سرمایه گذاری نقش تعیین کننده ای در رشد اقتصادی دارد. یکی از اهداف اساسی کشورها دستیابی به رشد اقتصادی و توسعه پایدار می باشد. در ادبیات اقتصادی سرمایه به منزله ی رگ حیات یک نظام اقتصادی تلقی شده، و بر تشکیل آن به عنوان مهمترین عامل تعیین کننده رشد و توسعه اقتصادی تاکید فراوان شده است. با توجه به نقش و اهمیت بورس اوراق بهادار در بازار مالی، بررسی عملکرد آن و تجزیه و تحلیل عوامل کلیدی بر سرمایه گذاری در اوراق بهادار از نظر تئوریک و کاربردی می تواند مسایل مهم بسیاری را برای سرمایه گذاران و تحلیل گران بازار سرمایه روشن کند، از طرفی با توجه به اینکه مهمترین فاکتورهای تعیین کننده در سرمایه گذاری ریسک و بازده سرمایه گذاری ها و شناخت عوامل اثرگذار بر آنهاست. لذا آشنایی با مفاهیم ریسک و بازده، و رابطه آنها باهم ضمن شناخت مهمترین منابع ریسک سرمایه گذاری، معیارهای سنجش ریسک و آگاهی نسبت به سازوکار قیمت گذاری (ارزشیابی)دارایی ها، می تواند تاثیر معنی داری بر آگاهی سرمایه گذاران و تحلیل گران و فعالان بازار سرمایه داشته باشد، این نوشتار ضمن پرداختن به این مباحث، با تحلیل جامعی از نقش سرمایه گذاری و جایگاه بورس اوراق بهادار و ریسک و بازده دارایی ها، به بررسی رابطه اطلاعات حسابداری و نسبت های مالی شرکتها با میزان ریسک و بازده آنها خواهد پرداخت. (جلیلیان، جمشید پور، ۱۳۹۱، پایگاه مطالعاتی و پژوهشی جلیلیان)

۱-۲- بیان مساله
با توجه به توسعه روزافزون واحدهای اقتصادی و رشد اقتصادی که داریم، نیاز به سرمایه گذاری و اطلاعات در قسمت های مختلف اقتصادی روز به روز بیشتر شده و دولتها سعی در کسب سرمایه گذاری بیشتر داخلی و خارجی در اقتصاد خود دارند، لذا امروزه یکی از شاخص های پیشرفت و توسعه کشورها رشد سرمایه گذاری می باشد که در این میان سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار برای سرمایه گذاران خرد و کلان که علاقه مند به سرمایه گذاری در آن برای افزایش بازده مورد انتظار هستند جایگاه ویژه ای دارد. (ایزدی نیا و همکاران، ۱۳۸۶، ص ۲)
اطلاعاتی که شرکتها در اختیار می گذارند، و همچنین رشد و توسعه که روز به روز دارند و محصولاتی که تولید می نمایند باعث می شود استقبال از خرید سهام و سرمایه گذاری آن شرکت بیشتر شده و در این تحقیق نیز به دنبال یافتن این سوال هستیم که آیا نسبت دارایی های نقدی و نوسان پذیری قیمت سهام، بر بازده مورد انتظار سهام تاثیر دارد یا خیر؟ و اینکه نقد شوندگی سهام بر بازده مورد انتظار سهامداران تاثیرگذار است یا خیر؟ (کاظمی و همکار، ۱۳۹۱، ص ۲)
در این میان نقش اطلاعات حسابداری در پیش بینی بازده سهام در مدیریت مالی به عنوان یک فرضیه مورد پذیرش قرار گرفته است و یکی از اهداف اطلاعات حسابداری کمک به استفاده کنندگان در پیش بینی جریان های نقدی ورودی آتی به واحد تجاری و به تبع آن پیش بینی بازده سرمایه گذاری است. بخشی از متغیرهای تاثیرگذار بر بازده سهام شرکت ها، در بازار سهام ناشی از اطلاعات مالی است که از طریق شبکه حسابداری تهیه می شود. میزان تاثیر این اطلاعات بسیار پیچیده و تا حدی ناشناخته است. محیط اقتصادی دربرگیرنده تمام عوامل تاثیرگذار بر استفاده کنندگان شبکه حسابداری و بازارهای سرمایه است. در این محیط تمام اجزاء باهم در ارتباط بوده و برهم تاثیر متقابل دارند. (جلیلیان، ۱۳۸۹، ص ۲)
یکی از مزایای شناخت محیط اقتصادی شناسایی استفاده کنندگان بالقوه از اطلاعات حسابداری و اولویت بندی نیازهای آنهاست. با توجه به اینکه بازار به عنوان بخشی از محیط اقتصادی دربرگیرنده هر نوع سلیقه­ای است، بنابراین می تواند به صورت شاخصی که تعیین کننده میزان تقاضای جامعه برای اطلاعات باشد درآید. این موضوع سبب تحقیقات زیادی در ارتباط با بازار و نیروهای موثر بر آن شده است. (عماد زاده و همکاران، ۱۳۹۱، ص ۲)
مدیران، تحلیل گران و سرمایه گذاران بیشترین توجه خود را به سود گزارش شده شرکت ها اختصاص داده اند. مدیران، از حفظ روند روبه رشد سود منتفع می شوند، زیرا پاداش آن ها به میزان سود شرکتها بستگی دارد. تحلیل گران مالی درگیر تجارت پردازش و تفسیر اطلاعات هستند و درک صحیح محتوای اطلاعاتی سود، یک بخش اساسی از این رویه است. حسابداری برای سرمایه گذاران جهت برآورد ارزش مورد انتظار و ریسک و بازده اوراق بهادار، مقید و سودمند است. (محمودی، ۱۳۸۹، پایان نامه کارشناسی ارشد)
به طور کلی می توان گفت، سرمایه گذاری^[۱] تصمیمی است که براساس آن سرمایه گذاری مصرف کنونی خود را در ازاء به دست آوردن مصرف بیشتر در آینده به تاخیرمی اندازد (شارپ، ۲۰۰۲)^[۲] به عبارت دیگر سرمایه گذاری خرید اقلام دارایی و یا اوراق بهاداری است که میزان بازده و ریسک^[۳]مورد انتظار آن دارای تناسب باشد، اگر عوامل ترغیب کننده برای سرمایه گذاری وجود نداشته باشد، افراد به طور معمول مصرف کنونی را به مصرف آینده ترجیح می دهند. بنابراین فرد سرمایه گذار باید از سرمایه گذاری کنونی خود انتظار به دست آوردن بازده مثبت داشته باشد و بهره مندی از ثروت و فرصت های مصرف در آینده، ترغیب کننده وی خواهند بود. سرمایه گذار برای به دست آوردن بازده مناسب با در نظر گرفتن مقدار ریسکی متناسب باید به فرایند کلی سرمایه گذاری وروشهای تجزیه و تحلیل این سرمایه گذاری ها بیندیشد. مطالعه دقیق اینگونه تجزیه و تحلیل می تواند باعث مدیریت بهتر و افزایش ثروت سرمایه گذار شود. (مساح، ۱۳۸۷)
سرمایه گذاران سعی می کنند ثروت دارایی خود را به نحو موثری مدیریت کنند و با محافظت از عواملی همچون تورم، مالیات و سایر عوامل، بیشترین بازده را کسب نمایند. پس به این دلیل است که مردم پس انداز می کنند (جونز، ۱۳۸۶) دو نوع سرمایه گذاری وجود دارد: اول سرمایه گذاری فیزیکی که در آن منابع مالی در دارایی های فیزیکی به منظور تولید کالا و خدمات و با هدف حداکثر کردن ثروت و کسب سود، صرف می شوند. دوم سرمایه گذاری های مالی که در آن منابع مالی در دارایی های مالی صرف می شوند. سرمایه گذاری در سهام شرکت ها و اوراق قرضه از سرمایه گذاری های مالی به شمار می روند.(خاض، خادم خراسانی،۱۳۹۰، فصل­نامه­علمی­دانشجویان شماره۸)
بیشتر سرمایه گذاران (با افق سرمایه گذاری کوتاه مدت) سهام بسیار نقدشونده را بر سهام کم نقدشونده ترجیح می دهند. منظور از نقدشوندگی صرفاً سهولت در خرید و فروش دارائی مورد نظر است (مهرانی و رسائیان، ۱۳۸۸).
اخیراً اختلاف قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام به عنوان یکی از معیارهای مهم نقدشوندگی سهام و همچنین به عنوان یکی از اجزای مهم ساختار بازار سرمایه، تحقیقات زیادی را به خود اختصاص داده است. نیاز به درک و اندازه گیری عوامل تعیین کننده اختلاف قیمت پیشنهادی خرید و فروش معامله گران در ارزیابی ساختار بازار رقابتی بسیار ضروری است. (احمدپور و رسائیان، ۱۳۸۵)
نقدشوندگی شرکت در ادبیات مالی به دو مفهوم است، نقدشوندگی داراییهای واقعی آن و نقدشوندگی سهام آن یک دارایی، هنگامی نقد محسوب می شود که بتواند با سرعت و هزینه ای کم به وجه نقد تبدیل شود. این تعریف هم شامل دارایی های واقعی و هم شامل دارایی های مالی می شود. مفهوم اول نقدشوندگی، نقدشوندگی دارایی های واقعی شرکت است که طبق آن یک شرکت نقد شونده محسوب می شود که اگر نست بالایی از دارایی های نقدی همچون وجوه نقد در ترازنامه­اش داشته باشد.
مفهوم دوم، نقدشوندگی سهام مورد معامله شرکت است. طبق این مفهوم یک شرکت در صورتی نقدشونده محسوب می شود که سهام آن از نقدشوندگی بالایی برخوردار باشد. نقدشوندگی دارایی های شرکت از طریق دارایی های واقعی آن در بازار تعیین می شود. (۲۰۰۸، Goplan et al.)
در حالی که نقدشوندگی سهام آن، در بازارهای مالی تعیین پذیر است.
نقد شوندگی یکی از دغدغه های کسانی است که اقدام به معامله سهام می کنند یا زیرساخت های معاملاتی را مدیریت می نمایند. یکی از مهمترین شاخص ها در بررسی وضعیت بازار، قابلیت نقدشوندگی اوراق بهادار موجود در آن است. بالا بودن میزان نقدشوندگی در یک بورس نشان دهنده موفقیت آن بازار در شفاف سازی اطلاعات و نزدیکی قیمت اوراق بهادار به ارزش ذاتی آنها است. (سعیدی و دادار، ۱۳۸۶، شماره ۱۶، ص ۱)
نقدشوندگی یکی از ابعاد مهم فرایند تخصیص بهینه منابع به شمار می آید. قابلیت نقدشوندگی میزان نزدیکی دارایی مالی به پول نقد را بیان می کند. قابلیت نقدشوندگی یک دارایی مالی از طریق قابلیت تبدیل آن دارایی به وجه نقد در هر زمان و بدون تحمل زیان ارزیابی می شود. یکی از مهمترین کارکردهای بازارهای مالی به ویژه بازار سرمایه، تبدیل انواع دارایی ها به اوراق بهادار و سپس افزایش قابلیت نقدشوندگی اوراق بهادار و کاهش صرف ریسک مربوط به نقدشوندگی است. (سعیدی، دادار، مطالعات مدیریت صنعتی شماره ۱۶)
سهام دارای قابلیت نقدشوندگی بالا، طبیعتاً ریسک نگهداری کمتری دارد، زیرا سرعت تبدیل به نقدآن بالا است. بنابراین سرمایه گذاران به دلیل داشتن ماهیت ریسک گریزی^[۴] سعی در انتخاب سهامی دارند که قابلیت نقدشوندگی بالایی داشته باشد تا در مواقع لزوم فروش سهام را با سرعت بالا و در زمان کم و با کمترین تغییر قیمت انجام دهند. در این صورت پیش بینی میزان نقدشوندگی یک سهم با بهره گرفتن از اطلاعات مربوط به میزان نقدشوندگی ماه های قبل از بسیار مفید خواهد بود. (همان منبع، شماره ۱۶)
۱-۳- اهمیت و ضرورت تحقیق
اثر اطلاعات حسابداری بر بازار سرمایه یکی از مهمترین موضوع های مورد تحقیق در حسابداری است. تحقیق درباره این موضوع بیانگر این مطلب است که تهیه اطلاعات مربوط در تصمیم گیری استفاده کنندگان شامل سرمایه گذاران از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد.
هدف اصلی مدیریت مالی حداکثر کردن ثروت سهامداران یا ارزش شرکت است و مزیت این هدف شامل توجه به ریسک عملیاتی و توجه به بازده سهامداران می باشد
سرمایه گذاران در هنگام تصمیم گیری باید اثر شرایط بلند مدت مالی و اقتصادی و متغیرهای خاص را مدنظر قرار دهند. از آنجایی که وظیفه حسابداری اندازه گیری این متغیرهای خاص است، انتظار می رود که سرمایه گذاران اطلاعات حسابداری منتشره را در هنگام تصمیم گیری مدنظر قرار دهند. از آنجایی که ریسک عملیاتی کفایت و کارایی مدیریت را در ساختار دارایی های شرکت به تصویر می کشد، در این تحقیق فرض شده است که این متغیر، اطلاعات مربوط را برای تصمیمات سرمایه گذاری فراهم می کند.
۱-۴- اهداف تحقیق (شامل اهداف علمی، کاربردی و ضرورت های خاص انجام تحقیق)
از آنجایی که سرمایه گذاران دارای نقش محوری و حیاتی در بازار سرمایه هستند، لازم است موجباتی فراهم شود که آنان به سرمایه گذاری در سهام ترغیب شوند و از طرفی سایر سرمایه گذاران بتوانند ثروت خویش را حفظ کنند. هدف سرمایه گذاران از سرمایه گذاری در دارایی های مالی از جمله سهام عادی کسب سود و بازده مورد انتظار از سرمایه گذاری است.
خریداران سهام عادی از روش های مختلفی خواهان تامین نرخ بازده مورد انتظار هستند. بنابراین هدف کلی تحقیق حاضر این است که با تجزیه و تحلیل ریسک عملیاتی و پیدا کردن ارتباط آن با ریسک عملیاتی و بازده مبادرت به استخراج معیارهایی نماید تا از این طریق سرمایه گذاران را قادر نماید، سهام شرکتها را با یکدیگر مقایسه کرده و در نهایت سهام مورد نظر خود را با اطمینان بیشتری خریدار یا تعویض نمایند.
۱-۵- چارچوب نظری تحقیق
با توجه به تحقیقاتی که تا به حال در زمینه بورس و سرمایه گذاری و بازده شده ولی تحقیقی که مورد نظر است و می خواهیم در مورد آن پژوهش انجام دهیم برای اولین بار بوده و می خواهد ارتباط بین ریسک عملیاتی و سایر متغیرهای مجهول را شناسایی نماید و در واقع کمک می کند به سرمایه گذاری تا مسیر سرمایه گذاری بهترین را انتخاب نماید. در واقع با بررسی متغیرهای مجهول و بررسی فرضیه های مطرح شده و پاسخ به سوال های تحقیق راه بهتری را برای سرمایه گذاری پیش رو می گذارد، امیدوار هستم بعد از پایان این تحقیق کسانی که تحقیق فوق را مورد مطالعه می کنند مسیر بهتری برای سرمایه گذاری را انتخاب نموده باشد.
۱-۶- پرسش اصلی تحقیق (مساله تحقیق)
۱- آیا بازده مورد انتظار سهام برریسک عملیاتی شرکتها تاثیر دارد؟
۲- آیا نسبت دارائی های نقد برریسک عملیاتی شرکتها تاثیر دارد؟
۳- آیا بازده نوسان پذیری قیمت سهام بر ریسک عملیاتی شرکتها تاثیرگذار است؟
۱-۷- فرضیه ها
۱- بین بازده مورد انتظار سهام و ریسک عملیاتی شرکت ها رابطه معناداری وجود دارد.
۲- بین نسبت دارایی های نقدی و ریسک عملیاتی شرکت ها رابطه معناداری وجود دارد.
۳- بین نوسان پذیری قیمت سهام و ریسک عملیاتی شرکت رابطه معناداری وجود دارد.
۱-۸- تعریف اصطلاحات وواژه ها:
۱-۸-۱- بازده کل:
بازده عبارتست از نسبت کل عایدی (ضرر) حاصل از سرمایه گذاری در یک دوره معین به تعداد سرمایه ای که برای کسب این عایدی در اول همان دوره به کار گرفته و مصروف گردیده است. عایدی یک سرمایه گذاری از دو طریق کسب می گردد:
۱) تغییر در ارزش و قیمت اصل سرمایه مصروفه مانند قیمت سهام خریدار شده
۲) سودهایی که در نتیجه سرمایه گذاری به اصل سرمایه تعلق می گیرند مانند سود نقدی سهام
بازده سهام در این تحقیق از طریق فرمول زیر محاسبه می گردد:
= بازده کل سهام
مزایای سهام جایزه+ مزایای حق تقدم+تفاوت قیمت سهم در اول و آخر سال مالی+سود نقدی ناخالص هر سهم
آخرین قیمت سهم در آخر سال مالی
مزایای سهام جایزه+ مزایای حق تقدم+تفاوت قیمت سهم در اول و آخر سال مالی+سود نقدی ناخالص هر سهم
آخرین قیمت سهم در آخر سال مالی