- آسیب شنوایی
- آسیب‌های ارتوپدی
- آسیب سلامت
- آسیب بینایی
- آشفتگی هیجانی ناتوانی های هیجانی
- چند معلولیتی یا ناتوانی های چند گانه
شایان ذکراست در کشورما با ادغام گروه ها ، هفت گروه خدمات دریافت می کنند.
این گروه ها عبارتند از :
- دانش آموزان کم توان ذهنی
- دانش آموزان آسیب دیده شنوایی
- دانش آموزان آسیب دیده بینایی
- دانش آموزان دارای مشکلات ویژه یادگیری
- دانش آموزان دارای مشکلات رفتاری و هیجانی
- دانش آموزان معلول جسمی – حرکتی
- دانش آموزان چند معلولیتی
از آنجایی که موضوع تحقیق حاضر پیرامون آموزش کودکان استثنایی با معلولیت جسمی و حرکتی می باشد در ادامه ویژگی های این کودکان به تفصیل ببیشتر مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت (سیف نراقی و نادری، ۱۳۹۲).
اهداف آموزش وپرورش استثنایی
اهداف آموزش وپرورش استثنایی همان اهداف آموزش وپرورش عادی است، اما هدف اصلی آن به شکل خاص فراهم ساختن گستره‌ای از حمایت‌ها و خدمات انفرادی برای کمک به آموزش وپرورش دانش آموزان استثنایی به طریقی است که تفاوت ها ونیازهای آنها مد نظر قرار گیرد به گونه ای که بتوانند از برنامه درسی عمومی استفاده کنند. زمانی این هدف محقق می گردد که کودکان و دانش آموزان :

۱- روابط مثبت برقرارکنند.
۲- دانش ها و مهارت ها را یاد بگیرند و به کار ببرند.
۳- اقدام مناسبی را برای برآورد نیازهای خود انجام دهند.
۴-برای اانتقال به مراحل بعدی زندگی و یا بزر گسالی آماده باشند.
برنامه آموزشی
برنامه‌های زیادی برای آموزش دانش‌آموزان استثنایی وجود دارد. این برنامه ها برای آموزش متناسب با سن طراحی می‌شود و مناسب با توانایی های هوشی، جسمی و اجتماعی و علایق کودک شکل می‌گیرد. فراهم ساختن برنامه‌های بسیار ساختار‌مند با اهداف روشن، خاص و معین که تمرکز آن بر نیازهای فردی هر کودک و آموزشی که در واقع گام به گام است، از ویژگی‌های برنامه‌های موفق است. برای هر دانش‌آموز معمولاً اهداف و روش های آموزشی متفاوتی مورد نیاز است، از این رو دانش آموزانی که از توانمندی های کمتری برخوردارند از برنامه های آموزشی خاص خود بهره مند می شوند. تمرکز این برنامه در طی سال های ابتدایی روی رشد مهارت های تحصیلی و رشد ارتباط عملی است به علاوه مهارت های زندگی روزمره تأکید می شود که برای کمک به مشارکت دانش‌آموز در فعالیت های اجتماعی و اوقات فراغت است، در طی سال های میانی تحصیل تأکید از روی برنامه‌ها مهارت های عملی به مهارت های حرفه ای تغییر می کند و دانش‌آموز و خانواده‌اش برنامه‌ریزی برای انتقال به زندگی بزرگسالی را شروع می‌کنند. برنامه‌هایی که برای دانش آموزان که از توانایی ذهنی عادی برخوردار هستند، در نظر گرفته می شود، مشابه به سایر دانش آموزان است ولی برحسب ویژگی ها و نیازها و توانمندی های انها مناسب سازی می شود.
انواع مراکز آموزشی
دانش‌آموزان استثنایی به صورت‌های مختلف زیر جایگزین می‌شوند که نشان دهنده ی نیازها و توانمندیهای گوناگون این کودکان و دیدگاه های مختلف درخصوص آموزش آنها است.
۱- مدارس عادی
۲- کلاس های آموزش مرجع درمدارس عادی
۳- کلاس های ویژه درمدارس عادی
۴- کلاس های ویژه در مدارس خاص
۵-مدارس روزانه و شبانه‌روزی خصوصی ودولتی
۶- کلاس های ویژه مراکز درمانی وبیمارستانی ومراکز اختلالات یادگیری
۷-کلاس های آموزش سیاردرخانه ومراکز بهزیستی
ملاحظات آموزشی
به طور کلی یک روش آموزشی خاص برای همه کودکان با ناتوانی های مختلف مناسب نیست.از این رو فرایندآموزش خاص، به شکل مطلوب، درگیر طراحی وبازبینی منظم روش های معلمان ،مواد وتجهیزات انطباقی و سایر مدا خلات طراحی شده برای کمک به یادگیری وتامین نیازهای ویژه است. مواد آموزشی مناسب سن، به اندازه تجربیات موفق و تحریک دانش‌آموز مهم هستند. به جای تأکید روی محدودیت‌های کودک ، باید روی آنچه دانش‌آموز در یک موقعیت معین می‌تواند انجام دهد تأکید شود، باید از پافشاری در مورد راهبردهای آموزشی ناموفق ، خودداری شود،تجربیات عملی در محیط‌های طبیعی مبتنی بر تجربیات زندگی روزانه مهم هستند. بیش یادگیری (تمرین و اصلاح مهارت بعد از اینکه ظاهراً مهارت کسب شده است) اهمیت دارد و ممکن است تکرار زیاد ضروری باشد.
خدمات آموزشی ویژه
خدمات آموزشی ویژه دانش آموزان استثنایی شامل موارد زیر است:
۱-مهارت های جبرانی یا تحصیلی عملی
۲-تحرک و جهت یابی
۳-مهارت های تعامل اجتماعی
۴-مهارت های زندگی مستقل
۵-مهارت های اوقات فراغت ـ تفریح
۶-آموزش شغلی
۷-استفاده از فن آوری کمکی
۸-مهارت های کارایی حسی
مهارت های جبرانی مهارت هایی هستند که امکان برابری فرصت ها را فراهم می کنند، برای مثال شامل بریل،مهارت های دست نویسی، تجربیات یادگیری مانند رشد مفاهیم، درک فضایی، مهارت های سازمان‌دهی و مطالعه، مهارت های سخن گفتن و گوش دادن و انطباق‌های ضروری برای دستیابی به تمام سطوح موجود در برنامه اصلی است.
برنامه توان بخشی
این برنامه‌ها به دو نوع تقسیم می‌شود :