنبال می­ کند که این اندیشه مستقیماً در مقابل مفهوم سنتی شادی به عنوان هدف عمل اخلاقی است. در دوره دوم زیمل به نقد این اندیشه که شادی هدفی است که از سوی انسان دنبال می­ شود، می ­پردازد. با این حال در این دوره زیمل به سوی یک نقطه جدل برانگیز چرخش می­ کند. چرخش به سوی یک ایده مابعد­الطبیعی از شادمانی به عنوان بعدی از ضرورت زندگی جاری که از طریق آن، ما به آنچه که هستیم تبدیل می­شویم. در این دوره است که زیمل به نظریه­ محوری فردیت دست می یابد. نظریه­ای که سازنده نظریات جامعه شناختی و نظریه هویت شخصی اوست. در دوره سوم، بعدی از خوشی به معنای خوشبختی عرضی، اندیشه زیمل را به خود جلب می­ کند، اگر چه در این دوره نیز همچنان اندیشه او در چارچوب استمرار درجات کیفیتی متفاوت میان لایه­ های پایین­تر و بالاتر از شادی تجربه شده است. در این دوره دیگر استمرار موجود در دوره دوم به چشم نمی­خورد (همان).
گالاتزر در ارزیابی دیدگاه زیمل، دو خط سیر پژوهش­های تجربی را هم جهت با بینش زیمل می­داند: نخست اینکه مقایسه میان جوامع، سطوح بالاتری از شادمانی را در جوامع فردگرا نشان می­دهد و دوم اینکه مطالعات سطح فردی درون جوامع آشکارا نشان داده­اند که افراد شاد بیشتر از افراد ناشاد تمایل به خودمختار بودن^[۷۰] و خودراهبردی^[۷۱] دارند(گلاتزر، ۲۰۰۰: ۵۰۶ ).
جمع­بندی دیدگاه جورج زیمل و شناسایی عوامل مرتبط با شادمانی: درکلان شهرها، احساسات و خصوصاً روابط عاطفی افراد در جامعه گم شده است که آثار منفی بر روی کیفیت زندگی داشته و باعث از میان رفتن روابط عاطفی و صمیمانه و تسلط روابط حسابگرانه دارد. زیمل، فردیت را به عنوان یکی از مشخصه­های مدرنیته قلمداد کرده است و شادمانی را با آن پیوسته می­داند.

از بین رفتن روابط عاطفی در کلان شهرها

تسلط روابط حسابگرانه و فردیت

عدم شادمانی

جدول شماره(۲-۹): جمع­بندی دیدگاه جورج زیمل و شناسایی عوامل مرتبط با شادمانی
۲-۱-۱-۱-۵-۹. نظریه کنش متقابل پارسونز
پارسونز، اعضای جامعه را گرد هم آورده و از طریق این تجمیع به آن­ها توانایی می­دهد تا از منافع مشترک خود در مراحل مختلف (از انطباق تا حفظ الگو) دفاع کنند و به تأمین نیازها و تحقق اهداف و در نهایت رضایت از زندگی بپردازند(ریتزر، ۱۳۸۳: ۱۳۴). پارسونز به چهارخرده نظام اجتماعی (اقتصاد، سیاست، دین و نظام قانونی و عرف اجتماعی) توجه داشت و اگر این چهار خرده نظام هر یک به نوبه خود فعالیت و کارکرد خود را درست انجام دهند، می­توانند باعث احساس رضایت در بین شهروندان شوند و در غیر این صورت، اگر هر یک از این چهار خرده نظام فعالیت خود را درست انجام ندهند، باعث بروز احساس ناامنی و به عبارتی بی­نظمی و عدم رضایت در بین افراد جامعه می­شوند(هزار جریبی، صفری شالی، ۱۳۸۸: ۱۶).

اهداف اختصاصی این برنامه شامل: «ارتقای احساس رضایت از زندگی خانوادگی، ارتقای دانش افراد در مورد خانواده به صورت یک کل، ارتقای توانمندی افراد در انتخاب همسر مناسب، ارتقای مهارت‌هایی که در جهت تقویت و ثبات خانواده نقش دارند، تقویت نگرش اجتماعی مثبت به ازدواج، پیشگیری از طلاق، پیشگیری از انحرافات جنسی، پیشگیری از اعتیاد، پیشگیری از همسر‌آزاری، پیشگیری از کودک آزاری، پیشگیری از خودکشی، پیشگیری از بارداری زودرس، توسعه نهادی برنامه، توسعه اجرایی برنامه » می‌باشد.
با پیشنهاد سازمان ملی جوانان سابق در ۲۴ آبان سال ۸۸ که به تصویب هیئت دولت رسید وزارت بهداشت متولی اجرای این قانون شد. بر اساس بند ۵ این قانون وزارت بهداشت با همکاری سازمان ملی جوانان(سابق)، سازمان بهزیستی، سازمان نظام روان شناسی و مرکز امور زنان و خانواده، به آموزش افراد پیش از ازدواج موظف شد. اما با گذشت چندین سال از تصویب این قانون هنوز به صورت مناسب و هدفمند به اجرا در نمی‌آید.

در پایان این بحث باید اشاره شود که مهارت‌های زندگی در ایران بیشتر تحت ده عنوان ﻣﻬﺎرت ﻫﻤﺪﻟﻲ، ﻣﻬﺎرت ﺧﻮدآﮔﺎﻫﻲ، ﻣﻬﺎرت ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﺮس، ﻣﻬﺎرت ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻫﻴﺠﺎﻧﺎت، ﻣﻬﺎرت ﺗﻔﻜﺮ ﺧﻼق، مهارت تفکر انتقادی، ﻣﻬﺎرت ﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ، ﻣﻬﺎرت ﺗﺼﻤﻴﻢ‌ﮔﻴﺮی، ﻣﻬﺎرت رواﺑﻂ ﺑﻴﻦ ﻓﺮدی، ﻣﻬﺎرت ﺑﺮﻗﺮاری راﺑﻄﻪ‌ی مؤﺛﺮ ؛ آموزش داده می‌شود.

لازم به توضیح می باشد با توجه به هدف پژوهش حاضر، که به دنبال اثربخشی آموزش مهارت‌های ارتباطی پیش ازدواج بر سازگاری زناشویی فرزندان شاهد، جانباز و آزاده می‌باشد؛ در ادامه به مباحث مربوط به مهارت‌های ارتباطی و رابطه‌ی آن با سازگاری زناشویی بیشتر پرداخته خواهد شد.

۲-۴- نقش مهارت‌های ارتباطی در سازگاری زناشویی
مهارت‌های ارتباطی خوب در کیفیت زناشویی نقش حساسی دارند. رفتار تعاملی منفی نیز به عنوان یک پیش‌بینی‌کننده‌ی اساسی مشکلات زناشویی آینده است.
با توجه به نقش مهارت‌های ارتباطی در کیفیت زناشویی، افرادی برای اصلاح کیفیت ارتباطی زوج‌ها تلاش کردند. استوارت (۱۹۸۰) پنج تمرین مهارت‌آموزی را پیشنهاد کرده است؛ که عبارتند از: گوش دادن مؤثر به همسر خود، یادگیری بیان خود، یادگیری مطرح کردن تقاضاها، تبادل بازخورد اطلاعاتی مناسب به یکدیگر و استفاده از روشن‌سازی.

نه تنها نقص مهارت‌های اجتماعی یکی از مسائل مورد شکایت زوج‌هاست، بلکه در بسیاری مواقع، آنها از عدم برخورداری از مهارتهای ارتباطی(بیان و دریافت) مانند عدم تفاهم، توجه ناکافی به یکدیگر، اشکال در گوش دادن، افزایش تعارض و اشکال در حل مسائل نیز شکایت دارند.
ارتباط را می توان شیوه های نمادینی در نظر داشت که افراد از طریق آنها پیام های خود را منتقل می کنند. انتقال پیام بیشتر اوقات از طریق کلمات و به عبارتی رفتار کلامی گسترده صورت می گیرد. اما رفتار غیر کلامی نیز نقش عمده ای در برقراری ارتباط دارد. تن صدا، زبان بدن، حالت اندام، وضع ظاهر، نشانه‌های چهره‌ای و مواردی از این قبیل از مقوله های رفتار غیر کلامی به شمار می رود.
صرف نظر از از شکل و محتوای ارتباط، اگر قرار است که پیام به نحوی مناسبی درک شود، همسران باید در نمادهای مورد استفاده‌ی یکدیگر سهیم باشند. به بیان ساده، اگر افراد معنای نمادهای استفاده شده طرف مقابل را درک نکنند ، به طور قطع، ارتباطی نادرست روی می‌دهد. در شرایط عملی، به نظر می‌رسد که نقص‌های ارتباطی یکی از عوامل مهم درماندگی زناشویی می‌باشند، به همین جهت متخصصان امور زناشویی آموزش ارتباط را بخشی از برنامه‌های درمانی زوج ها می‌دانند.
روابط صمیمی طولانی مدت نیازمند ارزش‌گذاری غیراختصاصی به همسر می‌باشند. این ارزش‌گذاری در واقع می‌تواند به سه مهارت ارتباطی جداگانه‌ی احترام، ادراک و حساسیت تقسیم می‌شود که به عنوان پایه‌های ارتباط زناشویی قرار می‌گیرند.
همچنین تعدادی از پیامدهای ارتباطی مهمتر وجود دارد که به عنوان اصول کلی ارتباط بوده و فراتر از اشکال خرد آن هستند که در چهار مقوله‌ی جداگانه‌ی وقت شناسی، آداب زناشویی، مشخص سازی، ذهن خوانی قرار می‌گیرند.
فراگیری و حفظ مهارت‌های ارتباطی ویژه، در آرامش روانی فرد، اهمیت فراوانی دارد. برنامه‌های آموزشی مهارت‌ها هم به انجام تکالیف ویژه کمک می‌کند و هم شایستگی کلی خود را در موقعیت‌های مختلف زندگی افزایش می‌دهند. این برنامه‌ها بر جنبه‌های آموزشی مثبت درمان تأکید می‌کنند.
نقص‌های ارتباطی که بین همسران به وجود می‌آید، معمولاً مختص موقعیت خاص می‌باشند؛ به طوریکه این نقص ها در مکالمه با بزرگسالان ناآشنا رخ نمی‌دهند و معمولاً در بحث‌های مربوط به حل تعارض خود را نشان می‌دهند. منشأ نقص هرچه باشد ( به عنوان مثال آشفتگی عاطفی، اسناد نادرست و … ) آموزش مناسب در فراگیری پاسخ‌های مهارتی، می‌تواند به رشد رفتارهای ارتباطی مؤثر زوج‌ها کمک کند. مهارت‌های ارتباطی توانایی‌های مخصوص هستند و زمانی که شخص می‌خواهد پیامی را به شخص دیگر منتقل کند ( مثلاً همسر به همسر ) ضرورت پیدا می‌کنند. ارزیابی شایستگی در مهارت‌های ارتباطی یک امر نسبی است، به گونه‌ای که بر حسب معیارهای درونی و بیرونی به کار رفته در قضاوت‌ها، ممکن است عملکردها باکفایت یا بی‌کفایت ارزیابی شوند.
صرف نظر از جهت گیری نظری، آموزش های ارتباط در برنامه‌های زوج‌درمانی در سطح گسترده‌ای پذیرفته شده است. آموزش مهارت‌ها از یک ارزیابی عملی کامل پیروی می‌کنند. این ارزیابی به طور کلی وضعیت فردی زوج‌ها را نشان می‌دهد. اگرچه برنامه‌های آموزش مهارت‌های ارتباطی مجموعه‌ای از تدابیر بالینی را لازم دارند؛ اما نباید آن را به عنوان یک بسته‌ی درمان کاربردی نامشخص تلقی کرد، بلکه باید آن را به عنوان یک الگو در نظر گرفت. اجزای این برنامه به شرح زیر می باشد:
الف) آموزش ب)الگودهی ج)تمرین د)تقویت ه) بازخورد تعلیم و) تمرین ز) تکلیف خانگی

۲-۵- مروری بر پژوهش‌های انجام شده

در چند دهه اخیر پژوهش‌های متعددی در مورد بهبود کیفیت زندگی زناشویی صورت گرفته و نظرات پژوهشی مختلفی درباره‌ی عوامل شناخته شده در بهبود کیفیت زندگی و افزایش رضایت از آن مطرح گردیده است. در این قسمت سعی شده به برخی از مهمترین عوامل، اشاره شود؛ و در پایان با بازگشت به هدف اصلی پژوهش که توجه به متغیر آموزش مهارت‌های ارتباطی پیش از ازدواج در سازگاری زناشویی می‌باشد، صرفاً به پژوهش‌های مرتبط با موضوع به صورت تفصیلی پرداخته می‌شود.

1. 1. عده‌ای از پژوهشگران به نقش تعامل‌های متقابل بین زن و شوهر توجه کرده‌اند. بدین صورت که آن‌ها معتقدند همسران سازگار به رفتارهای پاداش دهنده‌ی یکدیگر توجه می‌کنند و رفتارهای تنبیه کننده‌ی یکدیگر را نادیده می‌گیرند. همچنین زوج‌های ناسازگار بدون توجه به رفتارهای پاداش دهنده‌ی یکدیگر، دائماً به رفتارهای نامطلوب یکدیگر توجه کرده و زنجیره‌ی تعامل منفی پیش‌رونده را به اجرا در می‌آورند.

1. 1. برخی از پژوهشگران وجود مهارت حل مسئله و ظرفیت قبول تفاوت را به عنوان نشانه سلامت و صمیمیت در روابط زوجین مد نظر دارند. در واقع از نظر آنان زوج های سازگار تفاوتهای بین خودر را درک کرده و می توانند مسائل و مشکلاتی را که به دلیل همین اختلافها پیش می آیند حل کنند. زوجهای ناسازگار در مقابل مشکلات زناشویی خود سکوت می کنند و حتی در مواقعی آن را انکار کرده و هیچ گونه تلاشی در جهت حل ندارند که این نیز موجب اختلافهای بیشتر در زندگی می شود. به عبارتی دیگر توانایی حل مسئله و سازگاری زوجین یک چرخه ارتباطی است.

1. 1. رویکرد شناختی نیز به شیوه های ادراکی و تفسیر و ارزیابی زوجین از یکدیگر و به نوع رفتار و رویدادهایی که در زندگی شان می افتد می پردازد. از نظر این رویکرد زوج های سازگار تفسیر مثبت از رفتار یکدیگر دارند و هرگونه مشکل احتمالی در روابطشان را به شرایط و محیط نسبت می دهند اما زوج های ناسازگار با پیش داوری و تفکرات غیر منطقی تفسیری متفاوت و منفی از رفتار طرف مقابل دارند.

1. 1. عده ای دیگر از پژوهشگران به رابطه هوش هیجانی و رضامندی زناشویی پرداختند و معتقدند که این دو رابطه مستقیم باهم دارند به طوری که زوجین سازگار دارای هوش هیجانی بالایی بوده و در نتیجه رضامندی آنان نیز بیشتر است. در حالی که همسران ناسازگار هوش هیجانی پایینی دارند که موجب رضامندی پایین آنان از ندگی زناشویی می باشد. به عبارتی می توان گفت هوش هیجانی موجب می شود که زوجین دارای عکس العمل قوی نسبت به رفتار طرف مقابل و شرایط محیطی داشته باشند و این موجب خشنودی دو طرف از رابطه متقابل می شود. نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد که افراد ایمن با ابراز صمیمیت و بیان عواطف خود بر پایه‌ی عشق و دوستی موجب ایجاد احساس رضایت از زندگی مشترک می‌شوند. این در حالی است که افراد پرهیزی و دوسوگرا با فاصله گرفتن عاطفی داشتن اضطراب موجب ایجاد روابط منفی در کیفیت زندگی زناشویی خود می‌گردند.

1. 1. عنصر صمیمیت و رابطه آن با رضامندی نیز عامل دیگری است که پژوهشگران به آن اشاره می کنند. زن و شوهر با توجه به طبیعت متفاوت شان به ویژه در روابط احساسی شیوه متمایزی در بیان احساسات خود دارند. زنان خود افشایی و بیان احساسات و مردان داشتن فعالیتهای مشترک با همسر را نشانه صمیمیت می دانند. به نظر می رسد که آگاهی زوجین از این ویژگی همدیگر و تلاش در جهت رسیدن به نقطه مشترک اوج صمیمیت تلقی می شود.

1. 1. برخی از پژوهشگران درمورد نقش عملکرد جنسی در رابطه‌ی زناشویی به مطالعه پرداخته‌اند. رضایت زوجین از عملکرد جنسی و هماهنگی در آن موجب رضایت و تداوم روابط می گردد به طوری که رابطه جنسی کم و ناخوشایند که در آن زوجین و یا یکی از آنها ناخشنود هست بر کاهش روابط و رضایت زناشویی مابین آنها تأثیر گذاشته و موجب تعارض آنان می گردد که البته با روش های درمانی متفاوت می توان به درمان آن پرداخت.

1. 1. در پژوهش‌های دیگری به نقش شخصیت و رابطه‌ی آن با رضایتمندی از زندگی زناشویی پرداخته‌اند. شخصیت‌های ناتوان در تنظیم عواطف منفی، سبک دلبستگی ناایمن، شخصیت روان رنجورخویی، سطح هیجان‌خواهی بالا و تمایز‌یافتگی پایین شخصیت از سازگاری زناشویی پایینی برخوردارند. همچنین شخصیت‌هایی که با عوامل برون گرایی و توافق و وجدانی بودن در ارتباط می‌باشند و البته افرادی که از وضعیت درونی سازمان یافته‌ای برخوردارند، دارای سازگاری زناشویی بیشتری می‌باشند.

1. 1. سن ازدواج و نحوه ایفای نقش بحث دیگری است که حائز اهمیت می باشد. افرادی که در سنین پایین ازدواج می کنند در بسیاری مواقع پس از گذشت مدتی دچار اختلال در روابط می شوند. این افراد به دلیل نداشتن مهارت در ایفای نقش همسری از واکنش و پاسخ به رویدادها و شرایط محیطی و برخورد با همسر دچار مشکل می شوند و از سویی دیگر یکی از همسران مجبور به پذیرش مسئولیت بیشتر در شده و فشار زیادی را متحمل می شود. واین موجب اختلال در روابط،آشفتگی، استرس و افسردگی می شود که نتیجه آن افزایش ناسازگاری و اختلاف در زندگی زناشویی است.

1. 1. تحصیلات، شغل، درآمد نیز در کیفیت زناشویی تأثیر دارد. نتایج نشان می‌دهد زوج‌هایی که دارای تحصیلات بالا، شغل مناسب و درآمد بالا می‌باشند از سازگاری بیشتری در زندگی مشترک برخوردارند. به نظر می‌رسد این افراد دارای مهارت‌های حل مسئله‌ی بهتر، استرس‌های مزمن کمتر، و دارای تفاهم و تداوم بیشتری در زندگی مشترک می‌باشند. در حالیکه ناسازگاری و طلاق در بین افراد با تحصیلات کمتر، بیکار و دارای طبقات اجتماعی پایین‌تر، بیشتر می‌باشد. موقعیت اجتماعی و پایگاه اجتماعی بالا که رفاه بیشتری در پی دارد، پاسخگوی نیازهای اساسی زوجین است که در نتیجه کاهش فشار ناشی از نیازهای مادی، موجب آرامش زوجین و در نتیجه افزایش رضایت و آسودگی خاطر در پرداختن به دیگر مسائل زندگی از جمله مسائل عاطفی است.

1. 1. وجود فرزند در زندگی مشترک و رابطه آن با رضایت زناشویی از دیگر مواردی است که در بررسی رضایت زناشویی بدان پرداخته شده است. بیشتر زوجین از داشتن فرزند احساس خرسندی دارند و در بسیاری از مواقع نیز وجود فرزند را در خانواده موجب گرمی کانون خانواده و افزایش محبت بین زن و شوهر می دانند. اما تحقیقاتی که در این باره صورت گرفته است نتایج مختلفی را نشان می دهند. به طوریکه عده‌ای وجود فرزندان در زندگی مشترک، (به خصوص ازسوی مادرانی که دارای نوزاد می‌باشند)؛ موجب کاهش رضایت زناشویی را گزارش کرده‌اند. و علت آن را وجود تعارضات در نقش‌ها و کاهش آزادی‌ها می‌دانند. برخی گزارش‌ها نیز وجود فرزند را موجب بهبود یا افزایش رضایت زناشویی می‌دانند. به نظر می رسد جهت داشتن رابطه بهتر بین زوجین همکاری هردو در مراقبت و نگهداری از فرزندان بخصوص در دوران نوزادی مهم است که این مسئله نیاز به آموزش زنان و مردان داشته تاهم نقش همسری و هم والدی را به خوبی ایفا کنند.

1. 1. حمایت خانوادگی و اجتماعی از جمله اقدامات مهم در تداوم زندگی مشترک زوجین به حساب می‌آید. ازدواج یک عامل مثبت تغییردهنده تنهایی است و زوجین از طریق حمایت عاطفی و عملی از یکدیگر موجب افزایش رضایت از رابطه خود می‌گردند. در این میان خانواده ها نقش مهمی در شکل‌گیری این رضایت ایفا می‌کنند. در بسیاری از مواقع ازدواج دختر و پسر بدون رضایت خانواده اگرچه در اوایل زندگی به دلایل مختلف تأثیر چندانی ندارد اما به مرور زمان عدم حمایت خانواده‌ها و دخالت آنان ممکن است موجب بروز مشکلات مابین زن و شوهر شده و این مشکلات به تدریج در روابط آنان تأثیر گذاشته و زندگی آنان دچار اختلال می شود و بالعکس همراهی، آگاهی و هدایت مناسب والدین ( به ویژه در موارد اختلاف مابین زوجین) موجب بهبود و پایداری رابطه‌ی آنان می‌گردد.

1. 1. تفاوت‎های فرهنگی، دیگر عامل موثر در پایداری ازدواج است. ازدواج به عنوان یک پدیده‌ی اجتماعی است که درون یک بافت فرهنگی خاص شکل می‌گیرد. از آنجا که افراد از نظر زمینه‌های فرهنگی، قومی، نژادی متفاوت می‌باشند، بنابراین انتظارات و باورهایشان از روابط زناشویی نیز متفاوت می‌باشد. شناخت این تفاوت‌ها و هماهنگی و پذیرش آن‌ها موجب رضایت زناشویی می‌گردد ولی چنانچه تفاوت‌های محسوس در انتظارات زوجین باشد موجب تعارض بین آن‌ها می‌شود. ازدواج از فرهنگ‌های مختلف موجب تعارضاتی به ویژه در اوایل زندگی می شود که لازم است زوجین و خانواده های آنان به این تفاوت‌ها و آداب رسوم طرف مقابل آشنا باشند و در انجام بعضی از آداب و رسوم به توافق برسند.

1. 1. مذهب عامل مهم دیگری است در پایداری روابط زناشویی. از آنجا که مذهب دربردارنده‌ی روش‌های زندگی، انتظارات، سیستم‌های ارزشی و اعتقادی است، شناخت شباهت‌ها و تفاوت‌های آن از سوی زوجین و توافق بر سر آن‌ها و همچنین به عنوان یک رویداد آرام‌کننده، موجب رضایت زناشویی می‌شود. در صورت ازدواج زوجین با مذاهب مختلف، احترام به باورهای یکدیگر و پذیرش فرد با عقاید و باورهایش، موجب ایجاد احساس محبت و احترام و درک متقابل می‌شود.

1. 1. برخی معتقدند که مشکلات ارتباطی زمانی بیشتر می‌شود که تغییرات رویدادهای زندگی دارای استرس زیادی باشد. مانند آغاز زندگی زناشویی، بارداری، فرزند پروری، بیماری، بازنشستگی، مرگ، جدایی، خیانت و…

1. 1. نقش ارتباط در حفظ روابط سالم و طولانی زناشویی نقش مهمی است. ارتباط در خانواده، حکم یک نیروی پویا و اساسی در حفظ و رشد خانواده‌ی رضامند و سالم را دارد. مهارت‌های ارتباطی خوب، یکی از مهمترین عوامل سازگاری و خشنودی از رابطه زناشویی است.

آنچه در این مبحث بدان پرداخته شد همه به نوعی به برقراری ارتباط مربوط می‌شوند. شایع‌ترین مشکلی که توسط زوج‌های ناراضی مطرح می‌شود، عدم موفقیت در برقراری ارتباط است. گرچه سال‌ها، این باور مبتنی بر عقل سلیم مورد قبول بوده است، اما پژوهشگران فقط اخیراً به بررسی صحت آن پرداخته‌اند. نتایج این پژوهش‌ها به وضوح نشان می‌دهد که مشکلات ارتباطی، تنها علت تعارض‌های زناشویی نیستند. با وجود این، مشکلات ارتباطی، روابط زوج‌های درمانده را مشخص می‌کند؛ و ظاهراً مشکلات تجربه شده‌ی قبلی را تشدید می‌کند.

درباره‌ی اثرات برنامه‌های پیشگیری از مشکلات زناشویی پژوهش‌های متعددی انجام گرفته که در این بخش به برخی از آنها اشاره می‌شود.

۲-۵-۱- پژوهش‌های انجام شده در جهان

ویت کین(۱۹۸۳) در پژوهشی برنامه‌ی ارتباطی زوج را در کارگاه مهارت‌های ارتباطی در زمینه‌ی تأثیر بر ارتباط اثربخش، حل مسئله و رضایتمندی در رابطه را، مورد مقایسه قرار داد. در این پژوهش از گروه کنترل نیز استفاده شده بود. نتایج نشان داد زوج‌هایی که “برنامه‌ی ارتباطی زوج‌ها” را آموزش دیده بودند در پیام‌های غیرکلامی مثبت، افزایش معناداری نشان می‌دادند.
هالوگ، بوکوم و مارکمن(۱۹۸۸)در یک مطالعه پیگیری سه ساله، یک گروه از زوج‌های آلمانی را در یک برنامه‌ی پیش از ازدواج مربوط به مهارت‌های ارتباطی شرکت کرده بودند، مورد بررسی قرار دادند. در این مطالعه، زوج‌ها به مدت سه سال پس از اجرای برنامه، تحت پی‌گیری قرار گرفتند. بعد از سه سال، زوج‌های شرکت کننده در برنامه که ازدواج کرده بودند، در میزان‌های رضایتمندی از رابطه‌ی زناشویی، توافق، حل مسئله و رفتارهای ارتباطی مثبت، تفاوت‌های معنی‌داری را با گروه مقایسه نشان داند.
پاریش(۱۹۹۲) برنامه‌ی ارزیابی قبل از ازدواج را در مقایسه با یک برنامه‌ی ترکیبی (برنامه‌ی ارتباطی زوج و برنامه‌ی ارزیابی قبل از ازدواج) مورد مقایسه قرار داد. در این پژوهش هیچ گروه کنترلی وجود نداشت. نتایج نشان داد که ترکیب این دو برنامه از نظر اثربخشی کوتاه مدت به طور معناداری بالاتر بود؛ اما در مورد اثرات درازمدت چیزی مشخص نشد.
مارکمن و همکاران(۱۹۹۳) در یک مطالعه پی‌گیری چهارساله در مورد زوج‌هایی که تحت آموزش مهارت‌های ارتباطی قرار گرفته بودند، نشان دادند این زوج‌ها در مقایسه با گروه کنترل، ارتباط مثبت بیشتر و ارتباط منفی کم‌تری را نشان دادند؛ اما دو گروه از نظر سازگاری زناشویی تفاوتی نداشتند.
سالیوان و برادبوری(۱۹۹۶) نمونه‌هایی از زوج‌های تازه ازدواج کرده را که خدمات مشاوره‌ی پیش از ازدواج دریافت کرده بودند با آن‌هایی که مشاوره‌ی قبل از ازدواج در مورد آن‌ها انجام نگرفته بود، مورد مقایسه قرار دادند. نتایج نشان داد که زوج‌های شرکت‌کننده از نظر مشکلات زناشویی، در خطر زیادی نبودند؛ و شوهران شرکت‌کننده در مقایسه با شوهران گروه کنترل از نظر مشکلات زناشویی در خطر پایین تری قرار داشتند.
بولتر و وامپلر(۱۹۹۹) در یک پژوهش فراتحلیلی ۱۶ زوج مربوط به زوج درمانگری از طریق آموزش مهارت‌های ارتباطی مورد بررسی قرار دادند. برنامه‌ی ارتباط زوج‌ها یک برنامه‌ی آموزش مهارت‌های ارتباطی بود که شامل برنامه‌ی آموزش کوتاه مدت، تمرین هدایت شده، بازی نقش و تمرین‌های خانگی می‌شد. مهارت‌ها شامل خودآگاهی، مهارت‌های صحبت کردن، گوش دادن، حل تعارض و سبک‌های ارتباط بود.
نتایج مقیاس‌ها در دو دسته تحت عنوان مشاهده‌ای و نگرشی طبقه‌بندی شدند؛ مقیاس نگرشی بیشتر شامل مقیاس‌های رضایت زناشویی، مهارت‌های ارتباطی یا سایر کیفیت‌های رابطه‌ای بودند.
معنی‌داری اثر برنامه‌ی آموزشی ارتباط زوج‌ها در تمام مقیاس‌ها مورد آزمون قرار گرفت. نتایج حاکی از آن بود که آموزش مهارت‌های ارتباطی به پیشرفت چشمگیری در ارتباط زوج‌ها با یکدیگر و نیز به تغییرات متوسط در درک زوج‌ها از یکدیگر منتهی می‌شود، اما مؤثرتر از سایر برنامه‌های آموزشی ارتباط نیست.
میشل(۲۰۰۱) در یک پژوهش از یک آموزش ۱۴ ساعته قبل از ازدواج شامل آموزش همدلی و درک متقابل برای بهبود صمیمیت، کنترل تعارض و برخورد کارآمد با مشکلات طبیعی زندگی که ناشی از تفاوت در تفکرات، احساسات، نیازها و آرزوهای زوجین بود، استفاده کردند. این برنامه به جای ارائه‌ موضوعات خاص، مجموعه‌ای از ۱۰ مهارت ارتباطی و حل مسئله را آموزش می‌داد که زوج‌ها می‌توانستند با کمک آنها مسائل ارتباطی خود را حل کنند. در این پژوهش از گروه‌های آزمودنی کوچک استفاده شد و نتایج تأثیر مثبت آن را در ساز‌گاری بین زوجین نشان داد. این پژوهش اثربخشی این برنامه نسبت به سایر برنامه‌های مشابه را تأیید می‌کند.
بروکس(۲۰۰۱) پژوهشی را با عنوان برنامه گروه درمانی غنی‌سازی روابط زوجین که بر روی ۲۲ زوج که دارای روابط نابسامان بودند، انجام داد. نتایج نشان داد که برنامه غنی‌سازی ارتباط منجر به افزایش سازگاری زناشویی، اعتماد، صمیمیت و بهبود روابط میان زوجین می‌شود.
اسکات و کارداوا (۲۰۰۲) یک برنامه‌ی پیشگیری و پربارسازی رابطه را برای کمک به زوج‌ها در کسب مهارت‌ها و نگرش‌های مرتبط با موفقیت زناشویی به کار برده‌اند. در این برنامه، از یک کارگاه آموزشی ۱۲ ساعته برای آموزش زوج‌ها استفاده شده است. نتایج تحقیقات آن‌ها نشان داد که زوج‌های آموزش‌دیده، سطوح پایین‌تری از ارتباطات منفی و پرخاشگری فیزیکی و سطوح بالاتری از ارتباطات مثبت را در مقایسه با زوج‌های گروه مقایسه در طول سال‌های بعد از شرکت در این برنامه، گزارش می‌دهند.
کارول و دوهرتی(۲۰۰۳) زوجینی را که در برنامه‌های آموزش پیش از ازدواج شرکت کرده بودند را مورد مطالعه قرار دادند. نتایج نشان داد که این زوج‌ها ۳۰ درصد بیشتر در ازدواج خود نسبت به آنهایی که آموزش ندیده بودند، موفق‌تر بودند. آنها گزارش دادند که با همسران خود، ارتباط بیشتری دارند. مهارت‌های مدیریتی حل‌مسئله را بهتر می‌دانند و در جنبه‌های مثبت ارتباطی مهارت بیشتری دارند. همچنین پژوهش کارول و دوهرتی نشان داد افرادی که آموزش پیش از ازدواج دیده‌اند کمتر با طلاق مواجه می‌شوند.
فرانسیسکا(۲۰۰۴) در یک پژوهش در زمینه آموزش قبل از ازدواج، به افرادی که قصد ازدواج مجدد داشتند، به این نتیجه رسید، که این زوجین موضوعات منحصر به فردی دارند که توسط برنامه‌های آموزشی متداول پیش از ازدواج، برآورده نمی‌شود. آنها۸ برنامه‌ی آموزشی برای این نوع زوج‌ها طراحی کردند و در پژوهش‌های خود به این نتیجه رسیدند که با آموزش پیش از ازدواج زوجینی که قصد ازدواج مجدد دارند، می‌توان خانواده‌های موفق و سازگاری که دارای محیط مناسب برای رشد والدین و فرزندان آنها فراهم کرد. به نحوی که بچه‌ها درخانواده‌ای همانند یک خانواده که با ازدواج اول شکل گرفته زندگی کنند. آنها معتقدند مربیان ازدواج با آموزش به این زوج‌ها می‌توانند خدمات ارزشمندی به والدین به منظور تشکیل ازدواج دوم نمایند به گونه‌ای که این زوج‌ها را از زوج‌هایی که اولین ازدواج آنهاست جدا کرد و با ارائه‌ محتوی برنامه‌ی آموزشی متناسب با نیاز آنها، به آنان کمک کرد به شکلی که نیازهای منحصر به فرد آنان متناسب با ازدواج دوم برطرف شود.
استنلی، آماتو، جانسون و مارکمن (۲۰۰۶) در پژوهشی تحت عنوان آموزش پیش از ازدواج، کیفیت زناشویی و ثبات زناشویی، یک نمونه وسیع را به طور تصادفی از چهار ایالت آمریکا که دارای وضعیت اقتصادی – اجتماعی متوسط بودند، انتخاب کردند. نتایج نشان داد که شرکت کنندگان در آموزش‌های پیش از ازدواج، به طور معناداری سطح بالاتری از رضایت و تعهد در ازدواج و سطوح پایین‌تری از تعارض و نیز کاهش نرخ طلاق را نسبت به گروه گواه نشان دادند. این تأثیرات در بین نژادهای مختلف و سطوح تحصیلات گوناگون، همچنان نیرومند بودند؛ و این نشان دهنده‌ی اینست که شرکت در برنامه‌های آموزشی پیش از ازدواج در مورد دامنه وسیعی از افراد مؤثر است.
مک جورج (۲۰۰۶) در یک پژوهش بر روی ۲۵ زوج که به مدت ۸ هفته در زمینه آمادگی و اقدام برای ازدواج آموزش دیده بودند متوجه شد که اطلاعات شرکت کنند‌گان در زمینه ارتباط زناشویی و خانواده‌ی‌ سالم افزایش یافته و این افراد آمادگی بیشتری برای ازدواج دارند. همچنین آموزش پیش از ازدواج به شکل گروهی بهتر از آموزش به صورت انفرادی به هر زوج است. در زمینه اثربخشی آموزش پیش از ازدواج بر روی مردان و زنان و مقایسه آنها با یکدیگر این تحقیق نشان داد که ۲ جنس به یک اندازه از آموزش‌ها بهره می‌برند، هر چند که زن‌ها علاقه بیشتری به آموزش دارند.
یالسین و کاراهان(۲۰۰۷)در پژوهشی، برنامه‌ی ارتباطی زوجی را، در بین ۶۷ خانواده‌ی داوطلب، در دو گروه آزمایش و کنترل، با گرفتن پیش‌آزمون و پس‌آزمون مورد بررسی قرار دادند. نتیجه‌ی پژوهش نشان داد برنامه‌ی آموزشی می‌تواند از طریق بهبود مهارت‌های ارتباطی، تأثیری مثبت بر سطوح سازگاری زناشویی داشته باشد و هم چنین می‌تواند منجر به اصلاحات رفتاری دراز مدت در زوجین شود.

فهرست اشکال
شکل ۲-۱: معیارهای پایداری ۱۴
شکل ۲-۲: معناشناسی توسعه پایدار ۱۵
شکل ۲- ۳: محیط­ها و ابعاد توسعه پایدار ۱۶
شکل ۲-۴: روش­های اصلی ارزیابی پایداری ۴۳
شکل ۲-۵: تفاوت دو دیدگاه سیستمی و جزئی­نگر ۴۵
.شکل ۲-۶: اجزای سیستم ۴۷
شکل ۲-۷: مراحل مدل‌سازی در سیستم داینامیک ۵۴
شکل۳-۱: فرایند مدل‌سازی… ۷۵
شکل۳-۲: فرایند مدل‌سازی در پویایی­شناسی سیستم ۷۶
شکل۳-۳: دو نمایش معادل از ساختار انباشت و جریان. ۷۹
شکل۳-۴: مدل تحلیلی تحقیق ۸۱
شکل۴-۱: دیاگرام علّی بعد زیست­محیطی توسعه پایدار . ۸۵
شکل۴-۲: دیاگرام علی بعد اجتماعی توسعه پایدار ۸۷
شکل۴-۳: دیاگرام علّی بعد اقتصادی توسعه پایدار ۸۸
شکل۴- ۴: دیاگرام علت و معلولی توسعه پایدار روستایی ۹۰
شکل۴-۵: نمودار جریان منابع طبیعی ۹۹
شکل۴-۶: نمودار جریان سرمایه ­گذاری ۱۰۰
شکل۴-۷ : نمودار جریان هزینه درمان ۱۰۱
شکل۴-۸ : نمودار جریان جمعیت ۱۰۱
شکل۴-۹ : نمودار جریان توسعه پایدار روستایی ۱۰۲
شکل۴-۱۰ : شبیه­سازی کلی مدل توسعه پایدار بخش حُمیل ۱۱۲
فصل اول:
کلیات پژوهش
مقدمه
توسعه پایدار مفهومی است که در سالهای اخیر به‌عنوان یک مسئله­ جهانی به آن نگریسته شده است. این مفهوم، از دیدگاه­ های مختلف موردبررسی قرارگرفته و نهادهای بسیاری کوشیده­اند از آن به­عنوان راهبردی مناسب جهت مقابله با چالش­هایی، نظیر افزایش جمعیت، تخریب زیست­محیطی، محدودیت منابع، نابرابری اجتماعی- اقتصادی، بیکاری، فقر و ناهنجاری­های اجتماعی استفاده کنند (صرافی، ۱۳۷۹: ۸). به تعبیر سازمان بهره­وری آسیا، توسعه پایدار راهبردی است برای ارتقای بهره‌وری و عملکرد زیست‌محیطی در راستای توسعه همه‌جانبه اجتماعی و اقتصادی و هدف آن ارتقای کیفیت زندگی انسان است (APO, 2005). بنابراین توسعه پایدار روستایی رهیافتی برای توسعه است که در آن، کارایی، عدالت و پایداری باهم تلفیق‌شده‌اند، به‌گونه‌ای که کارایی متضمن استفاده بهینه از منابع، عدالت متضمن فقرزدایی و کاهش شکاف بین فقرا و ثروتمندان و هدف از پایداری نیز پایداری معیشت با حفظ امرارمعاش آینده از طریق حفظ منابع طبیعی است (Brouwer, 2004: 4). درواقع پایداری نگهداری بدون اضمحلال، پشتیبان و تکیه­گاه زندگی می­باشد (Gane, 2007: 132). آنچه امروز در مورد توسعه مناطق روستایی مطرح است، توسعه پایدار روستایی است. توسعه­ای که بتواند نیازهای کنونی بشر را تأمین کند بدون آنکه توان­های محیطی و زیستی نسل­های آینده را در تأمین نیازهایشان به مخاطره اندازد (بری، ۱۳۸۰: ۲۸۲).

ارزیابی پایداری توسعه روستاها و سطح­بندی آن‌ها جهت شکل دادن سلسله مراتبی از سکونتگاه­های روستایی با روابط و کارکرد مطلوب، همواره یکی از دغدغه­ های برنامه­ ریزان و متولیان امر توسعه روستایی بوده است. اما فقدان رویکرد سیستمی و جامع در نظام برنامه­ ریزی کشور و عدم توجه مسئولین به عوامل تأثیر­گذار طبیعی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی به‌صورت یکپارچه در برنامه ­های عمرانی، موجب شکل­ گیری نظام فضایی نامتعادل در عرصه ­های روستایی شده است. ارزیابی پایداری توسعه و شناخت شاخص­ های آن در کنار شناسایی وجوه اصلی ناپایداری می ­تواند به‌عنوان اولین قدم در آسیب­شناسی توسعه روستایی و ایجاد برنامه­ ریزی سیستماتیک جهت حرکت روستاها به سمت توسعه پایدار باشد. برای ارزیابی توسعه پایدار باید شاخص­ های تعریف شوند. شاخص ­ها به‌عنوان واژهای دارای مفهوم ضمنی، وسیله­ای هستند که ارزیابی پیشرفت­های آینده را فراهم می­آورند و از طرف دیگر مقصد و هدف را بیان می­ کنند (Patrick, 2002: 5). شاخص ­ها مجموعه داده ­های مخصوص یا دگرگون‌شده‌ای هستند که اطلاعات ضروری را برای سیاست­گذاران و عموم مردم فراهم ­می­آورند(Miranda, 1999: 74) .بنابراین رویکرد انتخابی برای انتخاب شاخص ­ها در ارزیابی پایداری بسیار مهم است. در این تحقیق سعی شده است با رویکرد سیستمی به شناخت و معرفی شاخص­ های توسعه پایدار روستایی، ارزیابی پایداری توسعه و همچنین سناریوسازی برای روند توسعه بپردازد. امید است تحقیق حاضر به این مهم دست یافته باشد.
بیان مسئله:
هر سکونتگاه روستایی از عرصه ­های گوناگون اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی که هر یک نمایانگر یکی از جنبه­ های زندگی اجتماعی است، تشکیل می­ شود. بر این اساس فضای روستایی با توجه به ویژگی­های محیطی و اکولوژیکی و خصوصیات اجتماعی­ _ اقتصادی خود، دارای ساختار معینی است که گویای توانمندی­های بنیادی و استعدادهای بالقوه و بالفعل آن است (سعیدی، ۱۳۷۷: ۱۹). هرگاه در روند توسعه و تکامل سازمان فضایی سکونتگاه­ها وقفه­ای ایجاد شود، در نظام و عملکرد این سازمان نابسامانی­هایی به وجود می ­آید که منجر به ناپایداری سکونتگاه روستایی می­ شود. در چنین شرایطی دخالت در نظام سکونتگاهی به‌منظور پایدار نمودن و بهینه­سازی آن ضروری می­باشد(رضوانی، ۱۳۷۶: ۴۰).
باوجود اهمیت رویکرد پایداری و توسعه پایدار و اتفاق‌نظر روی عناصر اصلی توسعه پایدار، سنجش و ارزیابی وضعیت پایداری با چالش و مشکلات اساسی مواجه است. شاید یکی از دلایل بروز چنین وضعیتی وجود دیدگاه ­ها و نظریه­ های مختلف باشد، ولی به نظر می­رسد نبود معیارهای مشخص جهت تبیین وضعیت پایداری، دلیل قابل‌قبول‌تری است. تعیین شاخص­ هایی که بتواند تمام ابعاد توسعه پایدار را پوشش دهد، برای ارزیابی پایداری امری حیاتی است.ارزیابی وسیله­ای برای بررسی ارزش یا میزان یک ایده و وسیله­ای برای سنجیدن می­باشد.ارزیابی به ما اجازه می­دهد تا مروری بر پیشرفت، تخصیص مؤثر منابع، تغییرات ایجادشده و آگاهی از انجام کارها داشته باشیم. ارزیابی می ­تواند بینشی را آشکار کند که منجر به بالا رفتن آگاهی و درنهایت دگرگونی اجتماعی شود و لذا برای عملیات توسعه پایدار ضروری است (Tortman, 2005: 4). ارزیابی ما را در تعریف اهداف توسعه پایدار و ارزشیابی پیشرفت در جهت رسیدن به آن اهداف کمک می­ کند. ارزیابی پایداری در ادبیات و تجربیات توسعه در دو زمینه­ مختلف استفاده می­ شود. نخست، اشاره به بررسی پیشرفت­ها در جهت پایداری دارد، خواه اجتماعی باشد یا سازمانی و دوم اشاره به تلاش برای ارزیابی پایداری پروژهای پیشنهادی، طرح­ها، رهیافت­ها یا قوانین تدوین‌شده قبل از اینکه اجراشده باشند دارد (Emmanuel, 2007: 20).
برای ارزیابی از روش‌های متفاوتی استفاده‌شده است اما رویکرد سیستمی به دلیل دیدگاه کل­نگر خود، می ­تواند در این زمینه به بهترین شکل کمک کند. در این رویکرد، جامعه به­عنوان یک «کلیت»، شامل مجموعه‌ای از اجزا می‌باشد که در ارتباط متقابل با یکدیگر، زمینه تداوم حیات خویش را فراهم می‌آورد. بر این اساس در دیدگاه سیستمی، جامعه یک موجودیت کلان و هشیار است که دگرگونی در یک بخش، بر تمامی تغییرات دیگر تأثیر گذاشته، موجب ارتقا و بهبود کارکرد سیستم یا افول آن می‌شود.
بصیرت حاصل از دیدگاه سیستمی، همین توجه خاص به ارتباط متقابل اجزا و دیدن آن‌ها در ذیل یک مکتب به‌هم‌پیوسته و منظم است. همین نگرش را توسعه پایدار به جامعه دارد، به عبارتی توسعه پایدار یک مفهوم سیستمی را مطرح می­سازد که «هماهنگی میان سیستم­های انسانی و طبیعی»(Bossel ,1999 به نقل از آقایاری هیر، ۱۳۸۳: ۱۲) از اصول جدایی‌ناپذیر آن به شمار می­رود. بنابراین یکی از مزیت­های رویکرد سیستمی، هم­سویی آن با مفهوم توسعه پایدار است. از طرف دیگر در این نگرش، پیچیدگی­های ناشی از چندبعدی بودن توسعه پایدار در ارزیابی­ها مدنظر قرار می­گیرد و روابط متقابل و علت و معلولی میان ابعاد اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی مطرح در توسعه پایدار روستایی به­درستی مشخص می­ شود. خلاء این رویکرد در ارزیابی­ها باعث جزئی­نگری، عدم تبیین درست روابط علت و معلولی میان شاخص­ های توسعه پایدار، در نظر نگرفتن بازخوردها و از همه مهم‌تر بی­توجهی به پویایی سیستم روستا را در پی دارد. چراکه عناصر تشکیل‌دهنده سیستم روستا در طول زمان در حال تغییر یا به‌عبارت‌دیگر پویاست. رویکرد سیستمی، با بهره گرفتن از مدل­سازی و شبیه­سازی، می ­تواند در ارزیابی توسعه پایدار، پویایی سیستم روستا را مدنظر قرار دهد و به نتایج قابل‌قبولی دست پیدا کند.
بخش حمیل نیز مانند اغلب نواحی کشور مورد توجه نبوده و لذا مشکلات عدیده­ای در این باب پدید آمده است. حمیل یکی از بخش­های تابعه شهرستان اسلام­آبادغرب در استان کرمانشاه است و دارای ۳ دهستان با نام دهستان منصوری، هرسم و حیمل می­باشد. جمعیت این بخش بر اساس سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰برابر با ۱۷۶۴۰ نفر بوده است. آبادی­های این بخش در چند سال اخیر با مشکلات مختلفی ازجمله؛ کاهش آب‌های سطحی، برداشت بی­رویه از منابع آب زیرزمینی، خشک شدن چاه­های آب، بیکاری و درآمد پایین، مهاجرت روستاییان، خالی از سکنه شدن ۱۲ آبادی و … مواجه شده است که مشکلات عوامل گوناگونی ازجمله انجام نشدن طرح­های هادی در اکثر روستاهای این بخش، دید تک‌بعدی طرح­های انجام‌شده در روستاهای دارای طرح هادی، چراکه این طرح­ها بعد کالبدی را بیشتر در نظر گرفته است. اما در کنار تمام این عوامل، فقدان رویکرد سیستمی به فضا مهم­ترین عامل عدم پایداری روستاهاست. و تا زمانی که این دیدگاه بر مدیریت و برنامه ­های توسعه روستایی حاکم نشود مشکلات روستا همچنان پابرجاست. روستاهای منطقه موردنظر نیز از این قاعده مستثنی نیست. بنابراین باید سعی شود مشکلات منطقه با نگرشی سیستمی و دیدی ترکیبی شناسایی شوند. این کار زمانی انجام می­ شود که ارزیابی سیستمی از توسعه منطقه صورت گیرد تا بر اساس نتایج به دست آمد مشکلات روستاها نمایان شوند. علاوه بر این با ارزیابی توسعه پایدار روستاهای منطقه می­توان وضعیت پایداری را برای برنامه­ ریزان و تصمیم گیران جهت ارائه خدمات مناسب و به‌موقع به روستاهای بخش حمیل مشخص کرد و همچنین به جهت­دهی روستا و حرکت آن به سمت توسعه پایدار کمک کرد.
سئوالات تحقیق:
با توجه به مسائل و مشکلات مذکور سوالات مطرح شده برای بخش حمیل به صورت زیر خواهد بود:
عوامل مؤثر بر پایداری توسعه کدام­ها هستند و روابط ­آن­ها به چه شکل خواهد بود؟
توسعه روستایی منطقه موردمطالعه ازلحاظ پایداری برای ده سال آینده چگونه خواهد بود؟
کدام سناریو می ­تواند روند توسعه روستا را به سمت پایداری سوق دهد؟
اهمیت و ضرورت تحقیق:
روند نزولی وضعیت اقتصادی روستاها، جابجایی و مهاجرت وسیع روستاییان به شهرها، گسترش فقر و بیکاری، نبود امنیت غذایی، قرار گرفتن عمدع جمعیت روستایی در حاشیه و غیره نشان داد که اهاداف حیاتی توسعه یعنی افزایش پایدار درآمد، گسترش اشتغال تولیدی، برقراری متعادل­تر منافع ناشی از رشد در مناطق روستایی عملا با شکست روبرو گردیده است. افزایش تولید کشاورزی با استفاده بی رویه از کود شیمیایی و تاکید بر رشد اقتصادی باعث برهم خوردن تعادل اکوسیستم­های طبیعی و زراعی شده و در ضمن کاهش پایداری طبیعت و نظام­های زراعی، باعث تزلزل تعادل اکولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی جوامع روستایی شده و ناپایداری آنها را رقم می­زند.
عوامل ذکر شده همرا با خشکسالی­های اخیر باعث شده وضعیت روستاهای ایران و به تبع آن در منطقه مورد مطالعه وخیم­تر گردد و نتیجه آن به صورت فقیر شدن بیش از پیش جامعه روستایی، شکاف بیشتر بین شهر و روستا و در نتیجه مهاجرت بیشتر روستاییان به شهرها بروز کند. با بررسی، شناخت و ارزیابی وضعیت توسعه روستاها می­توان مشکلات موجود بر سر راه توسعه را شناسایی کرد و راه حل­هایی برای آنها ارائه داد.این راه حل­ها زمانی موثر و مفید خواهند بود که با رویکرد سیستمی تمام جوانب توسعه پایدار را مدنظر قرار دهیم. رویکرد سیستمی به دلیل دیدگاه کل­نگر خود، می ­تواند در این زمینه به بهترین شکل کمک کند. در این رویکرد، جامعه به­عنوان یک «کلیت»، شامل مجموعه‌ای از اجزا می‌باشد که در ارتباط متقابل با یکدیگر، زمینه تداوم حیات خویش را فراهم می‌آورد. بر این اساس در دیدگاه سیستمی، جامعه یک موجودیت کلان و هشیار است که دگرگونی در یک بخش، بر تمامی تغییرات دیگر تأثیر گذاشته، موجب ارتقا و بهبود کارکرد سیستم یا افول آن می‌شود.
بنابراین ضرورت می­یابد برای شناخت و حل مشکلات جامعه روستایی تحقیقی با رویکرد سیستمی که نگاهی کلی و یکجا به مسائل دارد انجام گیرد. چرا که در در مطالعات پیشین در زمینه ارزیابی توسعه پایدار، این نکته که توسعه پایدار به یک نگاه سیستمی نیاز دارد، به ندرت توجه شده است. از کاربردهای دیگر این تحقیق می­توان به موارد ذیل اشاره نمود:
تعریف شاخص­ های توسعه پایدار در سه بعد اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی با رویکرد سیستمی
شناخت روابط علت و معلولی وهمچنین بازخوردهای هر یک از شاخص ­ها جهت شناسایی و ارزیابی دقیق مشکلات توسعه روستایی بخش حمیل
مدلسازی از وضعیت توسعه منطقه و پیشنهاد چندین سناریو برای شناخت روند توسعه در آینده، که این امر می ­تواند باعث افزایش اطلاعات و سطح آگاهی برنامه­ ریزان، تصمیم­ گیران و مدیران محلی در ارائه راهکارهای مناسب گردد.
همچنین نتایج این تحقیق می ­تواند مورد استفاده در سازمان­ها و اداراتی از جمله استانداری، فرمانداری، اداره جهاد کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست قرار گیرد.
پیشینه تحقیق:
یکی از بخش­های مهم تحقیق، بخش مربوط به پیشینه و ادبیات تحقیق است؛ یعنی یکی از کارهای ضروری در هر پژوهشی، مطالعه منابع مربوط به موضوع تحقیق است؛ زیرا سرچشمه علوم را می­توان در پیشینه آن‌ها کاوش کرد (دمپی یر، ۱۳۸۶: ۱ .(جان دیوئی اعتقاد دارد مطالعه منابع، به محقق کمک می‌کند تا بینش عمیقی نسبت به جنبه‌های مختلف موضوع تحقیق پیدا کند. مطالعه منابع، باید هم از منابعی باشد که به‌طور مستقیم، در رابطه با موضوع تحقیق می‌باشند و هم از منابعی باشند که به‌صورت غیرمستقیم با آن موضوع، ارتباط دارند(دلاور، ۱۳۸۳: ۱۸۲). بررسی­ها نشان می‌دهد که منابعی که به‌طور مستقیم با موضوع این پژوهش در ارتباط باشد بسیار معدود هستند و درواقع منبعی با موضوع ارزیابی توسعه پایدار روستایی با رویکرد سیستمی یافت نشد. در زیر تعدادی از منابع داخلی و خارجی که درزمینه ارزیابی توسعه روستایی که با روش­ها و مدل‌ها دیگر انجام‌گرفته بیان‌شده است.
منابع داخلی:
آقایاری هیر(۱۳۸۳)، در پایان نامه خود با موضوع سطح‌بندی پایداری توسعه روستایی بخش هیر با بهره گرفتن از GIS به ارزیابی و سطح­بندی پایداری توسعه روستاهای بخش هیر پرداخته است. این ارزیابی با نگرش اندام­وار به توسعه و بر اساس شاخص­سازی خصوصیات نظام­های پایدار در قالب ماتریس توسعه پایدار با در نظر گرفتن ۸۹ شاخص و گردآوری اطلاعات ثانویه و همچنین تولید اطلاعات از طریق پرسشنامه صورت گرفته است. نتایج این تحقیق نشان‌دهنده وضعیت نامطلوب پایداری در منطقه موردمطالعه است و در این میان پایداری نظام محیطی قوی­تر از پایداری نظام­های اجتماعی و اقتصادی است.
ارشک(۱۳۸۹)، در پایان‌نامه خود با عنوان ارزیابی توسعه پایدار روستایی «مطالعه موردی دهستان چرام» از طریق مطالعه تطبیقی، آمار توصیفی(توزیع فراوانی­ها) با بهره گرفتن از ترم افزار Spss و Excel به تجزیه‌وتحلیل وضعیت توسعه دهستان چرام پرداخته است. نتایج تحقیق نشان می­دهد که این دهستان به لحاظ سواد و اشتغال در مسیر توسعه قرار دارد ولی از درآمد و رشد جمعیت ناپایدار است.
شایان و همکاران(۱۳۹۰)، در مقاله­ای تحت عنوان ارزیابی پایداری توسعه روستایی شهرستان کمیجان، سطح پایداری و عوامل مؤثر بر آن را در ۴۹ سکونتگاه روستایی این شهرستان را با بهره گرفتن از روش­های شاخص­ های وزنی و آزمون­های مناسب در spss سنجش نموده است. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از آزمون t استیودنت سطح پایداری تمامی سکونتگاه­ها به‌طور معنا­داری کمتر از حد مورد انتظار بوده همچنین بعد اجتماعی با ضریب۷۵۲/۰ بیشترین تأثیر را بر سطح سکونتگاه­ها داشته است و بر اساس نتایج فن تحلیل عاملی به‌منظور پایدارسازی سکونتگاه­های موردمطالعه، ارتقای مشارکت مردم در تصمیم ­گیری محلی، سهولت دسترسی به خدمات بهداشتی- درمانی، آموزشی و اقتصادی، مقاوم­سازی مساکن، ساماندهی دفع زباله، افزایش بازده تولید و سطح اشتغال گریزناپذیر هستند.
خسرو بیگی و همکاران(۱۳۹۰)، در پژوهشی به سنجش و ارزیابی پایداری در مناطق روستایی با بهره گرفتن از تکنیک تصمیم ­گیری چندمتغیره­ فازی- تاپسیس پرداخته است و هدف آن شناسایی روش­های متعدد ارزیابی پایداری و انتخاب یکی از آن روش­ها با رویکرد یکپارچه به‌منظور سنجش و ارزیابی پایداری است. در ادامه، روستاهای شهرستان کمیجان به‌عنوان مطالعه موردی پژوهش انتخاب‌شده و با بهره گرفتن از روش نمونه گیری کوکران از ۴۳۰ خانوار داده ­ها جمع­آوری گردیده. نتایج این تحقیق نشان می­دهد که به ترتیب روستاهای فضل­آباد و علی­آباد با امتیاز­های ۶۹۶/۰ و ۶۶۶/۰ میزان پایداری بالا و روستاهای کسر آصف و چالمیان سطح پایداری کمتری در قیاس با سایر سکونتگاه­ها دارند.
عنابستانی و خسروبیگی(۱۳۹۰)، در پژوهشی با عنوان سطح­بندی پایداری توسعه روستایی با بهره گرفتن از فن چندمعیاره برنامه­ ریزی توافقی CP به سطح‌بندی و ارزیابی روستاهای شهرستان کمیجان پرداخته است. در این مقاله سعی شده است با ارائه چهارچوب و روشی مناسب و جامع شاخص ­ها انتخاب و میزان پایداری روستاها سنجش و ارزیابی شود. سپس با توجه به نتایج ارزیابی به سطح­بندی سکونتگاه­ها جهت دستیابی به سلسله­مراتبی متعادل در نواحی روستایی پرداخته است. تجزیه و تحلیل داده ­ها با بهره گرفتن از روش­های آنتروپی و شانون و تحلیل چند متغیره برنامه­ ریزی توافقی انجام‌شده است. نتایج این تحقیق نشان می­دهد که از بین سکونتگاه­های روستایی شهرستان کمیجان، روستاهای خنجین، امام درویشان، سمقاور و محمودآباد در سطوح بالا و روستاهای سلوکر، راستگردان، روشنایی و چالمیان در سطوح پایین پایداری قرار گرفته‌اند.
افتخاری و همکاران (۱۳۹۰)، در تحقیقی با عنوان ارزیابی و اولویت­ بندی پایداری اجتماعی در مناطق روستایی: مطالعه موردی روستاهای شهرستان خرم­بید استان فارس، با رویکردی جغرافیای، به بررسی سطح پایداری اجتماعی، نحوه انتخاب شاخص ­ها و ارزیابی روش­های سنجش و اولویت­ بندی آن‌ها پرداخته است. این پژوهش برای دویست خانوار روستایی مستقر در چهارده مرکز روستایی واقع در شهرستان خرم­بید در استان فارس انجام‌گرفته است و نتایج آن نشان می­دهد روستاهای قشلاق و مظفرآباد از بیشترین سطح پایداری اجتماعی برخوردارند. به‌طورکلی نتایج اندازه ­گیری و سطح­بندی پایداری اجتماعی در مراکز روستایی در منطقه موردمطالعه، با بهره­ گیری از الگوریتم تاپسیس مبین تطبیق کامل این مدل با مشاهدات تجربی است.
کیانی(۱۳۹۳)، در پژوهشی با عنوان بررسی چالش­های توسعه در ناحیه روستایی- ساحلی شهرستان رشت به شناسایی چالش­های عمده توسعه پایدار روستایی پرداخته است و مدعی است عدم وجود استراتژی مناسب برای مدیریت توسعه، سبب ایجاد چالش­هایی در روستاهای ساحلی شده است و تنها راه برون‌رفت از این چالش­ها را شناخت مشکلات اساسی مربوط به سواحل و برنامه­ ریزی بر اساس منطق آمایش سرزمین و اصول توسعه پایدار می­داند. در این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی مبتنی بررسی منابع کتابخانه­ای، بررسی­های میدانی و تکمیل پرسشنامه اطلاعات جمع­آوری گردیده و با بهره گرفتن از مدل (AHP) و آزمون ضریب همبستگی کندال (Kendalls) در نرم­افزار SPSS مورد ارزیابی قرارگرفته است.
منابع خارجی:
Bossel (1999) ، در کتاب خود تحت عنوان «شاخص­ های برای توسعه پایدار، نظریه، روش، نرم­افزار» به تعریف مفهوم توسعه پایدار، جستجو و شناسایی جنبه­ های حیاتی توسعه پایدار و تعیین شاخص­ های مرتبط با آن پرداخته است. برای تعیین شاخص ­ها در سیستم­های داینامیکی در یک محیط پویا از رویکردی سیستمی استفاده نموده و پایداری توسعه را با روش­ کمی و رویکردی اندام‌وار انجام داده است. همچنین در تعیین شاخص­ های برای ارزیابی به نقش کارشناسان و فرایند مشارکت توجه داشته و شاخص­ های برای سطوح شهرستان، دولت، کشور و یک منطقه جهانی مشخص کرده است. در این کتاب روش­های مختلفی مبتنی بر سیستم شرح داده‌شده و توسعه پایدار به‌عنوان یک فرایند تعاملی و سیستماتیک مطرح می­ شود و اولین وظیفه برای جستجو مناسب مجموعه ­ای از شاخص ­ها را شناسایی سیستم­ها و زیر سیستم­های آن، تجزیه‌وتحلیل و تعریف ساختار سیستم مربوطه می­داند.

R_s=P₁*P₂*P₃

۱
۲
۳

در کاهش موازی، یک زیر سیستم موازی n بخشی، با یک بخش مافوق که ناپایایی آن برابر است با حاصل ضرب ناپایایی بخش‌های زیر سیستم.
جدول ۲ ساده‌سازی موازی

قابلیت اطمینان سیستم

نمودار دیاگرام بلوک

R_s=1-(q₁*q₂*q₃₎

۱
۲
۳

با استفاده تنها از کاهش سری- موازی، ما معمولا قادر به ساده‌سازی شبکه های عمودی به یک مولفه اصلی^[۱۱۹] نیستیم. در ادامه تکنیک های دیگری ارائه خواهند شد که بعد از کاهش های سری و موازی می توانند جهت یافتن قابلیت اطمینان دقیق سیستم استفاده شوند.
تجزیه محوری^[۱۲۰]
کاربرد قضیه تجزیه در استنتاج تابع ساختاری سیستم و تابع منطقی سیستم مورد استفاده قرار میگیرد. در این روش برای ارزیابی قابلیت اطمینان سیستم، به دنبال پذیرش احتمال شرطی می باشیم. معادله زیر ایده روش فوق را ارائه می دهد:

P_r(system works) =P_r(Component i works) P_r(system works/Component i works)
+P_r(Component i fails)P_r(system works/ Component i fails)
کارایی این روش به آسانی ارزیابی احتمالات شرطی بستگی دارد. این بدین معناست که انتخاب یک ماژول ^[۱۲۱] جهت تجزیه ممکن است نقش مهمی در کارایی این روش داشته باشد. اگر نتایج تجزیه یک بخش انتخابی در ساختار دو سیستم برای هر الگوریتم کاهش سری- موازی، مجددا قابل تکرار باشد، راندمان ارزیابی پایایی سیستم افزایش خواهد یافت.
ایجاد مسیرها و قطعات مینیمم ^[۱۲۲]
مسیرهای مینیمال و قطعات مینیمال نقش مهمی را در ارزیابی قابلیت اطمینان سیستم ها بازی می کنند. شبکه های زیادی هستند که برای ارزیابی اطمینان آن‌ها با بهره گرفتن از روش مسیرهای مینیمم و قطعات مینیمم انجام میگیرند. برای یک بلوک دیاگرام قابل اطمینان یا یک مسئله شبکه دو قطبی، مسیر مینیمم بین منبع و مقصد باید تولید شود.
روش‌های مختلف برای تولید مسیر مینیمم ابتدا نیازمند ماتریس ارتباط جهت ایجاد هستند. درابتدا نحوه ایجاد ماتریس ارتباط^[۱۲۳] را ارائه می دهیم سپس روش‌های تولید مسیر مینیمم و قطعات مینیمم را شرح می دهیم.
ماتریس رابطه
هر کامپوننت در یک بلوک دیاگرام قابل اطمینان بعنوان یک لینک در معرض خطر در نظر گرفته می شود. این کامپوننت ها ،گره‌های کامل را که شامل منبع و مقصد هستند به هم وصل می کنند. در یک دیاگرام شبکه‌ای دو قطبی، لینک ها در معرض شکست هستند و گره ها کامل و بی عیب هستند. یک ماتریس رابطه ارتباط بین هر جفت گره برای جریان های سیگنال بین گره مبدا و مقصد مشخص می کند. وقتی که ما شبکه های بی جهت را نظیر بلوک دیاگرام قابل اطمینان و شبکه دو قطبی. تعریف می کنیم، ماتریس رابطه متقارن است. اگر هیچ ارتباط جهت داری بین نود i و j نباشد، ورودی موقعیت (j وi) و (i و j ) در ماتریس رابطه صفر است.
به علت اینکه هر گره همیشه با خودش رابطه دارد، عناصر قطر اصلی ماتریس ۱ می باشد. اگر گره k ، گره‌های i وj را به هم وصل کند، موقعیت ( i و j ) و ( j و i ) در ماتریس رابطه برابر X_k می باشد. X_k نشان دهنده رویدادی است که لینک K یا کامپوننت k کار می کنند.
بعنوان مثال شبکه زیر را در نظر میگیریم.
شکل ۲۳ دیاگرام شبکه‌ای با گره‌های نام گذاری شده
لینک ها از شماره ۱ تا ۷ شماره گذاری شده‌اند. شکل فوق یک دیاگرام شبکه‌ای را با گره‌هایی با نام ۱و ۲و ۳ و ۴ و ۵ را نشان می دهد. ما به یافتن همه مسیرهای مینیمم بین گره ۱ (مبدا) و گره ۵ (مقصد) نیاز داریم .
بر مبنای آنچه که در بالا توضیح داده شد، ماتریس رابطه نمودار شبکه‌ای در شکل ذیل نمایش داده شده است.
شکل ۲۴ مانریس رابط شبکه
اگر با شبکه جهت دار سر و کار داشتیم، آنگاه ماتریس رابطه متفاوت نبود. وقتی رابطه دو طرفه بین جفت گره وجود نداشته باشد، ماتریس رابطه ورودی ها صفر زیادی خواهد داشت.
با ماتریس رابطه‌ای مشتق شده از یک شبکه، ما آماده ایم برای ارائه یک روش جهت شمارش مسیرهای مینیمم شبکه.
روش حذف گره برای تولید یک مسیر مینیمم^[۱۲۴]
روش حذف گره برای تولید یک مسیر مینیمم روشی را برای تولید مسیر مینیمم از طریق حذف گره‌های سالم در ماتریس رابطه‌ای شبکه‌ای گزارش می کند.
C را بعنوان ماتریس رابطه‌ای با درجه ، m * m در نظر بگیرید. و رابطه جهت دار از گره i به j با  در نظر گرفته شده است.

۵/۷۴

۳/۲۳

۵/۲۱

۴۲

۰۰۰/۰

۶/۲۹

۵/۳۵

با توجّه به نتایج جدول فوق و سطح معنی داری به دست آمده (۰۰۰/۰: sig) کوچکتر از ۰۵/۰ (سطح اطمینان ۹۵ درصد) می باشد فرض H0 رد شده و فرضیه مقابل آن پذیرفته می شود. یعنی بین وضع موجود و وضع مطلوب عامل فرآیندها در شعب بانک تجارت تفاوت معنی داری وجود دارد و با توجّه به میانگین به دست آمده ۵/۷۴ می باشد نشان می دهد که از مقدار استاندارد این عامل (۴۲) بالاتر می باشد. عدد ۴۲ بدین جهت عدد مرجع می باشد که حداقل امتیاز لازم جهت اشتهار در مدل تعالی سازمانی برای عامل فرآیندها می باشد. در نتیجه پنجمین فرضیه این پایان نامه مبنی بر اینکه بین عامل فرآیندها شعب بانک تجارت استان گیلان در وضع موجود و وضع مطلوب تفاوت معنی داری وجود دارد مورد تأیید قرار

می گیرد.
۴-۳-۶ بررسی آزمون فرضیه ششم: بین عامل نتایج منابع انسانی شعب بانک تجارت استان گیلان در وضع موجود و وضع مطلوب تفاوت معنی داری وجود دارد.
۱H : بین عامل نتایج منابع انسانی شعب بانک تجارت استان گیلان در وضع موجود و وضع مطلوب تفاوت معنی داری وجود دارد.
۰H : بین عامل نتایج منابع انسانی شعب بانک تجارت استان گیلان در وضع موجود و وضع مطلوب تفاوت معنی داری وجود ندارد. ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ:
: µ≤۲۷ ۰H
: µ>27 1H
جدول۴-۱۹ بررسی تفاوت عامل نتایج منابع انسانی شعب بانک تجارت استان گیلان

میانگین

انحراف معیار

مقدار آماره T

مقدار استاندارد

سطح معنی داری

فاصله اطمینان ۹۵ درصد برای تفاضل

کران بالا

کران پایین

۷/۴۳

۹/۱۷

۳/۱۴

۲۷

۰۰۰/۰

۰۳/۱۹

۴/۱۴

با توجّه به نتایج جدول فوق و سطح معنی داری به دست آمده (۰۰۰/۰: sig) کوچکتر از ۰۵/۰ (سطح اطمینان ۹۵ درصد) می باشد فرض H0 رد شده و فرضیه مقابل آن پذیرفته می شود. یعنی بین وضع موجود و وضع مطلوب عامل نتایج منابع انسانی در شعب بانک تجارت تفاوت معنی داری وجود دارد و با توجّه به میانگین به دست آمده ۷/۴۳ می باشد نشان می دهد که از مقدار استاندارد این عامل (۲۷) بالاتر می باشد. عدد ۲۷ بدین جهت عدد مرجع می باشد که حداقل امتیاز لازم جهت اشتهار در مدل تعالی سازمانی برای عامل نتایج منابع انسانی می باشد. در نتیجه ششمین فرضیه این پایان نامه مبنی بر اینکه بین عامل نتایج منابع انسانی شعب بانک تجارت استان گیلان در وضع موجود و وضع مطلوب تفاوت معنی داری وجود دارد مورد تأیید قرار می گیرد.
۴-۳-۷ بررسی آزمون فرضیه هفتم: بین عامل نتایج مشتریان شعب بانک تجارت استان گیلان در وضع موجود و وضع مطلوب تفاوت معنی داری وجود دارد.
۱H : بین عامل نتایج مشتریان شعب بانک تجارت استان گیلان در وضع موجود و وضع مطلوب تفاوت معنی داری وجود دارد.
۰H : بین عامل نتایج مشتریان شعب بانک تجارت استان گیلان در وضع موجود و وضع مطلوب تفاوت معنی داری وجود ندارد. ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ:
: µ≤۶۰ ۰H
: µ>60 1H