مقدمه

فعالیت انسان عامل برخی از مشکلات محیط زیست و به ویژه خروج خاک از اکوسیستم طبیعی و کشاورزی است و زادآوری مناطق آسیب دیده نیازمند احیای دوباره پوشش گیاهی با گیاهانی است که قادر به رشد و گسترش در خاک‌های با حاصلخیزی کم یا حتی کیفیت خاک را افزایش می‌دهند
(Olmez et al, 2007). بنابراین پوشش گیاهی یکی از عوامل مهم در پیشگیری و حفاظت از فرسایش خاک است در واقع پوشش گیاهی با نفوذ بیشتر بارندگی در خاک، موجب کاهش فرسایش در سطح خاک می‌شود. علاوه بر این، پوشش گیاهی از طریق سیستم ریشه‌ای به توسعه بهتر ساختار خاک و پایداری آن کمک می‌کند‌‌ (Prittchett & Fisher, 1987). تنش‌های محیطی غیر زیستی به ویژه تنش‌های شوری و خشکی بیش از عوامل دیگر از عوامل محدودکننده تولید محصول کشاورزی، موجب کاهش تولیدات زراعی در سطح جهان می‌گردند. اگرچه اطلاعات در زمینه‌‌‌ی وسعت اراضی شور تفاوت نشان می‌دهند ولی در هرحال بیان‌کننده گستردگی و وسعت اراضی شور در سطح جهان را دارند. وسعت این اراضی بین ۳۴۰ تا ۹۵۰ میلیون هکتار تخمین زده می‌شود (جعفری، ۱۳۷۳). در ایران وسعت اراضی شور حدود ۱۵٫۲% از وسعت کل ایران یا در حدود ۲۵ میلیون هکتار از اراضی کشور می‌باشد که از این اراضی در نتیجه شوری، قلیائیت، بایر و بلااستفاده مانده است (جعفری، ۱۳۷۳). گیاهان در محیط شور با دو عامل اصلی مواجه هستند. یکی املاح زیاد موجود در محلول خاک که پتانسیل اسمزی خاک را پاییین می‌آورد و باعث کاهش جذب و کمبود آب در گیاه می‌شود Greenwey, H and R. Munns. 1980) و (Marschner, H.1986. حساسیت گیاهان )اعم از زراعی و زینتی) به شوری در مراحل مختلف رشد متفاوت است(Maibody., and Gharehreyazi. 2002; Maghtoli., and Chaichi. 1999)، به طوری که در بسیاری از گیاهان، حساس‌ترین مرحله از چرخه زندگی گیاه نسبت به تنش شوری، مراحل جوانه‌زنی و گلدهی به شمار می‌آید. در حالی که (Gerim and kampel.1991)‌‌. بیشترین حساسیت گیاهان به تنش شوری را هنگام جوانه‌زنی بذر و ابتدای رشد گیاهچه می‌دانند. علاوه بر این مشخص گردیده که از بین شاخص‌های جوانه‌زنی بذر، درصد و سرعت جوانه‌زنی بذر از مهمترین عوامل تأثیرپذیر در شرایط تنش شوری است

(Rajabi. And Postini. 2005; Maibody., and Gharehreyazi. 2002). همچنین مشخص شده که با افزایش دما از حد بهینه جوانه‌زنی از درصد جوانه‌زنی و سرعت جوانه‌زنی و طول ریشه چه کاسته می‌شود
(Taize, and Zeiger. 1998; Hopkins, 1995). در دیگر منابع نیز اشاره می‌شود که شوری در صورت بالا بودند ما اثرات مخرب‌تری بر جوانه‌زنی بذر از خود بر جای می‌گذارد Kozlowski,.and Gentile,. 1959)، (Khan, M.A., and Ungar, I.A. 1996‌‌. جوانه‌زنی بذور علاوه بر شرایط محیطی مانند رطوبت، دما و اکسیژن تحت تأثیر عوامل داخلی مانند خواب و سختی پوسته بذر می‌باشد
(Benech-Arnold, R.L., 2004). به همین دلیل تعیین دقیق زمان رویش گیاهان در طبیعت مشکل است (Benech-Arnold, R.L et al., 2000). خواب بذر در حقیقت یک نوع سازگاری طبیعی به شرایط محیط می‌باشد که باعث می‌گردد گیاهان در شرایط طبیعی در زمان‌های مختلف ظاهر شده و در نتیجه شانس بیشتری برای ادامه نسل داشته باشند (-Allen, P.S. and Meyer, S.E., 2002). علاوه بر آن خواب بذر و عدم جوانه‌زنی آنها باعث ایجاد مشکلاتی در تحقیقات علوم گیاهی، تکثیر و حفاظت گیاهان می‌گردد. تاکنون تحقیقات متعددی در مورد از بین بردن خواب بذور گیاهان، استفاده از تیمارهای مختلف شامل هورمون‌های گیاهی، اسید سولفوریک، متانول، نیترات پتاسیم، آب جوش، سرمادهی و آب‌شویی انجام گرفته است (Phartial, S.S., 2003‌‌، - Schelin, M,et., 2003 و Tigabu, M., and Oden, P.C., 2001). اما گونه‌های مختلف گیاهی واکنش‌های متفاوتی به این تیمار‌ها نشان می‌دهند. گاهی نیز اعمال این تیمارها نیازمند مواد و وسایل خاصی بوده و یا بسیار مشکل و وقت‌گیر می‌باشد. بنابراین دستیابی به روش‌های سریع و آسان برای از بین بردن سریع خواب بذر گونه‌های گیاهی از جمله تاتوره و تولید گیاهچه‌های سالم و قوی ضروری به نظر می‌رسد (Tigabu, M., and Oden, P.C., 2001). با توجه به اینکه رویکرد جهانی به سمت داروهای گیاهی و فاصله گرفتن از داروهای شیمیایی است، توجه بیش از پیش به گیاهان داروئی را ایجاب می کند. یکی از عمده‌ترین مشکلات در این زمینه محدود بودن گیاهان موجود در طبیعت است، که باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد، تا با برداشت بی‌رویه، شاهد انقراض آنها نباشیم و با کشت و اهلی نمودن آنها جوابگوی نیاز روزافزون جامعه به این گیاهان باشیم. اولین قدم در این راه، شناسایی و آشنایی با نحوه کشت و شرایط ایده‌آل پرورش این گیاهان توسط بذر است. گیاهان دارویی با ارزش می‌توان به اسطوخودوس و رزماری اشاره کرد. در این پروژه سعی شده روش‌های مناسب و سریع کشت این گیاهان توسط بذر را بررسی کرد(Tigabu, M., and Oden, P.C., ۲۰۰۱). اسطوخودوس فرانسوی (با گونه‌های اسپیکا، افیسینالیس و ورا هم نام است)، گیاهی است مدیترانه‌‌ای، منشاء آن جنوب اروپا گزارش شده است و در جنوب و مرکز ایتالیا، یونان، جنوب فرانسه و اسپانیا در خاک‌های سبک شنی و در ارتفاعات ۱۷۰۰ متری از سطح دریا به طور خودرو می‌روید. این گیاه حقیقی (غیر دو رگ) است و بذر تولید می‌کند (علی زرگری‌‌، ۱۳۷۶). اکلیل کوهی با نام عمومی رزماری گیاهی است علفی، پایا، دارای ساقه‌ای چوبی به ارتفاع نیم تا یک متر با برگ‌های سبز، دائمی و بسیار معطر، متقابل با کناره برگشته، باریک و دراز و نوک تیز، سطح فوقانی برگ آن به رنگ سبز و سطح تحتانی به علت وجود کرک‌ها سبز مایل به سفید است.گل‌های این گیاه کوچک و به رنگ آبی روشن است که در کنار برگ‌ها می‌روید (علی زرگری‌‌، ۱۳۷۶).
می‌توان گفت که در دنیا در بخش تولید و فرآوری مواد بهداشتی و آرایشی تمامی تولیدکنندگان بیشتر به سمت و سوی تهیه مواد با فرمولاسیون شیمیایی پرداخته‌اند، از یک طرف متأسفانه سلامتی افراد جامعه و زیست محیطی را به خطر انداخته است و امروزه در جهان، بحث بر سر آلودگی‌زدایی زیستی و کاهش آلاینده‌های جوی می‌باشد (علی زرگری‌‌، ۱۳۷۶).

اهداف تحقیق‌‌

یکی از مشکلات اصلی گیاهان دارویی چند ساله از خانواده نعناع همانند رزماری و اسطوخودوس مشکل جوانه‌زنی این بذور و قوه نامیه این بذور می‌باشد.
- بررسی و کاربرد عوامل فیزیکوشیمیایی در غلظت‌های متفاوت و تاثیر آن بر جوانه‌زنی بذر گیاهان رزماری و اسطوخودوس.
- به دست آوردن تعیین درصد جوانه‌زنی بالا در غلظت معین شیمیای بر جوانه‌زنی بذور گیاهان رزماری و اسطوخودوس.
- اهمیت ضروری اینکه عوامل فیزیکو شیمیای بر جوانه‌زنی بذور گیاهان زینتی و دارویی به خصوص رزماری و اسطوخودوس نسبت به سایر عوامل کاربردی در دنیا کم‌هزینه و در صورت نبودن امکانات پیشرفته می‌توان به راحتی بذور این گیاهان را وادار به جوانه‌زنی کرد.

خانواده نعناع

این خانواده دارای ۲۰۰ جنس و ۳۳۰۰ گونه است و معمولاً دارای اسانس می‌باشد. گیاهانی عموماً علفی و بندرت دارای نمونه‌های پیچنده یا درختچه، ساقه‌های چهارگوش، معطر با برگ‌های متقابل، گل‌ها پنج پروزیگومورف، خامه از قاعده تخمدان منشاء می‌گیرد (مظفریان، ۱۳۹۰). وجود خطوط برجسته روی کاسه گل و ظاهر جام گل، کمک موثر در تشخیص این گیاهان می‌کند. فرمول گل CACOZA^2or4G² به این صورت می‌باشد. جام گل غالب این گیاهان دارای ۲ لب مشخص است (علت نام) گلبرگ‌ها دارای دوزبانه بوده یکی زبانه بالایی که از اتصال دو گلبرگ و دیگری زبانه پایینی که از اتصال سه گلبرگ دیگر به وجود می آید. جنس‌های مهم این خانواده عبارتند از Ocimumبا ۱۵۰ گونه، teucrium با ۳۰۰ گونه، Rosmarinus با ۳ گونه، Lavandula با ۲۸ گونه، Nepeta با ۲۵۰ گونه، Thymus ۴۰۰ تا۳۰۰ گونه، Mentha با ۲۵ گونه، Marrubium با۴۰ گونه، Stachys با ۳۰۰ گونه، Salvia با ۷۰۰ گونه، Saturia با ۳۰ گونه، Origanum با ۲۰ـ۱۵ گونه می‌باشند (امید بیگی، ۱۳۶۷٫ صمصام شریعتی، ۱۳۸۲).
راسته Tubiflorae: تیره‌های مهم این راسته عبارتند از: تیره پیچک، تیره گل گاوزبان، تیره سیب زمینی، تیره شاه پسند، تیره نعناع، تیره گل میمون، تیره کنجد می‌باشند (زرگری، ۱۳۷۶).

گیاه رزماری

رزماری، برگ و سرشاخه‌های گلدار خشک شدۀ گیاه Rosmarinus officinalis از خانوادۀ نعناعیان (Lamiaceae) است که حداقل دارای ۱ درصد (حجم/وزن) روغن فرار می باشد (مظفریان، ۱۳۹۰).
نام‌های گیاه:
لاتین: Rosmarinus officinalis
فارسی: رزماری، رومارن
عربی: اکلیل الجبل، حصالبان، حصالبان اکسیر
انگلیسی: Rosemary, Common Rosemary, Moorwort, Herb of memory
آلمانی: EchterRosmarin, Anthoskraut, krankrautblatter, kranzenkrautblatter
فرانسه: Romarin, Rose marine, Herbe aux couronnes, Feuilles de Rosmarin (مظفریان، ۱۳۹۰)

تاریخچه

معلوم نیست این گیاه چه زمانی و چگونه وارد ایران شد، آن طور که مورخین نوشته‌اند اکلیل کوهی از دیرباز مورد توجه اعراب بوده و نقوش آن روی مقابر مصر دیده شده است در ایتالیا آن را گیاهی مقدس شناخته و برگ‌های خشکش را به صورت چاشنی در غذا می ریزند (مظفریان، ۱۳۹۰).
نام علمی اکلیل کوهی رز مارینوس (Ros marinus) به معنی شبنم دریا می‌باشد؛ چرا که زیستگاه طبیعی گیاه بیشتر در نواحی ساحلی است. در یونان باستان اعتقاد بر این بوده که اکلیل کوهی (رزماری) ذهن و حافظه را تقویت می‌کند و به همین دلیل دانشجویان یونانی در وقت امتحان دادن تاج گل‌هایی از اکلیل کوهی را به دور سر خود می‌پیچیده‌اند. بعدها از اکلیل کوهی برای حفظ خاطره استفاده شد و در تشریفات تدفین، عزاداران شاخه‌هایی از اکلیل کوهی تازه را بر روی مقبره قرار می‌دادند تا شخص متوفی فراموش نشود. در مراسم عروسی این گیاه به علامت وفاداری بوده و شاخه‌هایی از آن در میان دسته گل عروس قرار داده می‌شده است (آخوندزاده، ۱۳۷۹).
ارتباط اکلیل کوهی با سر از همان هنگام معلوم شد که گیاه پزشکان برای درمان سردرد، استفاده از آن را آغاز کردند. روغن اکلیل کوهی از قدیم برای درمان نقرس و دردهای عضلانی مورد استفاده قرار می‌گرفته و یکی از اجزای اصلی داروی معروف «آب مجارستان» را تشکیل می‌داده است. این معجون، زندگی را به الیزابت ملکه مجارستان که دچار رعشه و فلج دست و پا شده بود، بازگردانید. در طول قرن پانزدهم، مردم شاخه‌هایی از اکلیل کوهی را منازل خود می‌سوزانیدند تا آنها را از مرگ سیاه (طاعون) حفظ کند در جنگ جهانی دوم، اکلیل کوهی را به همراه سرو کوهی در بیمارستان‌های فرانسه می‌سوزانیدند، تا از بروز عفونت جلوگیری به عمل بیاید (آزاد بخت، ۱۳۷۸).
در منزل اکلیل کوهی از گیاهانی است که در طباخی مورد استفاده قرار می‌گیرد. مزه تند آن گوشت گوساله سرخ شده را خوشمزه و غذای تهیه شده از مرغ و ماهی را لذیذ می کند. این گیاه همراه دیگر سبزی‌ها نیز پخته می‌شود و به مصرف می‌رسد. اکلیل کوهی در تهیه لوازم آرایشی نیز به کار می‌رود و روغن آن یکی از اجزای مواد تقویت‌کننده و شامپوهای مخصوص موی سر می‌باشد. گیاه بومی حوزه مدیترانه است و به طور گسترده در آب و هوای معتدل پرورش داده می‌شود. اکلیل کوهی به طور خودرو بر روی صخره‌ها و تپه‌های ساحلی مدیترانه به عمل می‌آید (زرگری، ۱۳۷۶)
اکلیل کوهی گیاهی بوته‌ای و همیشه سبز و بسیار معطر می‌باشد طول آن به ۵/۱ متر می‌رسد و شاخه‌های متعدد آن هنگامی که جوان هستند نرم و کرکدار است، اما با گذشت زمان چوبی و سخت شده و پوست آن فلس مانند و قهوه‌ای مایل به خاکستری می‌شود‌‌. برگ‌های گیاه بسیار باریک، شبیه چرم و حالت سنبله دارند. سطح رویی برگ‌ها سبز پررنگ و زیر آنها نرم و خاکستری کم‌رنگ می باشد. وقتی که برگ‌ها به هم مالیده شوند، عطری بسیار قوی از آنها متصاعد می‌شود که بوی کافور و کمی هم بویی شبیه کاج می‌دهد. از اوایل بهار تا اوایل تابستان گل‌های دو لپه ای آبی کم‌رنگ به صورت خوشه‌ای از انتهای ساقه‌های اکلیل کوهی ظاهر می‌شوند (آزاد بخت، ۱۳۷۸).

گیاه‌شناسی

اکلیل کوهی (Rosmarinusofficinalis)‌‌، گیاهی است خشبی، چند ساله، همیشه سبز و متعلق به تیره نعناع (Lamiaceae)، منشاء این گیاه مناطق آهکی نواحی مدیترانه گزارش شده است. ارتفاع این گیاه بستگی به شرایط اقلیمی محل رویش داشته و بین ۱ تا ۲ متر متغیر است. برگ‌ها سبز رنگ، متقابل، باریک‌‌، بلند و نوک تیز است. سطح رویی برگ صاف و فاقد کرک است در حالی که پشت برگ سفید رنگ و پوشیده از کرک می‌باشد. گل‌ها کوچک و آبی‌رنگ بوده و اواخر بهار از لابلای برگ‌ها خارج می‌شود. گل‌ها به ندرت سفیدرنگ است. گل‌های این گیاه نوش فراوانی تولید کرده و شدیداً عسل‌آور است. گل‌های این گیاه گرده فراوان تولید نموده و مورد علاقه زنبورهای عسل هستند (مظفریان، ۱۳۹۰).

دامنه انتشاررزماری

رزماری بومی حوزه مدیترانه می‌باشد و در این منطقه به صورت خودرو رشد می‌کند و پرورش آن در ایران در بیشتر نواحی انجام می‌شود مناطقی مانند تهران، کرج، سمنان، اصفهان و دامغان و پرورش‌دهندگان عمده آن در دنیا کشورهای شمال آفریقا به خصوص مراکش و تونس و کشورهای جنوب اروپا مثل فرانسه و ایتالیا و ‌‌… می‌باشند (زرگری، ۱۳۷۶).

نیازهای اکولوژیکی و پراکنش

رزماری گیاهی است مقاوم به سرما و شرایط خشکی و این خصوصیت‌ها سبب شده است که در اکثر مناطق قابل کشت باشد. رزماری بومی مناطق مدیترانه است و در اکثر مناطق کشورمان به صورت محدود یا وسیع کشت می‌گردد. رزماری در بسیاری از کشورهای اروپایی به صورت وسیع کشت می‌شود (عمویی، ۱۳۸۸).

سازگاری

رزماری در زمین‌های آهکی، سبک و آفتابگیر بخوبی رشد می‌کند – بافت خاک مناسب بافت لومی شنی و pH مناسب ۷ – ۵/۶ می‌باشد، مقاومت بالایی به شوری و خشکی دارد و شدت بالای تابش را به راحتی تحمل می‌کند. در کل اقلیم مورد نیاز رزماری آفتاب کامل و زمستان بدون یخ‌زدگی و تابستان ملایم می‌باشد(عمویی، ۱۳۸۸).

ماده متشکله

ماده متشکله اصلی برگ و سرشاخه‌های گیاه رزماری را روغن فرار تشکیل می‌دهد فارماکوپۀ گیاهی بریتانیا میزان روغن فرار رزماری را ۱% حجم در وزن ذکر کرده است، ولی میزان روغن فرار این گیاه در نقاط مختلف دنیا بین ۵/۰ تا ۵/۲ درصد گزارش شده است (باغستانی، ۱۳۹۰).
عمده‌ترین ترکیبات موجود در روغن فرار گیاه را ۱ و ۸ ـ سینئول (۸,۱- cineol)، بورنئول (Borneol)، کامفر (Campher)، بورنیل استات (Bornyl acetate)، آلفاپینن (α - pinene) و –B پینن تشکیل می‌دهند که بسته به شرایط جغرافیائی محل کشت گیاه، میزان و درصد هریک از این مواد متغیر می‌باشد (باغستانی، ۱۳۹۰).
سایر ترکیبات طبیعی موجود در برگ و سرشاخه‌های گلدار رزماری شامل این دسته‌ ها می‌شود:
فلاونوئیدها مانند جنکوانین (Genkwanin)ولوتئولین (Luteolin)، اسیدهای فنلی مانند اسید رزمارینیک (Rosmarinic acid)، دی‌ترپن‌ها، تری‌ترپن‌ها، تانن‌ها، مواد تلخ، رزین، ساپونین، پروتئین، چربی، فیبر، کربوهیدرات، برخی املاح و ویتامین‌ها. فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره رزماری از حدود ۳۰ سال پیش شناخته شده است و طی این مدت تحقیقات زیادی بر روی این گیاه انجام شد که همگی خاصیت آنتی باکتریایی و آنتی آکسیدانی آن را تأیید کردند. مهمترین ماده فعال در عصاره رزماری کارنوزول می‌باشد ترکیبات فنولی دیگری مثلاً پی رزمانول وایز و رزمانول همچنین اسید رزمارینیک و اسید کارنوزیک از برگ‌های رزماری جداسازی شدند(Loliger, J. 1983).

فرآوری

برگ‌های این گیاه دارای اسانس، تانن، فلاونوئیدها، ساپونین و آلکالوئید (رزماریسین) می‌باشند. اسانس این گیاه دارای اهمیت فراوانی است و کاربردهای فراوانی نیز دارد.
نکته‌‌: اندام دارویی را در رزماری برگ و سرشاخه‌های گلدار گیاه تشکیل می‌دهند‌‌.
ماده اصلی موجود در برگ و سرشاخه‌های گیاه رزماری را روغن فرار تشکیل می‌دهد Loliger, J. 1983). ترکیبات عمده موجود در روغن فرار شامل: بورنئول (Borneol)، سینئول (Cineol)، بورنیل استات (Bornil acetate)، کامفر (Campher) می‌باشد. بسته به شرایط محیط و محل کشت گیاه میزان و درصد هر یک از این مواد متغیر می‌باشد (باغستانی، ۱۳۹۰).
سایر مواد موجود در برگ رزماری عبارتند از: تانن، رزین، پاسونین، ) Luteolinلوتئونلین(، Genkwanix (جنکوانین)، Rosmarinic acid (رزمارینیک اسید)، چربی، کربوهیدرات، فیبر، املاح و ویتامین‌ها (Loliger, J. 1983).

تکثیر گیاه رزماری

رزماری از طریق کاشت دانه‌های رسیده‌‌، خوابانیدن و قلمه تکثیر است، ولی بهترین روش کاشت قلمه‌ زدن می‌باشد به این صورت که در بهار یا پاییز سرشاخه‌های برگدار گیاه را در ماسه کاشته و در محل مناسبی نگهداری می‌کنند که پس از ۲ الی ۳ ماه قلمه‌ها ریشه‌‌‌‌‌دار شده و سپس آنها را به زمین اصلی منتقل
می‌کنند. فاصله کاشت بوته‌ها در زمین ۶۰ الی ۱۰۰ سانتیمتر و تراکم بوته بین ۱۰ تا ۱۲ هزار بوته در هکتار می‌باشد‌‌. کاشت رزماری عمدتاً به صورت جوی و پشته می‌باشد (عمویی، ۱۳۸۸).

همانطور که مشاهده می‌شود، 113 پروژه بهبود برای حذف اثر 164 عارضه استخراج شده، پیشنهاد شده است که از این بین 31 طرح پیشنهادی بیش از یک عارضه را برطرف می‌کنند. آنچه که مهم است این است که، مدیریت و هیئت مدیره جهت برطرف کردن این عارضه‌ها، باید طرح‌های بهبود را در راس فعالیت‌های خود قرار داده و تدوین استراتژی‌های ارائه شده از سوی آنها همسو و در راستای رسیدن به این طرح‌ها و نتایج آنها باشد. همچنین مدیران و کارکنان هربخش با اجرای دقیق و کامل دستورالعمل‌های ابلاغی از سوی مدیریت ارشد و ایجاد هماهنگی بیشتر بین واحدهای دیگر، می‌توانند در کیفیت نتایج حاصله تاثیر شگرفی ایجاد کنند.

اولویت‌بندی پروژه‌های بهبود

در بخش قبل پروژه‌هایی جهت حذف عارضه‌ها و یا کاهش اثر آنها ارائه شد. اجرای این پروژه‌ها نیازمند صرف هزینه و بخصوص زمان است. با توجه به ظرفیت نیروی انسانی و منابع محدود سازمان، اجرای همزمان این پروژه‌ها دور از انتظار و غیر ممکن خواهد بود. بنابراین در نگاه اول، اولویت‌بندی این طرح‌ها جهت اجرا ضروری به نظر می‌رسد.
در این قسمت به اولویت‌بندی 31 طرح پیشنهادی که بیش از یک عارضه را برطرف می‌کنند، پرداخته خواهد شد. همانطور که از ماهیت این پروژه‌ها مشخص است و با تجزیه و تحلیل صورت گرفته با کارشناسان و خبرگان شرکت، می‌توان ادعا نمود که بین این پروژه‌ها روابط تقدمی و تاخری حاکم نیست و همه پروژه‌ها مستقل از یکدیگر قابل اجرا خواهند بود.

معیارهای اولویت‌بندی

اولویت‌بندی طرح‌ها را می‌توان بر اساس شاخص‌هایی انجام داد که با توجه به ماهیت هر شاخص، رتبه بندی طرح‌ها صورت می‌گیرد. در ادامه این معیارها ذکر شده است:

• تعداد عارضه برطرف شده: پروژه‌هایی که برای اولویت‌بندی انتخاب شده‌اند بیش از یک عارضه را برطرف می‌کنند. بنابراین انتخاب پروژه‌هایی که با اجرای دقیق آنها بتوان درصد بیشتری از عارضه‌ها را برطرف نمود در اولویت بالاتری نسبت قرار خواهند داشت. از طرفی پروژه‌هایی که عارضه‌های شدید را برطرف می‌کنند نسبت به پروژه‌هایی که برای حل عارضه‌های خفیف پیشنهاد شده‌اند باید دارای ارجحیت بالاتری باشند. بنابراین می‌توان امتیازاتی برای هر پروژه متناسب با نوع عارضه برطرف شده، اختصاص داد. این امتیاز برای عارضه‌های «شدید»، «بسیار مهم»، «تا حدی مهم» و «خفیف» به ترتیب 4، 3، 2 و 1 خواهد بود. بنابراین ماهیت این معیار از نوع ماکزیمم‌سازی بوده و هرچه امتیاز طرح پیشنهادی بیشتر باشد، دارای اولویت بالاتری خواهد بود.

• توانایی شرکت در انجام: با توجه به میزان منابع دردسترس، توانایی شرکت برای انجام هر پروژه می‌تواند متغیر باشد. برای محاسبه این توانایی و کمی‌سازی آن، لیستی از پروژه‌های بهبود تهیه شده و در اختیار مدیر ارشد شرکت قرار گرفت و با توجه به منابع مورد نیاز هر پروژه و توانایی شرکت در تامین این منابع، از وی خواسته شد عددی در بازه [0،10] به پروژه‌ی بهبود اختصاص دهد. هر چه این عدد به 10 نزدیکتر باشد بیانگر آن است که توانایی شرکت در اجرای پروژه مورد نظر بیشتر خواهد بود. بنابراین ماهیت این معیار از نوع ماکزیمم‌سازی خواهد بود.

• هزینه اجرایی: هر طرحی جهت اجرا نیازمند صرف هزینه و زمان است. هر چه این هزینه کمتر باشد، طرح پیشنهادی اولویت بالاتری جهت اجرا خواهد داشت. بنابراین این معیار از نوع کمینه خواهد بود. به همین منظور در لیست تهیه شده، جهت محاسبه وزن بومی این معیار برای هر طرح، از مدیر ارشد خواسته شد تخمینی از هزینه اجرایی طرح را پیشنهاد نماید.

بنابراین برای اولویت‌بندی طرح‌های پیشنهادی از سه معیار استفاده شده است. معیار اول بر اساس تعداد و نوع عارضه‌های برطرف شده از سوی هر طرح و دو معیار دیگر بر اساس نظر خبرگان سعی در اولویت‌بندی پروژه‌های بهبود دارند.

پرومتی

همانطور که مشاهده شد، جهت اجرای تصمیم و اولویت‌بندی طرح‌ها، معیارها و شاخص‌هایی معرفی شد. بر اساس هرکدام از این معیارها می‌تواند اولویت‌بندی صورت گیرد که ممکن است با هم متفاوت باشند. جهت بدست آوردن اولویت‌بندی یکپارچه و واحد، باید تمامی این معیارها را با یکدیگر ترکیب کرده و به صورت همزمان با اعمال کردن سه معیار بر روی طرح‌ها، تصمیم‌گیری را انجام داد؛ که به آن تصمیم‌گیری چند معیاره گفته می‌شود. در این روش می‌توان با در نظر گرفتن معیارهای متفاوت برای تصمیم‌گیری که ممکن است با یکدیگر در تعارض باشند، به طریق عقلایی تصمیم سازی نمود (اصغرپور، 1390).
تا کنون در رابطه با تکنیک‌های تصمیم‌گیری چند معیاره روش‌های مختلفی ارائه شده است که هر کدام با مکانیزم خود سعی در اولویت‌بندی گزینه‌ها دارند. در این میان بدلیل سهولت استفاده براي كاربر، امكان تفسير پارامترها (دسته‌بندي شاخص‌ها و گزينه‌ها)، پايداري نتايج در مقايسه با اغلب روش‌هاي ديگر، امكان تحليل حساسيت به صورت ساده و سريع، امكان استفاده از طرح گرافيكي مدلسازي و امكان در نظر گرفتن محدوديت‌هاي مختلف در بهينه‌سازي تصميم (اصغری‌زاده، نصراللهی، 1386)، در این پژوهش از روش پرومتی^[89] برای اولویت‌بندی طرح‌ها استفاده شده است. این روش بدون نیاز به اطلاعات بیش از اندازه و با کاربردی آسان، نتایجی پایدار و قابل فهم ایجاد می‌کند.
پرومتی یا روش ساختاریافته رتبه بندی ترجیحی برای غنی سازی ارزیابی‌ها جهت انجام رتبه بندی، نخستین بار توسط برنز^[90] در سال 1982 ارائه شد (پرومتی I) و سپس توسط برنز و همکارانش توسعه داده شد (پرومتی II). روش پرومتی در زمینه‌های گوناگونی از جمله بانکداری، مکان‌یابی، برنامه‌ریزی نیروی انسانی، منابع آب، سرمایه‌گذاری، پزشکی، شیمی، مراقبت‌های بهداشتی، گردشگری به طور موفقیت‌آمیزی به کار گرفته شد. موفقیت این روش به دلیل خواص ریاضی و سادگی خاص استفاده از آن می‌باشد.
پرومتی از جمله روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره است که برای رتبه‌بندی یک مجموعه متناهی از گزینه‌ها بر اساس معیارهای معمولاً متضاد کاربرد دارد. در این روش هر دو گزینه بر اساس یک معیار مقایسه شده و سپس گزینه‌ها در بازه [0,1] رتبه‌بندی می‌شوند. این روش بدون نیاز به اطلاعات پیچیده و با کاربردی آسان نتایجی پایدار و قابل فهم ایجاد می کند.
پرومتی برای مسائلی به صورت زیر طراحی شده است (اصغری‌زاده، نصراللهی، 1385):

(4-3)

که در آن A یک مجموعه متناهی از گزینه‌های و مجموعه معیارهای ارزیابی می‌باشد. ممکن است هدف، ماکزیمم کردن برخی معیارها و مینیمم کردن سایر معیارها باشد اما در نهایت هدف تصمیم‌گیرنده انتخاب بهترین گزینه در قیاس با تمامی معیارها خواهد بود. بایستی توجه کرد که در بسیاری از وضعیت‌های تصمیم‌گیری، پیدا کردن چنین گزینه‌ای کار بسیار مشکلی می‌باشد (فیگویرا^[91] و همکاران، 2005).
حل یک مسأله چند معیاره نه تنها به داده‌های جدول ارزیابی بلکه به تصمیم‌گیرندگان نیز وابسته است. بهترین راه‌حل، به اولویت‌های فردی تصمیم‌گیرندگان که در ذهن آنها وجود دارد وابسته است. بنابراین اطلاعاتی در تعیین اولویت‌ها برای کمک به تصمیم‌گیری تصمیم‌گیرندگان مورد نیاز است. به همین منظور روابط اولویت مرتبط با مسأله چندمعیاره از نوع فوق به صورت زیر تعریف می‌شود:

(4-4)

(4-5)

(4-6)

که P، I و R به ترتیب نشان‌دهنده ارجحیت، بی‌تفاوتی و غیرقابل مقایسه بودن است. در مورد اطلاعات هر معیار بایستی اذعان کرد که روش پرومتی یک مطلوبیت مطلق حقیقی به هر گزینه اختصاص نمی‌دهد. بلکه بر مبنای مقایسات زوجی می‌باشد و اختلاف میان ارزیابی دو گزینه بر روی هر معیار را مورد بررسی قرار می‌دهد. بنابراین برای هر معیار تابع ترجیح به صورت زیر تعریف می‌شود (برنز و مارچال^[92]، 1994):

به طور متوسط تمرکز در صنایع دو رقمی استان آذربایجان شرقی کاهش یافته است.
صرفه­جویی ناشی از مقیاس یکی از مهم­ترین عوامل موثر و تعیین کننده اختلاف سطح تمرکز در این صنایع است.
اندازه صنعت رابطه معکوسی با تمرکز نشان داد.

شاخص­ های معکوس تعداد بنگاه­ها، نسبت چهار بنگاه و شاخص هرفیندال- هیرشمن، به وسیله متغیرهای ارزش افزوه و اشتغال

تسوجی زاده(1383)
” اندازه ­گیری تمرکز صنعتی در استان آذربایجان شرقی و بررسی عوامل موثر بر آن “

در سال 1373 و 1381 صنایع تولید محولات فلزی فابریکی به جز ماشین آلات و تجهیزات، تولید سایر محصولات کانی فلزی، پوشاک، تولید مبلمان و مصنوعات طبقه ­بندی نشده به ترتیب نوشته شده، رقابتی­ترین صنایع بوده ­اند

نسبت تمرکز پنج بنگاه برتر بر حسب اشتغال در صنایع مختلف کشور با بهره گرفتن از لگ نرمال
ادامه جدول1-1-

ابونوری و غلامی (1387)
” برآورد و مقایسه نسبت تمرکز در صنایع ایران با بهره گرفتن از لگ نرمال “

صنایع تولید سایر وسایل حمل و نقل، تولید وسایل تقلیه موتوری و تریلر، تولید کاغذ و محصولات کاغذی، تولید فلزات اساسی، صنایع تولید مواد و محصولات شیمیایی و تولید سایر محصولات کانی غیر فلزی نسبت به سال پایه از رشد ارزش افزوده بالایی دارد، یعنی تغییرات ساختاری مثبت .

- تجزیه و تحلیل ساختار صنعتی و تعیین قدرت رقابت­پذیری هر یک از فعالیت­های صنعتی
- متوسط شاخص تغییرات ساختاری و شاخص قدرت رقابت­پذیری برای سال­های 1384- 1374

درون­پرور و صادقی(1388)
” بررسی تحلیلی ساختار صنعتی و رقابت­پذیری صنایع ایران به تفکیک کدهای ISIC در دوره 1384-1374 “

تایید نظریه ساتن
33
کاهش سطح تمرکز صنعتی در اکثر صنایع(63 درصد) در دوره زمانی 1378- 1386

- به مطالعه میزان اختلاف تمرکز صنعتی با میزان یکنواخت آن در صنایع کارخانه­ای ایران
- روش مقطعی

صدرایی و منوچهری (1391)
” پویایی تمرکز صنعتی در صنایع کارخانه­ای ایران”

دوره حيات تحت تأثير هشت متغير اندازه­ بنگاه در زمان ورود، سودآوري، شدت سرمايه­بري، نرخ تمركز صنعت، اندازه­ بهينه­ی صنعت، مخارج تبليغات، سرمايه­گذاري و جنسيت نيروي كار
توجه به اندازه بنگاه امري ضروري در تمامي برنامه هاي ايجاد بنگاه هاي جديد است.

- بررسی دوره حيات بنگاه­هاي جديدالورود صنعت مواد غذايي و آشاميدني
- مخاطره نسبي كاكس

فيض پور(1392)
“دوره­ حيات بنگاه­هاي جديدالورود و عوامل مؤثر بر آن در ايران: شواهدي از صنعت مواد غذايي و آشاميدني طي برنامه هاي دوم، سوم و چهارم توسعه”

فصل سوم
مبانی نظری
3-1- مقدمه
از آنجا که پویایی کسب و کار را تغییر در ساختار بازار معرفی شده است(فولگرینگا و ون­استل، 2009 :3)، در این فصل ابتدا مفاهیم بازار و ساختار را توضیح می­دهیم. به دلیل اهمیت ویژه مبحث ساختار و الزام ما برای بررسی تغییرات آن، به بیان رویکرد ساختار- رفتار- عملکرد (SCP) با هدف کمی کردن این عنصر بازار می­پردازیم.
مفاهيم ساختار، رفتار و عملكرد بازار، تحت عنوان عناصر سه گانه بازار در ادبيات اقتصاد صنعتي مطرح هستند كه نحوه ارتباط اين عناصر و چگونگي اثرگذاري متقابل آنها مورد اختلاف نظر اقتصاددانان مكاتب مختلف اقتصادي است. مطالعات اوليه پيرامون رابطه بين عناصر سه­گانه بازار در ابتدا توسط مكتب “ساختارگرايي” مطرح شد. طرفداران اين مكتب با معرفي مفهوم موانع ورود و تأثير آن بر رفتار و عملكرد اقتصادي بنگاه­ها بر اهميت ساختار بازار تاكيد نمودند(شهنازی و ذبیحی­دان،1392: 154).
می­دانیم که ساختار بازار نحوه قرار گرفتن اجزای تشکیل­دهنده بازار در کنار یکدیگر است که این اجزا عبارتند از، خریداران و فروشندگان، پس با بررسی روابط بین این دو جز ساختار بازار مشخص می­ شود. تمام بازارها به لحاظ ساختاری بین دو حالت حدی رقابت کامل و انحصار کامل قرار می­گیرند(صدرایی،1390: 46). برای بررسی دقیق باید به شیوه­ای آن را کمی نمود، به این منظور، بین^[44] پیشنهادهایی مطرح نموده است که به صورت مختصر به بیان آن­ها پرداخته شده است. می­توان گفت اولین پیشنهاد ارائه شده وی، یعنی تعداد بنگاه­های حاضر و اندازه نسبی آنها برای دستیابی به هدف کمی کردن ، در تحقیقات،بیشترین استفاده را داشته است.
در پژوهش­ها به خصوص در ایران بیشتر، صنایع در حالت ایستا مورد مطالعه قرار گرفته است، با مطرح کردن بحث تمرکز و بررسی ساختار بازار به وسیله شاخص­ های تمرکز زمینه را برای مباحث پویایی و تحقیق در مورد صنایع در حالت پویا به وسیله شاخص­ های تحرک فراهم می­کنیم. همان­طور که می­دانیم حالت ایستای صنعت بررسی صنایع در یک نقطه از زمان و حالت پویا بررسی آنها در یک بازه زمانی است.
در بخش بعد به معرفی و توضیح رقابت و رقابت­پذیری، به عنوان محوری­ترین و مهم­ترین وسیله برای دست­یابی به رشد مطلوب و توسعه پایدار اقتصادی می­پردازیم. اینکه در حالت ایستا و پویا به وسیله شاخص­ های تمرکز یا تحرک در حقیقت این رقابت­پذیری است که مورد بحث قرار می­گیرد و میزان آن است که ساختار بازار را تعیین می­ کند.
در پایان پس از بیان و بررسی انواع شاخص­ های تحرک، روش زنجیره مارکوف شرح داده می­ شود که در اینجا از این روش برای ساختن شاخص­ های تحرک و بررسی پویایی صنایع استفاده شده است. پس از توضیح حالت پایدار، مواردی که باید در این روش،در نظر گرفته شود، آخرین بحثی است که مطرح گردیده است.

۱ گروه گواه زنان

R

T₁

ــــ

T₂

۳-۳ متغیرهای پژوهش
در این تحقیق اموزش شادکامی به شیوه رفتاری شناختی فوردایس به عنوان متغیر مستقل و خوشبینی و کیفیت زندگی به عنوان متغیر وابسته مطرح می باشد.
همچنین متغیرهایی همچون سن ، تحصیلات و درامد به عنوان متغیرهای کنترل و متغیرهایی همچون پایگاه اجتماعی ، وضعیت تاهل و تعدادفرزندان به عنوان متغیرهای تعدیل کننده مطرح می باشند.
۳-۴ جامعه اماری
جامعه آماری تحقیق شامل کلیه بیماران زن مبتلا به سرطان که طی مقطع زمانی ۶ ماهه دوم سال۱۳۹۲در بیمارستان امام خمینی ، شهر تهران جهت درمان مراجعه نموده بودند .
۳-۵ نمونه
تعداد ۳۰ نفر که از طریق آزمون GHQ-28 نمره بالایی کسب کنند انتخاب و به طور تصادفی در دو گروه آزمون و گواه قرار گرفت .
۳-۶ روش نمونه گیری
نمونه گیری به روش هدفمند و از میان زنان بیمار مبتلا به سرطان که حاضر و مایل به همکاری داوطلبانه در تحقیق و شرکت در جلسات آموزشی بودند و در متغیر هایی همچون ، سن ، وضعیت تاهل ، تحصیلات ، جنس،طبقه اجتماعی و وضعیت خانوادگی کم و بیش یکسان و مشابه بوده و متجانس بودند، انتخاب شد.
نمونه گیری به شیوه تصادفی ساده و از میان بیماران سرطان در دسترس محقق انتخاب گردید . تعداد ۳۰ نفر از این بیماران (با توجه به ریزش نمونه) که در آزمون ابتدایی (GHQ-28) نمره بالاتری(نمره بالاتر از ۲۰) کسب نموده بودند، به عنوان نمونه تحقیق انتخاب گردیدند. شرکت این افراد به صورت کاملاً داوطلبانه بوده و ملاحظات اخلاقی در نظر گرفته شد. حجم نمونه تعداد ۳۰ بیمار سرطانی که به طور تصادفی ساده به دو گروه آزمون گواه تقسیم شدند.
۳-۷- ابزار گرداوری اطلاعات
به منظور جمع اوری اطلاعات در این تحقیق از ابزار زیر استفاده شده است:

• پرسشنامه استاندارد شادکامی اکسفورد

برای اندازه‌گیری از پرسشنامه شادی آکسفورد استفاده شده است .این پرسشنامه یک تست استاندارد شده است و شامل ۲۹ سؤال است که هر سؤال دارای ۴ گزینه است و روش نمره‌گذاری به این صورت است که به گزینه یک نمره صفر تعلق می‌گیرد، به گزینه دو نمره یک تعلق می‌گیرد، به گزینه سه نمره دو تعلق می‌گیرد و به گزینه چهار نمره سه تعلق می‌گیرد. و در آخر هر سؤال هر نمره‌ای که گرفته باشد با یکدیگر جمع می‌شود و مجموع نمره‌های هر سؤال نمره کامل یک نفر می‌باشد. روایی این پرسشنامه در تحقیقات مکرر که توسط سلیگمن(۲۰۰۸)، وین هوون(۲۰۰۷) ، ارگیل(۲۰۰۷) و احمد پور انجام شده است از طریق روایی محتوا تایید شده است. این پرسشنامه دارای ۵ خرده مقیاس است که ضریب پایایی ان برای کل پرسشنامه ۹۱/۰ گزارش شده است.

• پرسش نامه خوش بینی شیرر و کارو

شییر وکارور (۱۹۸۵)برای ارزیابی خوش بینی سرشتی ٬ آزمون جهت گیری زندگی خود (LOT) گزارش خلاصه ای را تدوین کرده است و بعدها آن را مورد تجدید نظر قرار دادند(شییر و همکاران ٬ ۱۹۹۴).
نوع خوش بینی که توسط LOTارزیابی می شود٬ یک صفت شخصیتی است که مشخصه آن انتظارات مطلوب شخصی در آینده است(کار ٬ ۲۰۰۴ ٬ ترجمۀ نجفی زند و پاشا شریفی ۱۳۸۵).
آزمون جهت گیری زندگی (LOT)شامل ۸ ماده بود.۴ ماده بیانگر خلق خوش بینانه و ۴ ماده بیانگر خلق بدبینانه بود٬ وپاسخ دهندگان در یک مقیاس چند درجه ای میزان موفقیت یا عدم موفقیت خود را باهر یک از جملات اعلام می کردند.این آزمون از لحاظ بیشتر ویژگیهای روان سنجی مناسب بود وتنها انتقادی که به آن وارد شد این بود که جملات آیتم های خوش بینانه و بدبینانه آزمون همیشه ازهمسانی درونی بالایی برخوردار نبودند (الیورز^[۲۰۹]۱٬ ۱۹۹۴: مارشال^[۲۱۰]۲ ولانگ^[۲۱۱]۳٬ ۱۹۹۰).افزون بر این بعضی از جملات این آزمون نشان دهندۀ دقیق انتظارات فرد از آینده نبودند(برد ٬ ۱۹۹۸).
بنابراین نسخه تجدید نظر شده آزمون جهت گیری زندگی (LOT-R)جانشین آزمون (LOT) شد(شییر وهمکاران ٬ ۱۹۹۴).نسخه تجدید نظر شده آزمون جهت گیری زندگی از آزمون اصلی خلاصه تر است (شامل ۶ ماده ٬ ۳ ماده ٬ نشان دهنده تلقی خوش بینانه و ۳ ماده نشان دهندۀ تلقی بدبینانه است.
با این وجود٬ ارتباط درونی جملات خوش بینانه وبدبینانه نسخه تجدید نظر شدۀ آزمون جهت گیری زندگی از نسخه اصلی آن بیشتر است .به دلیل مزیت های نسخه تجدید نظر شدۀ آزمون جهت گیری زندگی ٬ امروز در اکثر پژوهش ها از این آزمون استفاده می شود(کارور ٬ ۲۰۰۵). روایی و اعتبار این پرسشنامه در تحقیقات بیدرمن و همکاران(۲۰۰۵) و رضاپور و عابدی (۱۳۸۷ ) تایید شده است.
۳- پرسشنامه کیفیت زندگی
این پرسشنامه دارای ۱۵ سوال است که کیفیت زندگی افراد را اندازه می گیرد خرده مقیاسهای این ازمون عبارتند از پیشگیری ، فعالیت جسمانی و تفریح، مدیریت تنش و روابط اجتماعی و بین فردی
روایی و اعتبار این پرسش نامه در تحقیق سیدی (۱۳۸۷) و نشاط دوست (۱۳۸۸) تایید شده است.
شیوه اجرا:
تعداد ۱۵ نفر زن به عنوان گروه آزمایش و تعداد ۱۵ نفر زن به عنوان گروه گواه انتخاب شدند.
سپس در مرحله پیش آزمون به هر دو گروه پرسشنامه های شادکامی آکسفورد ، GHQ، کیفیت زندگی و خوش بینی ارائه گردید . تعداد ۸ جلسه ۹۰ دقیقه ای (هر هفته یک جلسه) برای گروه آزمایش در نظر گرفته شده و برنامه آموزش شادکامی به روش شناختی- رفتاری (مطابق با بسته آموزشی معرفی شده) بر روی آنها اجرا شد . بر روی گروه های گواه ۱ و ۲ این برنامه اجرا نشد . سپس بعد از ۲ ماه مجدداً پرسشنامه های مذکور بین گروه آزمایش اجرا و نتایج مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفته است.
۳-۸ روش اجرای تحقیق
در این تحقیق ابتدا از میان بیماران زن مبتلا به بیماری سرطان مراجعه کننده به بیمارستان امام خمینی (ره) تهران ، تعداد ۳۰ نفر که داوطلبانه حاضر به شرکت در این پژوهش هستند انتخاب و سپس این افرا د در دو گروه ازمایش (۱۵ نفر ) و گواه (۱۵ نفر ) به گونه ای که کم و بیش دارای ویژگیهای مشابه از نظر تحصیلات ، پایگاه و طبقه اجتماعی و درامد و نظایر ان باشند قرار داده شده است. سپس در قالب پیش ازمون پرسش نامه های شادکامی اکسفورد ، خوشبینی و کیفیت زندگی به انها ارائه می گردد. سپس به گروه ازمایش به مدت ۸ جلسه دو ساعته ( هرهفته دو جلسه ) اموزش شادکامی به روش فوردایس به صورت گروهی و با بهره گرفتن از رویکرد رفتاری شناختی ارائه می گردد . پس از ۸ جلسه پس ازمون اجرا و نتایج اثر بخشی اموزش های ارائه شده مورد ارزیابی قرار می گیرد.
۳-۹ محتوای جلسات اموزش شادکامی
جلسه اول:
خوشامد گویی به اعضا، معرفی اعضا و درمانگر ، بیان اهداف تحقیق و شیوه کار ، انجام پیش ازمون، معرفی روش شادکامی فوردایس
جلسه دوم:
بررسی شیوه های شادکامی اعضا و موقعیتهای شادی اور و نگران کننده، ارائه تکلیف به اعضای گروه و بحث پیرامون وضعیت روانی و جسمانی انها
جلسه سوم:
بررسی تغییر شناخت و طرح واره های ذهنی اعضای گروه پیرامون شادی و بحث پیرامون تکلیف ارائه شده و ارائه بازخورد گروهی به اعضا
جلسه چهارم:
بحث گروهی پیرامون رضایت از زندگی و خلق مثبت و روش های به وجود اوردن شادکامی و ارائه تکلیف به اعضای گروه
جلسه پنجم:
بررسی نحوه و میزان احترام به خود و بهزیستی اجتماعی و صحبت پیرامون تغییرات صورت گرفته طی جلسات و ارائه تکلیف
جلسه ششم:

نیروی انسانی خبره

امکانات و تکنولوژی مناسب

آموزش کارکنان

پایگاه اطلاع رسانی

مدل مفهومی (وچیو^[۳۴]، ۲۰۰۹، ۲۵)
مدل پژوهش مطرح شده در بالا بیانگر این است که با توجه به رشد جمعیت و کاهش منابع طبیعی، رشد تکنولوژی، افزایش و انفجار دانش و اطلاعات و تغییر و تحولات سریع و پیچیدگی و پویائی جوامع و سازمان ها، بدون مشارکت در تصمیم گیری ها بدون استفاده از فکرهای نو و متنوع نمی توان تصمیمات مهم را اتخاذ نمود و اگر هم بتوان، نمی توان از اجرای صحیح آن مطمئن بود. به دلایل مذکور سازمان ها سعی می نمایند با بهره گرفتن از نظام مدیریتی از ایده ها، نظرات و ابتکارات کارکنان در اداره امور خود استفاده نمایند و برای اجرای نظام مدیریتی از روش متفاوتی استفاده می شود که از میان آن ها، سیستم پیشنهادات مهمترین روش اجرای نظام مدیریتی و ایجاد تحولات اداری است. به عبارتی دیگر با توجه به اینکه جلوه ای از نظام مدیریتی در درون هر سازمان منسجم دیده شود، یکی از بهترین سیستم ها برای تحقق این امور، سیستم پیشنهادات است. براساس این سیستم که با انگیزه اعتلای روحیه تعاون و همکاری و احساس مسئولیت در سرنوشت سازمان است، کلیه افراد می توانند پیشنهادات ، نظرات و ایده های خود را برای رفع مشکلات و نارسائی ها ارائه دهند این سیستم: اولاً صاحبان اندیشه های سازنده را به طور یکسان و بدون توجه به موقعیت سازمانی آنها، در تشکیلات خود پذیرا می باشد. ثانیاً : اختیارات و قدرت تصمیم گیری و مسئولیت مدیریت را به هیچ وجه تضعیف و یا مخدوش نمی کند و امکانات لازم برای تشویق مادی و معنوی افراد در قبال عرضه کردن اندیشه های سازنده را در دسترس می گذارد تا از خلاقیت انسان ها در جهت ساختن دنیای بهتر استفاده مطلوب به عمل آید و اداره امور به جای یک فرد به ماتریس خرد و اندیشه ، سپرده شود. این سیستم تکنیکی است که از طریق آن می توان به یافته های ذهنی و اندیشه های سازمان انسان در حل مسائل و ایجاد سئوالات جدید و راه حل های بهینه در راستای فرهنگ تغییر و بهسازی مستمر سازمان دست یافت. بنابراین سیستم پیشنهادات دو ویژگی مهم را در سازمان نهادینه می سازد: ارتقاء بلوغ سازمانی و حذف ترس از محیط کار و دوم، زدودن تفکر استبداد به رای است.

۲-۸جمع بندی

با مشارکت دادن کارکنان در امر سازمانی می توان نتایج و پیامدهای همه جانبه ای را برای سازمان و کارکنان آن فراهم آورد. در نظام مشارکت سازمانی، مدیران و کارکنان به تبادل نظر با یکدیگر می پردازند و همین امر منجر به ایجاد محیطی دوستانه و توام با اعتماد اطمینان متقابل در سازمان می و شود. کارکنان با مشارکت در کارها، خود را در سود و زیان سازمان سهیم می سازند و همه تلاش خود را با کمک مدیران جهت افزایش کارآیی و اثربخشی سازمانی به کار می گیرند. در نظام مشارکت سازمانی، مدیران برای رسیدن به هدفهایشان با راه حلهای پیشنهادی بسیاری از سوی کارکنان مواجه می شوند که پس از ارزیابی آنها می توانند بهترین راه حل ممکن را انتخاب کنند. باید توجه داشت که در شیوه های مشارکتی، را ه حلهای پیشنهادی کارکنان اجرا شود و تشویق مالی و معنوی مناسب از پیشنهاد دهندگان به عمل آید. نکته مهم در بکارگیری شیوه های مشارکتی توجه به موانع و دشواریهای فراروی مدیران در سازمانهاست زیرا با کسب آگاهی در زمینه های اجرایی و درک صحیح موانع، بهتر می توان به رویارویی با آنها پرداخت. ضمناً باید زمینه های لازم اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، ساختاری و…… را برای اجرای موفقیت آمیز این نظام فراهم کرد تا اجرای آن با وقفه و بحران مواجه نشود.
جباری(۱۳۹۲) در پژوهشی به این نتایج دست یافت که با مشارکت دادن کارکنان در امر سازمانی می توان نتایج و پیامدهای همه جانبه ای را برای سازمان و کارکنان آن فراهم آورد. در نظام مشارکت سازمانی، مدیران و کارکنان به تبادل نظر با یکدیگر می پردازند و همین امر منجر به ایجاد محیطی دوستانه و توام با اعتماد اطمینان متقابل در سازمان می و شود.کارکنان با مشارکت در کارها، خود را در سود و زیان سازمان سهیم می سازند و همه تلاش خود را با کمک مدیران جهت افزایش کارآیی و اثربخشی سازمانی به کار می گیرند. در نظام مشارکت سازمانی، مدیران برای رسیدن به هدفهایشان با راه حلهای پیشنهادی بسیاری از سوی کارکنان مواجه می شوند که پس از ارزیابی آنها می توانند بهترین راه حل ممکن را انتخاب کنند.
تسلیمی (۱۳۹۰) در پژوهشی بیان نمود، در سازمان های امروزی نیاز بیشتری به مشارکت کارکنان در مدیریت سازمان می باشد. در حقیقت تغییر سبک مدیریت از حالت مدیریت سنتی به سمت نظام مدیریتی منجر به موفقیت هر چه بیشتر سازمان می گردد. سبک رهبری که منجر به مشارکت گروهی کارکنان و تشکیل گروه های کاری گردد، موجب انجام اثربخش، کارآمد، منظم و هماهنگ کارها می گردد. علاوه بر این به کارگیری سبک رهبری حمایتی و مشارکت منجر به افزایش لذت انجام کار در کارکنان می گردد.
پایبان (۱۳۸۹) پژوهشی را در مورد تأثیر مشارکت در تصمیم گیری و در کاهش تنیدگی شغلی انجام داد که با بهره گرفتن از طرح چهار گروه سالمون و با بهره گرفتن از دو پس آزمون، تأثیر مشارکت را بر روی کارمندان دفتری و پرستاران مورد بررسی قرار داد و نتیجه بررسی وی پس از ۶ ماه نشان داد که مشارکت، تأثیر منفی بر تضاد نقض و دوگانگی نقش داشته و مشارکت در تصمیم گیری عامل تعیین کننده مهمی در کاهش تنیدگی شغلی می باشد.
بزازجزایری(۱۳۹۰) مطالعه ای در زمینه تأثیر نظام مدیریتی و مدیریت سنتی بر میزان رضایت شغلی پرستاران ، رضایت بیماران و میزان علاقه و تعهد پرستاران در ادامه حرفه پرستاری انجام داده است. در این مطالعه ۵ بیمارستان در شهر شیراز انتخاب شدند و در هر بیمارستان تسهیلاتی فراهم شد تا هر دو نوع نظام مدیریتی و سنتی اجرا شود. نتایج نشان داد که در بخش هایی که نظام مدیریتی در آن اجرا می شد، میزان رضایت شغلی پرستاران و رضایت بیماران و میزان علاقه و تعهد پرستاران به ادامه حرفه پرستاری و عدم ترک خدمت بیشتر بوده است. نتایج نشان داد که اجرای نظام مدیریتی سبب کاهش هزینه ها و ارائه کار بهتر با کیفیت بالاتر و افزایش انگیزه در پرسنل شده و به دنبال آن رضایت شغلی ایجاد می شود و به همین ترتیب پرستاران مراقبت های بهتری ارائه می دهند و در نهایت رضایتمندی در بیماران حاصل می شود. بنابراین با همین معیار می توان بخش های بیمارستان را از نظر ارائه مراقبت های پرستاری مورد ارزیابی قرار داد.

فصل سوم

روش ‌شناسی پژوهش

۳-۱ مقدمه

در فرایند انجام پژوهش، این روش‌شناسی پژوهش است که مبنای علمی دانش را به طور منطقی توضیح می‌دهد و در تجزیه و تحلیل و کشف روابط علت و معلولی، منطقی را رعایت می‌کند که قواعد آن مربوط به تعاریف، طبقه‌بندی و استنباط، تئوری احتمالات و نحوه اندازه‌گیری و سنجش مفاهیم می‌باشد.
در این راستا، در این فصل به روش‌شناسی پژوهش حاضر پرداخته شده که شامل نوع روش پژوهش، جامعه آماری، حجم نمونه و شیوه نمونه‌گیری، روش جمع‌ آوری داده‌ها، ابزار جمع‌ آوری داده‌ها، روایی و پایایی ابزار پژوهش، قلمرو پژوهش و شیوه تحلیل داده‌ها است.

۳-۲ نوع روش پژوهش

انتخاب روش تحقیق با توجه به هدف و ماهیت موضوع و همچنین اتفاقاتی که در حین اجرا رخ می‌دهد صورت می‌پذیرد. پژوهشگر پس از تعیین و تنظیم موضوع تحقیق باید در فکر انتخاب روش تحقیق باشد. مراد از انتخاب روش تحقیق این است که مشخص گردد چه روشی برای بررسی موضوع لازم است. روش تحقیق به شیوه‌های طراحی مطالعات پژوهشی و رویه‌های تجزیه و تحلیل داده‌ها اشاره دارد. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت و روش توصیفی از نوع پیمایشی است. در واقع، پژوهش حاضر کاربردی است.
همچنین پژوهش حاضر از این جهت توصیفی است که شامل مجموعه روش‌هایی است که هدف آن توصیف شرایط و یا پدیده‌های مورد بررسی است که مربوط به وضعیت فعلی موضوع مورد مطالعه می‌شود و همین طور از آنجایی که پژوهش حاضر مبتنی بر تعمیم اطلاعات حاصل از بخش کوچکی از جامعه تحت عنوان نمونه به کل جامعه آماری می‌باشد و بیشتر مبتنی بر نظرسنجی خواهد بود از نوع پژوهشهای پیمایشی است. و نیز پژوهش همبستگی است چرا که به بررسی روابط بین متغیرها می پردازد.

۳-۳جامعه آماری

جامعه آماری پژوهش، مجموعه حقیقی یا فرضی است که نتایج تحقیق به آن انتقال داده می‌شود. به عبارت دیگر مجموعه‌ای از افراد یا اشیایی که دارای ویژگیهای همگون، مشترک و قابل اندازه‌گیری باشند و مبنای پژوهش محقق هستند را جامعه آماری می‌گویند.
جامعه آماری پژوهش حاضر را مدیران ستادی و مدیران عملیاتی و کارکنان شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی منطقه کرمانشاه تشکیل می‌دهند که تعداد آنها ۱۸۸ نفر است.
N= 188

۳-۴حجم نمونه و شیوه نمونه‌گیری

نمونه آماری بخشی (زیر مجموعه‌ای) از جامعه (یا مجموع مرجع) آماری است. و تعریف آن به این صورت است که نمونه تعدادی از عناصر جامعه است که به دلایل مختلف جهت آزمون انتخاب می‌شود و باید معرف جامعه باشد. یعنی محقق باید با توجه به مقتضیات روش تحقیق، ماهیت داده‌ها، نوع ابزارگردآوری داده‌ها و ساختار جامعه آماری، نمونه‌ای را که معرف کیفیت و کمیت جامعه باشد انتخاب کند. در این پژوهش به دلیل محدود بودن تعداد جامعه آماری و مبتنی بر فرمول کوکران تعداد ۱۲۶ نفر به عنوان نمونه انتخاب گردید. روش نمونه گیری تصادفی ساده است.

n= 126

۳-۵ روش جمع‌ آوری داده‌ها

در این پژوهش اطلاعات به دو روش کتابخانه‌ای و میدانی جمع‌ آوری شده است. در واقع، در روش کتابخانه‌ای، از اطلاعات به منظور تدوین ادبیات موضوع و تنظیم چارچوب نظری پژوهش استفاده شده است. در روش میدانی نیز، محقق با بهره گرفتن از پرسشنامه به عنوان یکی از متداولترین طریق جمع‌ آوری اطلاعات اقدام به گردآوری داده‌ها نموده است.

۳-۶ تعاریف عملیاتی متغیرها

نظام پیشنهادات: نمره ای است که بر اساس پاسخگویی به سئوالات پرسش نامه نظام پیشنهادات بردبار (۱۳۹۱) به دست می آید.
نظام مدیریتی: نمره ای است که بر اساس پاسخگویی به سئوالات پرسش نامه نظام پیشنهادات مدیریتی چین(۲۰۱۳) به دست می آید.
سیستم بازخورد مناسب نمره ای است که بر اساس پاسخگویی به سئوالات ۱تا ۵پرسش نامه نظام پیشنهادات بردبار (۱۳۹۱) به دست می آید.
نیروی انسانی خبره نمره ای است که بر اساس پاسخگویی به سئوالات ۶ تا ۱۰پرسش نامه نظام پیشنهادات بردبار (۱۳۹۱) به دست می آید.
امکانات و تکنولوژی مناسب نمره ای است که بر اساس پاسخگویی به سئوالات ۱۱ تا ۱۵ پرسش نامه نظام پیشنهادات بردبار (۱۳۹۱) به دست می آید.
آموزش کارکنان نمره ای است که بر اساس پاسخگویی به سئوالات ۱۶ تا ۲۰ پرسش نامه نظام پیشنهادات بردبار (۱۳۹۱) به دست می آید.
پایگاه اطلاع رسانی نمره ای است که بر اساس پاسخگویی به سئوالات ۲۱ تا ۲۵ پرسش نامه نظام پیشنهادات بردبار (۱۳۹۱) به دست می آید.