Habitual Loyals

کم

۱-۱۲-۱-۲ وفاداران پیچیده
این دسته از افراد ابتدا اقدام به تحقیق می نمایند ، سپس با توجه به اطلاعاتی که جمع آوری نموده اند باورها و نگرش خویش را در مورد این برند شکل می دهند . سپس با توجه به اطلاعات دقیقی که جمع آوری نموده اند اقدامی معقولانه انجام می دهند . بازاریابان در مواجهه با این دسته از مصرف کنندگان سعی بر آن دارند تا آنها را آموزش دهند ، محصولات خود را از سایر محصولات رقبا متمایز سازند ،‌ویژگی های محصولات خود را در مقایسه با محصولات رقبا برجسته سازند و نیروی فروش خود را به گونه ای تربیت نمایند که بتوانند به روی انتخاب برند اثر گذار باشند .
۲-۱۲-۱-۲ وفاداران ناهمسانی
ایت دسته از مصرف کنندگان بدون دغدغه های خاص اقدام به خرید می نمایند ، فرایند خرید کردن آنها به نسبتا به سرعت صورت می پذیرد ، و آنها برندهایی را که در یک محدوده قیمتی قرار دارند را تقریبا یکسان و بدون تفاوت انگاشت می کنند حتی اگر که این کالاها گران قیمت باشند و شخصیت فرد را ابراز دارند . بعد از انجام خرید این دسته از مصرف کنندگان با پدیده ناهمسانی شناختی ادراکی ^[۹۶]روبرو می شوند .. علت درک شدن این ناهمسانی به دست آوردن اطلاعاتی در مورد برندهای دیگر و ویژگی های متمایزه آنها می باشد اما این دسته از افراد پس از محقق شدن این ناهمسانی اقدام به جمع آوری اطلاعاتی می نمایند که موید رفتار خرید آنها باشد . بازاریابان در مورد این دسته از مصرف کنندگان سعی بر آن خواهند داشت تا بتوانند با اقدام به ارزیابی هایی که انجام می دهند رفتار خرید این دسته از افراد را منطقی جلوه داده و مورد تایید قرار دهند .
۳-۱۲-۱-۲ وفاداران عادتی
این دسته از افراد خرید خود را بر اساس آشنایی با برند صورت می دهند . این افراد رفتار خرید خود را بر اساس عادت ادامه می دهند و تحت تاثیر تبلیغات قرار نمی گیرند . علت این مهم آن است که این افراد در برابر پیغام های تبلیغاتی که سایر سازمان ها و رقبا در بازار ارسال می نمایند حالت انفعالی دارند . در مورد اینگونه از محصولات سازمان های سعی بر آن خواهند داشت تا بتوانند قفسه های فروشگاه را در اختیار بگیرند ، آنها پر نگه دارند و اقدام به ارائه تبلیغات یادآوری کننده می نمایند .
۴-۱۲-۱-۲ تنوع جویان
این دسته از افراد برند انتخابی خویش را به کثرت تغییر می دهند ؛ علت این تغییر برند در واقع نارضایتی این افراد از این برند نمی باشد بلکه آنها در واقع حس تنوع در زندگی را می پسندند . این افراد باورهای محدودی در مورد برند ها دارا هستند ، برندها را با میزان ارزیابی بسیار کم بر می گزینند و معمولا اقدام به ارزیابی تکمیلی آنها به بعد از مصرف این محصولات معطوف می گردد . سازمان ها در برابر این دسته از محصولات می بایست که اقدام به ارائه نمونه ، کوپن های ترویجی و ارائه قیمت های پایین نمایند تا بتوانند مصرف کنندگان را به سمت خویش بکشانند . البته می بایست در این شرایط این مساله را مورد توجه قرار داد که سازمان ها می بایست برند خود و ویژگی های آن را به گونه ای تعریف نمایند که این برند حرف جدیدی برای گفت داشته باشد تا بتواند توجه این افراد را به خود جلب نماید .

(Kotler, 2002, 145)
تحقیقات انجام شده توسط لوکرک و لیتل نشان از آن دارد که رفتار تکرار خرید در مصرف کنندگان مختلف و در مورد کالاهای کم در گیر و پردرگیر لزوما نشان از وفاداری به برند ندارد . بنا بر این تحقیقات رفتار تکرار خرید در مورد کالاهای پر درگیر به معنای وفاداری به برند است .
اما در مورد کالاهای کم درگیری رفتار تکرار خرید ، نه تنها به عنوان وفاداری به برند تلقی نمی شود بلکه در بسیاری از موارد تنها نشانه ای از رفتار خرید عادتی است. (Loclerc & Little, 1997)
۱۳-۱-۲ انواع وفاداری بر اساس تکرار خرید و نگرش
دیک و باسو اعتقاد دارند که وفاداری به برند دو جنبه اساسی دارد . بر این اساس رفتار تکرار خرید و نگرش مصرف کننده در ارتباط با برند دو جنبه اساسی وفاداری به برند می باشند . همانگونه که قبل از این بحث شد وفادرای به یک برند می تواند تحت تاثیر عدم دسترسی به سایر برندهای موجود در بازار باشد .
بر این اساس دیک و باسو یک ماتریس دو در دو شکل دادند که وفاداری را بر اساس رفتار تکرار خرید و نگرش های فرد در ارتباط با برند تقسیم بندی نمودند .

زیاد

رفتار تکرار خرید

کم

زیاد

حالت وفاداری
Loyalty

وفاداری پنهان
Patent loyalty

نگرش فرد در ارتباط با برند

وفاداری جعلی
Spurious Loyalty

بی وفا

راجرز با تقسیم افراد یا دیگر واحدهای تصمیم گیری از نظر نرخ اقتباس یک نوآوری، پنج طبقه اقتباس گر مشخص می کند:
۱- نوآوران: افراد خطرپذیری که مشتاق آزمایش افکار جدید هستند و بیشتر از همردیفان خود روابط فراملی دارند.
۲- اقتباس گران اولیه: افراد محلی قابل احترام که معمولاً بیشترین تعداد رهبران فکری را در نظام اجتماعی تشکیل می دهند.
۳- اکثریت اولیه: افراد اهل تعمق که رابطه آنها با نزدیکانشان قوی است، ولی به ندرت موقعیت رهبری دارند.
۴- اکثریت متاخر: افراد مردد که اغلب به خاطر ضرورت اقتصادی یا افزایش فشار شبکه اجتماعی، نوآوری را می پذیرند.
۵- کندروها: افراد سنتی؛ کسانی که وابستگی محلی زیادی دارند؛ بسیاری از آنها تقریباً منزوی اند. آنها بیشتر به گذشته نظر دارند .
مجاری ارتباطی ممکن است ماهیت میان فردی یا رسانه های جمعی داشته باشد یا ممکن است از منابع محلی یا فراملی نشأت بگیرد مجاری ارتباطی فراملی آنهایی هستند که خارج از نظام اجتماعی، بررسی می شوند و مجاری محلی آنهایی هستند که در درون نظام اجتماعی بررسی می شوند پژوهش نشان می دهد که این مجاری نقش های متفاوتی در فرایند اشاعه بازی می کنند. رسانه های جمعی به سرعت به مخاطبان وسیع دست پیدا می کنند، اطلاعات را گسترش می دهند و نگرش های ضعیف را تغییر می دهند. مجاری میان فردی موجب مبادله دو سویه اطلاعات می شوند و در برخورد با مقاومت یا بی اعتنایی دریافت کننده، از رسانه های جمعی مؤثرترند. منبع میان فردی می تواند به اطلاعات اضافه کند یا نکات را روشن نماید و ممکن است موانع روان شناختی و اجتماعی (مواجهه گزینشی، توجه، درک و حفظ گزینشی، هنجارهای گروهی، ارزش ها، و غیره) را از میان بردارد. در فرایند اشاعه یک نوآوری، رسانه های جمعی و مجاری فراملی در مرحله آگاهی اهمیت نسبتاً بیشتری دارند، در حالی که مجاری میان فردی و مجاری محلی در مرحله اقناع مؤثرترند. رسانه های جمعی و مجاری فراملی برای اقتباس گران اولیه در مقایسه با اقتباس گران متأخر از مجاری میان فردی و محلی اهمیت نسبتاً بیشتری دارند (همان، ۳۱۵).

راجرز و شومیکر (۱۹۷۱) در چاپ قبلی کتاب خویش معتقد بودند که «ترکیبی از رسانه های جمعی و ارتباطات میان فردی، مؤثرترین راه رسیدن به افراد برای افکار جدید و متقاعد ساختن آنهاست که از این نوآوری ها استفاده کنند». آنها استفاده از بحث های آزاد رسانه ای را (گروه های کوچک سازمان یافته ای که به طور منظم برای دریافت برنامه رسانه های جمعی چه سمعی بصری و چه نوشتاری، دور هم جمع می شوند و سپس محتوای آن را مورد بحث قرار می دهند) (همان،۳۱۶).
اشاعه اخبار:
دی فلور طی تحقیقی اجمالی نتیجه گرفت که دهه ۱۹۶۰ فعال ترین دوره برای پژوهش درباره اشاعه خبر بوده است. دی فلور از بیش از ۲۴ مطالعه درباره اشاعه خبر که پس از مطالعه اری کانتی در سال ۱۹۴۴ انجام گرفت نتایج کلی زیر را به دست آورد:
۱- تغییر فناوری های رسانه ها در امریکا منجر به تغییر در شیوه دریافت اطلاعات دست اول راجع به رویدادهای خبری مهم از سوی مردم شده است. تلویزیون به صورت منبعی درآمده است که بیشتر از سایر رسانه ها ذکر می شود و پس از آن رادیو قرار دارد. روزنامه اغلب به صورت عرضه کننده جزئیات بیشتر به فاصله زمانی بیشتر {نسبت به زمان رویداد} درآمده است. در بعضی موارد {دریافت اطلاعات} به صورت دهان به دهان همچنان از اهمیت برخوردار است.
۲- بیشتر مردم بیشتر خبرها را به طور مستقیم از یک رسانه می گیرند، نه از سایر افراد مدل جریان دو مرحله ای الگویی نیست که چگونگی رسیدن بیشتر اخبار روزانه به مردم را توصیف کند. تماس مستقیم بیشتر مردم برای اولین مواجهه خود با مطلبی، با رادیو و تلویزیون و در بعضی موارد با روزنامه است.
۳- صرف نظر از اولین منبع، رویدادها و اخباری که مورد علاقه عمیق تعداد زیادی از افراد باشد سریع تر از مطالبی که ماهیت احساسی و عاطفی کمتری دارند در میان جمعیت منتقل می شوند و فاصله دورتری را طی می کنند. این اصل کلی به اصطلاح به ارزش خبری یک مطلب اشاره دارد. این مفهوم اگر به طریق شهودی شناخته شود، ضعف تعریف آن همچنان باقی است. استفاده و خشنودی هایی که گزارش های خبری با ارزش خبری بالا در برابر ارزش های خبری پایین فراهم می آورند، عمدتاً ناشناخته است.دی فلور اضافه می کند که دهان به دهان شدن ممکن است همچنان مهم ترین منبع آگاهی از یک رویداد در مواردی باشد که مطالب ارزش خبری بالایی دارند. ولی حتی در این حال نیز خبرهای فوری و اضطراری در میان مردم تمام گروه ها منتقل می شود نه اینکه، چنانکه در مدل جریان دو مرحله ای توصیف شده است، فقط از رهبران افکار سرایت کند.الگوهای اولین مواجهه با منابع خبر و اشاعه بعدی بسته به ساعات روز تفاوت دارد. منابع مختلف (رسانه ها و مجاری میان فردی) در ساعات مختلفی از روز مورد استفاده قرار می گیرند.تفاوت های فردی و گروه های اجتماعی، چگونگی علاقه مردم را به یک شیوه خبری و شبکه های اجتماعی که اطلاعات از آنها می گیرند را شکل می دهند. افراد مختلف برای دانستن یک رویداد خاص از شیوه های مختلفی استفاده می کنند . دی فلور با این بیان نتیجه گیری می کند: صنعت خبر می تواند مسئولیت ویژه ای برای پشتیبانی از پژوهش درباره اشاعه خبر داشته باشد. این صنعت اغلب مدعی است از موقعیت ممتازی در جامعه برخوردار است که قانون اساسی آن را حفاظت و تضمین کرده است. به طور سنتی، مطبوعات با این اعتقاد که نیازهای شهروندان در حکومت دموکراسی را تأمین می کند و برای آنها اطلاعات درست راجع به آنچه که واقعاً در جریان است فراهم می آورد، ادعاهای فوق را توجیه کرده است. تصور می شود این امر پایه تصمیم گیری هوشمندانه را فراهم می آورد که به حکومت بهتر و نظایر آن منتهی می شود(همان،۳۱۹-۳۱۸).
۲-۴-۴- ۱-۳- مایرون وینر
وینر^[۷۳] در یکی از مقالات خود تحت عنوان «شرکت در سیاست و توسعه سیاسی» که در کتاب نوسازی اجتماعی او آمده است عقاید خود را در خصوص مشارکت بیان داشته است. او در این مقاله در بررسی عوامل و شرایط موثر بر تشکیل و رشد جنبش های مشارکت مردم در سیاست به چندین عامل مهم اشاره می کند که عبارتند از
۱- رشد نیروی کار در شهرها: به اعتقاد وینر یکی از عوامل موثر بر گسترش مشارکت سیاسی رشد نیروی کار در شهرهاست. با توسعه صنعت و ایجاد نیروی کار ممکن است کارگران با هم متحد شوند و اتحادیه هایی به منظور حفظ منافع خود تشکیل دهند ۲- نامتعادل بودن نوسازی: عامل دیگری که مشارکت در سیاست را تسریع و گسترش می دهد، نامتعادل بودن نوسازی است. صرف نظر از این که حکومت ها تا چه حد خود را به عدالت و تساوی در توسعه نواحی و اقوام پایبند کرده باشند، ضریب های مختلف رشد، همواره یکی از محرکهای اعتراضات سیاسی بوده است. نواحی و طبقات مرفه تر اغلب از سیاست دولت انتقاد می کنند که دولت مالیات هایی را که آنان پرداخته اند، صرف بخش هایی از جامعه می کند که کمتر انگیزۀ اقتصادی دارند و بالعکس طبقات و نواحی عقب مانده برای تسریع رشد خود بیش از آن چه داده اند طلب می کنند (وینر، ۱۳۵۳، به نقل از میر طاهر موسوی ، ۶۸:۱۳۹۱).
به طور کلی می تون گفت که با توسعۀ آن دسته از فعالیتهای حکومت که بر زندگی توده کثیری از مردم اثر می گذارد، دخالت در سیاست بیشتر می شود. درگیری حکومت با فعالیت های معطوف به رفاه همگانی، توزیع متعادل ثروت،‌تأثیر فراوانی را برای دخالت گروه زیادی از مردم فراهم می کند. لذا آنان برای بیشتر کردن منافع خود دور هم جمع می شوند و برای رسیدن به اهداف مشترک قومی و گروهی خود تلاش می کنند.
۳- نهادهای دینی: در جوامعی که دارای نهادهای دینی ریشه دار و سازمان یافته ای هستند معمولاً در جریان توسعه و مدرنیزاسیون، حکومت ها بدون توجه به ارزش ها و عملکردهای دینی عمل می کنند و بدین ترتیب مخالفت آنها را بر می انگیزانند. این امر موجب می شود نهادهای دینی بخش های وسیعی از مردم را برای اقدامات سیاسی تجهیز کنند و در مخالفت با برنامه های حکومت،‌وارد صحنۀ سیاسی جامعه سازند.
۴- توسعۀ ارتباطات جمعی: قراین بسیار حکایت از این دارد که ترویج آموزش و پرورش، حمل و نقل بیشتر و ارتباط زیادتر میان مراکز شهری و روستایی و رواج رادیو و روزنامه ها، مردم را نسبت به اثراتی که سیاست های حکومت بر سرنوشت فرد دارد، آگاه تر می سازد (همان،۶۹).
۵- جریان نوسازی: وینر معتقد است که جریان نوسازی خود به خود شرایط مشارکت سیاسی را فراهم می کند. با نوسازی جامعه تعداد کسانی که احساس می کنند دارای حق مداخله در امور حکومت هستند بیشتر می شود. با پیشرفت نوسازی موج اعتراض و میل به دخالت در سیاست در حکومت های مستبد و نیمه مستبدی که هم اکنون بر قسمت اعظم دنیای در حال توسعه حکومت می کنند، بالا می گیرد. وقتی این امر واقع می شود، برگزیدگان حکومت کننده بر سر این دو راهی قرار خواهند گرفت که یا فشار سخت تری برای کنترل مخالفین بیابند یا آنکه با آنان از در سازش برآمده و آنان را در قدرت سهیم نمایند .
به اعتقاد وینر کلیه عوامل فوق در امتداد یکدیگر به گسترش مشارکت عموم مردم کمک می کنند. با افزایش نیروی کار در شهرها و سپس اتحادیه گرایی و منفعت گرایی،‌هر قشر جامعه خواهان دستیابی به منافع افزون تر است. چندگانگی و عدم تعادل در توسعه جامعه سبب اعتراضات و دخالت های سیاسی بخش های مختلف جامعه می شود. به موازات رشد و گسترش فعالیت های آموزشی و رسانه های گروهی و همگانی، حضور و دخالت در امور اجتماعی-سیاسی آگاهانه تر و بارزتر می گردد. آنچه این مشارکت را برای دولت های جهان سوم آسیب زا می کند، ساخت نیافتگی و احساسی بودن حرکت های توده ای در این ملت هاست. وینر معتقد است که در این دسته کشورها، حرکت ها عمدتاً احساسی، مقطعی، انفجاری و ایدئولوژیک هستند. از پیامدهای اجتناب ناپذیر مشارکت سیاسی- اجتماعی مردم در کشورهای در حال توسعه، ایجاد بی ثباتی، کاهش قدرت دولت، تضعیف روحیۀ ملی، گسترش چندگانگی فرهنگی و جناح بندی سیاسی است که خود شرایط تحقق بخشی و یاری گر نوسازی و توسعه سیاسی و اجتماعی هستند.
به طور کلی دیدگاه وینر را نسبت به میزان مشارکت برحسب نوع جامعه (در حال توسعه، توسعه یافته)و عوامل مؤثر برحسب الگوی زیر ترسیم کرد. برحسب الگوی ذیل، قدرت دولت، وحدت یا تنوع ملی، وسایل ارتباط جمعی از جمله عوامل مهمی هستند که می تواند بر کم و کیف مشارکت اثر (منفی یا مثبت) گذارند( همان ، ۶۹).
۲-۴-۵- رویکرد استفاده و خشنودی
در اثر نظریه استفاده و خشنودی تغییر کاملا قاطی در کیفیت توجه به مخاطب روی داد.فرض اصلی الگوی استفاده و خشنودی این است که افراد مخاطب، کم و بیش به صورت فعال به دنبال محتوایی هستند که بیشترین خشنودی را فراهم کند. درجه این خشنودی بستگی به نیازها (و علائق) فرد دارد. افراد هر قدر بیشتر احساس کنند که محتوای واقعی نیاز آنان را برآورده می کند، احتمال این است که آن محتوا را انتخاب کنند بیشتر است. الگوی این رویکرد را بلاملر و کاتز (۱۹۷۴) در شکل زیر ارائه کرده اند. قابل ذکر است که بیشتر الگوهای استفاده و خشنودی، عنصر فرستنده را از فراگرد ارتباط جمعی کنار می گذارند. این الگوها نوعا با عواملی آغاز می شوند که بر انتخاب مخاطبان از محتوای رسانه ها تاثیر می گذارند( ویندال و همکاران ، ۲۸۲:۱۳۸۷).
شکل۲-۳- الگویی از رویکرد استفاده و خشنودی
.
ریشه های اجتماعی و روان شناختی باعث
نیازهایی می شود که نتیجه آنها
انتظارات از رسانه های جمعی یا سایر منابع است که سبب
گونه گونی الگوهای عرضه رسانه ها می شود و به
برآورده شدن نیازها می انجامد
پیامدهای دیگر نیز دارد (که اغلب ناخواسته اند)
عناصر الگو
نیازها و انگیزه ها
بحث فراگرد استفاده و خشنودی معمولا با نیازهای فرد شروع می شود. در تدوینهای اولیه این الگو، کم و بیش نیازها را با نیازهای اساسی برابر می دانستند. تازه ترین تحولات در این نظریه نشان می دهد که نیازهای ذیربط^[۷۴] در سطوح دیگر نیز دیده می شوند این ما را وا می دارد که علائق سطحی تر را (که ممکن است مبتنی بر نیازهای اساسی تر باشند) نیز جزو نیازهای ذیربط به شمار آوریم. نیازهای ذیربط عبارتند از نیاز به هدایت امنیت، کنش متقابل و دوری از تنش.انگیزه ها از نیازها ناشی می شوند و جنبه های کنشی^[۷۵] آنها را تشکیل می دهند. در باب انگیزه ها، طبقه بندیهای گوناگون پیشنهاد شده است. یکی از معروفترین آنها طبقه بندی مک کوئیل و همکاران (۱۹۷۲) است که ابعاد زیر را در بر می گیرد:
۱- آگاهی: مشورت خواهی، جهت گیری در مورد رویدادها در بخش های مختلف محیط یادگیری؛
۲- هویت شخصی: کسب خودآگاهی^[۷۶] یافتن الگوهای رفتار، تقویت ارزش های شخصی؛
۳- یگانگی و کنش متقابل اجتماعی: آگاهی از شرایط دیگران، فراهم کردن امکان برقراری ارتباط با دیگران، آگاهی از چگونگی ایفای نقش خود، و ایجاد پایه ای برای کنش متقابل اجتماعی.
۴- فراغت: آرامش، دوری از مشکلات روزمره، پر کردن وقت، ارضای نیازهای جنسی یکی از نتایجی که از این گونه طبقه بندی ها به دست می آید این است که انگیزه های گوناگونی برای استفاده از رسانه ها وجود دارد. تصور رایج ولی غالبا نادرستی که میان برنامه ریزان ارتباطی وجود دارد این است که افراد مخاطب بنا به دلایلی که فرستنده در نظر دارد به پیام ها روی می آورند. ولی ممکن است خواننده ای جزوه ترویج بهداشت محلی را بخواند، نه به این دلیل که به پیام بهداشتی علاقمند است، بلکه از آن رو که در مورد مشخصات پزشکان و پرستارهایی که عکسشان در جزوه آمده کنجکاو است. این نکته نشان می دهد که سنجش موفقیت ارتباط برحسب عرضه صرف، کاری اشتباه است، زیرا انگیزه های شخصی ممکن است فرد مخاطب را به گزینش جنبه ها و معناهایی وادارد که مورد نظر فرستنده نبوده است ( همان ، ۲۸۴).
خشنودی
گیرندگان را ادراک آنان از آنچه می تواند نتیجه مصرف پیامی معین باشد هدایت می کند. در بهترین حالت دریافت پیام باید خشنود کننده باشد. خشنودی (ارضای نیاز) می تواند بلافاصله یا با تاخیر صورت گیرد.
نظریه چشم داشت ارزش^[۷۷] در استفاده از رسانه ها (Palmgreen And Rayburn 1984,1985) رویکرد جالبی برای فهمیدن این نکته است که برای کسب خشنودی باید در پی چه محتوایی بود. این رویکرد مبتنی بر نظریه روان شناسی اجتماعی فیشبین و آجزن^[۷۸] (۱۹۷۵) است که رفتار و مقاصد یا نگرش های رفتاری را تابع دو عامل می داند: چشم داشت و ارزشیابی.
چشمداشت عقیده یا درک این نکته ست که هر شیء ویژگی خاصی دارد و یا این که هر رفتاری نتایج معینی را خواهد داشت. مثلا وقتی کسی کتابچه ای درباره ایدز دریافت می کند، ممکن است بپرسد آیا خواندن آن اطلاعات خاصی درباره مسائل بهداشتی این بیماری به دست می دهد.
ارزش یابی ارزش منفی یا مثبتی که به ویژگی یا نتیجه مورد انتظار وابسته است. گیرنده جزوه مذکور ممکن است بپرسد آگاهی کامل از موضوع تا چه حد اهمیت دارد. بنابراین، برنامه ریز ارتباطی باید بتواند به دو پرسش درباره مخاطب پاسخ گوید:
۱- آیا گیرنده باور دارد که ارتباط منجر به نتیجه خاصی می شود؟
۲- آیا گیرنده خشنودی ناشی از ارتباط را ارزشمند می داند؟
مثال: موسسه ای بهداشتی جوانان را با جزوه ای با عنوان «بخوانید و طولانی تر زندگی کنید» مخاطب قرار می دهد. علاقه به چنین پیامی اندک است. بررسی نشان می دهد که خوانندگان باور دارند که این متن در واقع به آنان راه زندگی را می آموزد، ولی مخاطبان در آن مرحله از دوران زندگی خود چندان به زندگی طولانی نمی اندیشند ( همان ، ۲۸۵). نظریه استفاده و خشنودی عمدتا متوجه خشنودیهایی بوده است که نتیجه استفاده اند و کمتر استفاده را فی نفسه به عنوان هدف در نظر گرفته است. با وجود این برخی از محققان میان «خشنودی محتوایی»^[۷۹] و «خشنودی فراگردی»^[۸۰] تمایز قائل می شوند. اولی یعنی نتایج استفاده از رسانه ها که در آن خود پیام ها خشنود کننده اند. در مقابل، خشنودی فراگردی، به جای اینکه حاصل محتوا باشد، حاصل فراگرد ارتباط است. در چنین حالتی استفاده کننده برای شرکت در فراگرد استفاده ارزش بیشتری قائل است. تا برای دریافت پیام هایی معین مثال نوعی خشنودی محتوایی، استفاده از رسانه ها برای هدایت خویش در وضعیتی پیچیده یا برای پیدا کردن موضوعی است که بتوان بعداً درباره آن با دیگران بحث کرد. خشنودی فراگردی وقتی روی می دهد که نفس استفاده از رسانه های جمعی به عنوان یک فعالیت مورد نظر باشد. تماشای تلویزیون در میان جمع، صرف نظر از محتوای برنامه ها، می تواند لذت بخش باشد.مک کوئیل (۱۹۸۴) ضمن تشریح این موضوع، معتقد است که در پژوهش درباره استفاده و خشنودی باید بین انواع شناختی و فرهنگی محتوا و استفاده از رسانه ها تمایز قائل شویم. این امر بر پایه تمایزی صورت می گیرد که کری (۱۹۷۵) بین رویکرد انتقال و رویکرد آیینی^[۸۱] در ارتباط قائل می شود. الگوی شناختی حاکی از آن است که محتوای استفاده از رسانه ها امری آنی^[۸۲] است و فی نفسه هدف است ( همان ، ۲۸۶).
روشن است که الگوی شناختی بیشترین شباهت را با الگوی اصلی استفاده و خشنودی دارد، به طوری که در آن رضایت (خشنودی) معمولا، به لحاظ زمانی و مکانی، به عمل استفاده یا مصرف محتوای رسانه ها ربطی ندارد. الگوی شناختی استفاده از رسانه ها را به جنبه هایی از زندگی روزانه مثل آگاهی از محیط، کمک گرفتن برای انتخاب و… پیوند می دهد. الگوی فرهنگی، در مقابل به خشنودی ها و تجارب فوری ناشی از مصرف تاکید می کند. این نوع تجارب کمتر به عناصری بیرون از عمل خواندن، شنیدن و دیدن وابسته اند. جدا کردن استفاده شناختی از فرهنگی، درس هایی به برنامه ریزان ارتباطی می دهد. نخست این که برنامه ریز باید آگاه باشد که افراد، به دلایل مختلف به ارتباط روی می آورند. همان گونه که در بالا یادآوری شد، این دلایل لزوما با نیت فرستنده منطبق نیستند ( همان ، ۲۸۷).
دوم آن که، بسیاری وقتها برنامه ریزان بر الگوی شناختی تکیه می کنند، حتی اگر رفتار گیرنده استفاده از الگوی فرهنگی را ایجاب کند. این نکته که فرد به ارتباط گوش و چشم می سپارد ضرورتا حاکی از نوعی نگرش مثبت شناختی نیست. فردی که در یک اجتماع سیاسی حاضر شده است، ممکن است عمل وی صرفاً از نیاز به حضور در جماعت و تجربه احساس تعلق و وابستگی ناشی شده باشد. برای برنامه ریز کاملا آسان است که حضور شخص را نشانه ای از تمایل وی به گوش سپردن به پیام سیاسی که در آن اجتماع ارائه می شود تفسیر کند. سوم آن که میان الگوی شناختی و راهبرد محتوی- توزیع از یک سوء و الگوی فرهنگی و راهبرد پردازش از سوی دیگر، پیوندهای جالبی وجود دارد. رویکرد عقل گرایانه^[۸۳] بر الگوی شناختی و راهبرد محتوی- توزیع هر دو تاکید می ورزد. هم چنین، درست همان گونه که انگیزه های گیرنده و خشنودی های وی در الگوی شناختی تا حد زیادی با خود فعل ارتباطی پیوندی ندارد، نتایج مورد نظر در راهبرد محتوی- توزیع هم از عمل مصرف جدا هستند. راهبرد پردازش، در مقابل، عملا مبتنی بر اندیشه ای است که می گوید ارتباط هم برای برنامه ریز و هم برای مشارکت کنندگان فی نفسه ارزش دارد. چهارم آن که برنامه ریزان اغلب الگوهای شناختی و فرهنگی را در عمل با هم ترکیب می کنند. مثلا برای برنامه ریزان کاملا عادی است که برای این که افراد به ارتباط روی آورند از یک الگوی فرهنگی استفاده کنند، ضمن این که هدف نهایی این است که مردم چیزی فراتر از عمل و وضعیت ارتباط بیاموزند یا به چیزی فراتر از آن ارج نهند. به عبارت دیگر، برنامه ریز ارتباطی حضور یابند و چون به پیام چشم و گوش سپردند، آنگاه تلاش کند تا آنان را به پیام های دیگری که بازتاب الگوی شناختی اند علاقه مند نماید( همان ، ۲۸۸).
۲-۴-۵-۱-نظریه استفاده و رضامندی
نظریه استفاده و رضامندی نخستین بار در مقاله ای از « کاتز» ۱۹۵۹ توصیف شد . در آن مقاله کاتز متذکر شد که بیشتر پژوهش های ارتباطی (تا آن زمان) معطوف به تحقیق در مورد آثار پیام های اقناعی بر مخاطبان و پاسخ به این پرسش بوده که « رسانه ها با افراد چه می کنند؟» . در حالیکه پژوهشهای رسانه ای باید به این پرسش ها که « مردم با رسانه ها چه می کنند؟» تمرکز کنند. به عبارتی، الگوهای استفاده و رضامندی ، فراگرد ارتباط جمعی را نه با تمرکز بر عنصر فرستنده ، بلکه با تمرکز بر عوامل موثر بر انتخاب مخاطبان مطالعه می کند. در این شرایط ، تمرکز مطالعات رسانه ای ، از تاثیرات رسانه بر مخاطبان ، به سوی شیوه استفاده مخاطبان از رسانه ها وشناخت دلایل و انگیزه های مخاطبان برای استفاده از رسانه ها و شناخت دلایل و انگیزه های مخاطبان برای استفاده از رسانه ها گر ایش پیدا می کند. محققان سعس دارند به دو سوال پاسخ دهند : اول اینکه «چرا مردم از رسانه ها استفاده می کنند و چه انتظاراتی از رسانه دارند ؟» و دوم « چرا مردم به کانالها ، برنامه ها با محتواهای خاصی ، بیشتر توجه می کنند ؟». رویکرد استفاده و رضامندی با تکیه بر دو عامل ۱٫ پویا دانستن مخاطب و ۲٫ چند متغیره بودن فراگرد ارتباطات مطرح شد. بر طبق این نظریه ، مخاطبان (کم و بیش ) فعال هستند و با آگاهی از نیازهای خود ، پیام ها یا محتواهایی را انتخاب می کنند که پاسخگو با برآورنده نیازهای آنان باشد و بیشترین رضایت را برایشان فراهم سازد. درجه این رضایت بستگی به نیازها وعلائق فرد دارد. افراد هر قدر بیشتر احساس کنند که محتوا ، نیاز آنان را برآورده می کند احتمال این که آن محتوا را انتخاب کنند بیشتر است.

می کند. این نظارت، خصوصا وقتی که به صورت غیر منتظره و بدون اطلاع قبلی صورت بگیرد، باعث دقت و توجه بیش تری به کار و فعالیت می شود. همچنین از کم کاری و کاستن از کیفیت کارها می کاهد. زیرا کارکنان همواره این احتمال را خواهند داد، مدیر بدون اطلاع قبلی از بخش آن ها بازدید کند و عملکرد آنان را مورد بررسی قرار دهد. این ذهنیت باعث می شود، که آن ها با جدیت و دقت کار کنند و از کم کاری بپرهیزند. در نتیجه بهره وری به مقدار زیادی افزایش خواهد یافت. از طرف دیگر بازدید مدیران و مسئولان و نظارت مستقیم آن ها موجب خواهد شد، که کارکنان احساس کنند مدیران به آن ها توجه دارند. وسبب دلگرمی بیش تر آنان می شود و رضایت شغلی آنان را افزایش می دهد.
بررسی سیره مدیریتی امیرالمؤمنین ۷بیانگر این نکته است که آن حضرت توجه خاصی به این نوع نظارت داشته و علاوه بر این که در برخی از موارد، شخصا بر عملکرد کارگزاران نظارت داشت (نظارت بی واسطه)، در مواردی نیز این کار را بر عهده افراد دیگری که مورد اعتماد ایشان بودند، واگذار می فرمود (نظارت با واسطه).
نمونه ای از نظارت مستقیم بدون واسطه، نظارت حضرت بر بازار بود .آن حضرت هر روز صبح به بازار کوفه می رفت و بر نحوه رفتار فروشندگان و تجارت نظارت می کرد.(تفصیل آن گذشت)
در نظارت مستقیم با واسطه، از جمله افرادی که آن حضرت، نظارت بر کارکرد کارگزاران را بر عهده او گذاشت، مالک بن کعب ارحبی است. در نامه ای به مالک بن کعب ارحبی (که از یاران و کارگزاران امام ۷و فرماندار عین التَّمر و بهقبادات بود و علاوه بر آن، مسئولیت بازرسى از عملکرد سایر کارگزاران منطقه کوفه و جزیره را هم بر عهده داشت) ^[۲۲۰] این گونه نوشت :
«أمّا بَعدُ؛ فَاستَخلِف عَلى عَمَلِک، وَاخرُج فی طائِفَهٍ مِن أصحابِکَ حَتّى تَمُرَّ بِأَرضِ کورَهِ السَّوادِ، فَتَسأَلَ عَن عُمّالی، وتَنظُرَ فی سیرَتِهِم فیما بَینَ دَجلَهَ وَالعُذَیبِ، ثُمَّ ارجِع إلَى البِهقُباذاتِ فَتَوَلَّ مَعونَتَها، وَاعمَلِ بِطاعَهِ اللّهِ فیما وَلّاک مِنها.وَاعلَم أنَّ کُلَّ عَمَلِ ابنِ آدَمَ مَحفوظٌ عَلَیهِ مَجزِیٌّ بِهِ، فَاصنَع خَیرا صَنَعَ اللّهُ بِنا وبِکَ خَیرا، وأعلِمنی الصِّدقَ فیما صَنَعتَ. وَالسَّلام‏^[۲۲۱]
کسى را به جاى خود بگمار و با گروهى از یارانت، از شهر خارج شو تا به روستاهاى سواد برسى. در آن‏جا از کارگزاران من در منطقه دجله وعُذَیْب‏ پرس‏وجو کن و در رفتار آنان بنگر. آن‏گاه به بِهْقُبادات‏ برگرد و کار آن را بر عهده گیر، و در دایره سرپرستى‏اى که خداوند به تو داده، از او پیروى کن و بدان که کار فرزند آدم، بایگانى شده و بدان، پاداش داده مى‏شود. نیکى به جا آر. خداوند، ما و تو را به نیکى موفّق دارد؛ و در کارهایت راستى را نشانم ده. و السلام!»
همچنین آن حضرت سفارشاتی به کارگزاران و استانداران مبنی بر نظارت مستقیم بر امور مناطق تحت فرمانشان داشتند:
«ثمَّ أُمُورٌ مِنْ أُمُورِکَ لَا بُدَّ لَکَ مِنْ مُبَاشَرَتِهَا مِنْهَا إِجَابَهُ عُمَّالِکَ بِمَا یَعْیَا عَنْهُ کُتَّابُکَ وَ مِنْهَا إِصْدَارُ حَاجَاتِ النَّاسِ یَوْمَ وُرُودِهَا عَلَیْکَ بِمَا تَحْرَجُ بِهِ صُدُورُ أَعْوَانِکَ ^[۲۲۲]
قسمتى از امور است که باید خودت به انجام آنها بر خیزى، از جمله پاسخ دادن به کارگزاران دولت آنجا که منشیانت از پاسخ گویى ناتوانند. و نیز جواب دادن به حاجات و مطالب مردم در همان روزى که حاجاتشان به تو مى‏رسد و پاسخش همکارانت را تنگدل و ناراحت مى‏کند.»
در جایی دیگر می فرماید:
«وَ اجْعَلْ لِذَوِی الْحَاجَاتِ مِنْکَ قِسْماً تُفَرِّغُ لَهُمْ فِیهِ شَخْصَکَ وَ تَجْلِسُ لَهُمْ مَجْلِساً عَامّاً فَتَتَوَاضَعُ فِیهِ لِلَّهِ الَّذِی خَلَقَکَ وَ تُقْعِدُ عَنْهُمْ جُنْدَکَ وَ أَعْوَانَکَ مِنْ أَحْرَاسِکَ وَ شُرَطِکَ حَتَّى یُکَلِّمَکَ مُتَکَلِّمُهُمْ غَیْرَ مُتَتَعْتِعٍ ^[۲۲۳]
از جانب خود وقتى را براى آنان که به شخص تو نیازمندند قرار ده و در آن وقت وجود خود را براى آنان از هر کارى فارغ کن، و جلوست براى آنان در مجلس عمومى باشد، و براى خداوندى که تو را آفریده تواضع کن، و لشگریان و یاران از پاسبانان و محافظان خود را از این مجلس برکنار دار، تا سخنگوى نیازمندان بدون ترس و نگرانى و لکنت و تردید با تو سخن بگوید.»
یکی از مصادیق نظارت مستقیم، کنترل و نظارت والی بر امور خویشاوندان است، تا خویشاوندانش از هرگونه امتیاز خواهی و برتری طلبی دور مانده و برای مردم الگو باقی بمانند.

حضرت امیرالمؤمنین در نامه ۵۳ خطاب به مالک اشتر می‏نویسد:
«ثُمَّ إِنَّ لِلْوَالِی خَاصَّهً وَبِطَانَهً، فِیهِمُ اسْتِئْثَارٌ وَتَطَاوُلٌ، وَقِلَّهُ إِنْصَافٍ فِی مُعَامَلَهٍ. فَاحْسِمْ مَادَّهَ أُولئِکَ بِقَطْعِ أَسْبَابِ تِلْکَ الْأَحْوَالِ. وَلَا تُقْطِعَنَّ لاِحَدٍ مِنْ حَاشِیَتِکَ وَحَامَّتِکَ قَطِیعَهً، وَلَا یَطْمَعَنَّ مِنْکَ فِی اعْتِقَادِ عُقْدَهٍ، تَضُرُّ بِمَنْ یَلِیهَا مِنَ النَّاسِ، فِی شِرْبٍ أَوْ عَمَلٍ مُشْتَرَکٍ، یَحْمِلُونَ مَؤُونَتَهُ عَلَی غَیْرِهِمْ،^[۲۲۴]
سپس والیان را نزدیکانى است که آنان را خوى خود خواهى و دست درازى به مال مردم، و کمى انصاف در داد و ستد است، به جدا کردن اسباب و وسایل این حالات ماده و ریشه آنان را قطع کن. به هیچ یک از اطرافیان و اقوام خود زمینى از اقطاع مسلمین واگذار مکن. نباید در تو طمع ورزد کسى به گرفتن مزرعه‏اى که در آبشخور آن به همسایه زیان رساند، یا کارى که باید با شرکت به سامان رسد مشقّت کار مشترک را به همسایگان تحمیل کند »
در قسمتی دیگر از این نامه مجددا سفارش به نظارت بر یاران و دوستان می نماید:
«تَحَفَّظْ مِنَ الْأَعْوَانِ فَإِنْ أَحَدٌ مِنْهُمْ بَسَطَ یَدَهُ إِلَى خِیَانَهٍ ………. فَبَسَطْتَ عَلَیْهِ الْعُقُوبَه^[۲۲۵]
از یاران و یاوران بر حذر باش، اگر یکى از آنان دست به خیانت دراز کند ………او را به جرم خیانت‏کیفر بدنى بده»
آن حضرت از کارگزان و مسئولین حکومتی نیز خواسته است، که نظارت مستقیم بر امور زیر مجموعه خود داشته باشند.
۳ـ۲ـ۲ـ نظارت مخفی
منظور از نظارت مخفی آن است که مدیر، نظارت بر زیرمجموعه و بررسی عملکرد کارکنانش را به وسیله دیگران انجام دهد، به نحوی که افراد مخصوصی را جهت نظارت انتخاب می کند، ولی سایر کارکنان متوجه این مسأله نمی شوند و این افراد را نمی شناسند، تا بر بخش های مختلف سازمان و عملکرد کارکنان بصورت مخفی نظارت کنند، و نتیجه نظارت و بررسی خود را در اختیار مدیریت اصلی قرار دهند.زیرا مدیران ارشد ، نمی توانند تمام وقت خود را صرف کنترل سازمان کنند و بر تمام مسائل ریز و درشت آن نظارت داشته باشند؛ بلکه باید با تعیین افراد امین، این وظیفه مهم را به انجام برسانند، و برای تصمیم گیری در مورد سازمان و کارکنان از گزارش های این افراد استفاده کنند.
سیره عملی امیرالمؤمنین ۷در زمان حکومت شان این بود، که همواره اعمال و رفتار کارگزاران خود را زیر نظر داشتند؛ برای انجام دادن این کار، مأمورانی را به صورت ناشناس به نقاط مختلف می فرستاد تا به طور دقیق بر عملکرد آنان نظارت کرده و گزارش کارهایشان را به اطلاع ایشان برسانند و ضمن رسیدگی به کیفیت کـار آنان، مسائل مالی و دخل و خرج آن ها را نیز کنترل می کرد و اگر خیانت مالی از هر کدام می دید، علاوه بر عزل وی اموالش را نیز به نفع بیت المال مصادره می کرد. و نه تنها خود از این طریق عملکرد کارگزارانش را بررسی می کرد، بلکه به کارگزاران ارشد خود دستور می داد جهت نظارت بر عملکرد مجموعه خود از مأموران مخفی استفاده کنند. آن حضرت در نامه خود به مالک اشتر می فرماید:
«ثُمَّ تَفَقَّدْ أَعْمَالَهُمْ وَ ابْعَثِ الْعُیُونَ مِنْ أَهْلِ الصِّدْقِ وَ الْوَفَاءِ عَلَیْهِمْ فَإِنَّ تَعَاهُدَکَ فِی السِّرِّ لِأُمُورِهِمْ حَدْوَهٌ لَهُمْ عَلَى اسْتِعْمَالِ الْأَمَانَهِ وَ الرِّفْقِ بِالرَّعِیَّه^[۲۲۶]
به کارهایشان رسیدگى کن، و جاسوسانى از اهل راستى و وفا بر آنان بگمار، زیرا بازرسى پنهانى تو از کارهاى آنان سبب امانت دارى ایشان و مداراى با رعیّت است.»
عیون جمع کلمه عین است؛ عین معانی متعددی در لغت عرب دارد. یکی از معانی آن، جاسوس و کسی است که به منظور بررسی و کسب اطلاعات و خبر، به جایی فرستاده می شود. روشن است که جاسوس، همواره به صورت پنهانی و ناشناس این مأموریت را انجام می دهد، نه به صورت علنی و آشکار.
در قسمتی دیگر از همین نامه در مرد شرایط مأموران مخفی این چنین فرموده :
«ثُمَ‏ لَا تَدَعْ‏ أَنْ یَکُونَ لَکَ‏ عَلَیْهِمْ عُیُونٌ‏ مِنْ أَهْلِ الْأَمَانَهِ وَ الْقَوْلِ بِالْحَقِّ عِنْدَ النَّاسِ فَیُثْبِتُونَ بَلَاءَ کُلِّ ذِی بَلَاءٍ مِنْهُمْ^[۲۲۷]
پس فراموش نکن که باید بر آن ها مأموران مخفی از مردمان امین و حق گو که در میان . مردم به این صفت شناخته شده باشند ، بگماری»
دقت در نامه هایی که آن حضرت به کارگزاران خود در مناطق مختلف نوشته، گویای این حقیقت است، که ایشان همواره عده ای را به عنوان ناظر مخفی معین می کرده تا نحوه رفتار کارگزاران را به ایشان گزارش کنند. در این قسمت به برخی از این نامه ها اشاره می کنیم :
آن حضرت در نامه ای به مصقله بن هبیره شیبانی که از طرف ایشان فرماندار یکی از شهرهای فارس بود، می نویسد:
«بَلَغَنِی عَنْکَ أَمْرٌ إِنْ کُنْتَ فَعَلْتَهُ فَقَدْ أَسْخَطْتَ إِلَهَکَ وَ عَصَیْتَ إِمَامَکَ أَنَّکَ تَقْسِمُ فَیْ‏ءَ الْمُسْلِمِینَ‏ ……مِنْ أَعْرَابِ قَوْمِکَ ^[۲۲۸]
خبر انجام کارى از تو به من رسیده که اگر آن را به جا آورده باشى خدایت را به خشم آورده، و امام خود را غضبناک کرده‏اى. خبر این است که غنایم مسلمانان را ……….در میان بادیه نشینان قبیله‏ات که تو را انتخاب نموده‏اند تقسیم مى‏کنى»
ابتدا امام ۷او را مطّلع ساخته است از آنچه که از وى سر زده به طور اجمال آن حضرت از آن با خبر شده است، تا هشدار داده و او را آگاه سازد که آن کار ناپسندى بود به دلیل پیامدى که داشته یعنى خشم پروردگار و غضب امامش، و او را با عبارت: اگر چنان کارى کرده باشى، متوجه ساخته که این امر هنوز ثابت نشده است. سپس این کار را براى او توضیح داده که بخشش مال مسلمانان است به خویشاوندان عرب خود که او را به ریاست برگزیده‏اند. و آن مال را معرّفى کرده است که فراهم آمده سرنیزه‏ها و اسبان آنهاست و به خاطر آن خونهایشان ریخته شده است، تا مطلب درست فهمانده شود و علت استحقاق آنها نسبت به این مال روشن گردد و به همان نسبت نادرستى تقسیم مال بین دیگران محقق شود. ^[۲۲۹]
امام علی ۷به یکی از فرمانداران خود می نویسد:
« فَقَدْ بَلَغَنِی عَنْکَ أَمْرٌ إِنْ کُنْتَ فَعَلْتَهُ فَقَدْ أَسْخَطْتَ رَبَّکَ وَ عَصَیْتَ إِمَامَکَ وَ أَخْزَیْتَ أَمَانَتَکَ بَلَغَنِی أَنَّکَ جَرَّدْتَ الْأَرْضَ فَأَخَذْتَ مَا تَحْتَ قَدَمَیْک‏ ^[۲۳۰]
خبر برنامه‏اى از تو به من رسیده که اگر انجام داده باشى پروردگارت را به خشم آورده، و امام . خویش را نافرمانى نموده، و در امانت خیانت کرده‏اى. به من خبر رسیده که محصولات زمین را . برده و انچه زیر دو پایت ‏ بوده برگرفته اى. »
یکی دیگر از نامه های امام به منذر بن جارود عبدی است که در کار فرمانداری خود خیانت کرده بود. حضرت در قسمتی از نامه خود به او می نویسد:
«فَإِذَا أَنْتَ فِیمَا رُقِّیَ إِلَیَّ عَنْکَ لَا تَدَعُ لِهَوَاکَ انْقِیَاد^[۲۳۱]
ناگاه به من گزارش رسید که در تبعیت از هواى نفس دست بردار نیستى‏»
این چند مورد و موارد مشابه دیگر، به وضوح بیانگر این واقعیت هستند که آن حضرت در مناطق مختلف، افرادی را جهت نظارت مخفی بر عملکرد کارگزاران خود، مشخص کرده بود، تا اعمال و رفتار کارگزاران را کنترل، و نتیجه را به آن حضرت گزارش کنند.
در نهج البلاغه موارد زیادی کلمه (بَلَغَنی) آمده که نشان می دهد، امام علی ۷کاملاً در امور وکارهای کارگزاران خویش نظارت داشته است؛ مثلاً در مواردی چون نامه های ۱۹ ـ ۲۰ ـ ۳۳ ـ ۳۴ ـ ۴۰ ـ ۴۴ ـ ۴۵ ـ ۶۳ و ۷۰ با عبارت مذکور یا کلماتی چون عَرَفْتُ ـ نُبِّئْتُ و… اطلاع یابی خود را به کارگزارانش گوشزد نموده است.
۳ـ۲ـ۲ـ۱ـ فوائد نظارت مخفی
۱ـ اگر نظارت بر عملکرد کارکنان، همیشه به صورت آشکار و علنی انجام شود، از دقت و صحت لازم برخوردار نخواهد بود؛ زیرا در این صورت ممکن است برخی از کارکنان با تظاهر به عملکرد خوب و ظاهر سازی، نظارت کنندگان را فریب دهند و عملکرد خود را خوب و مطلوب را نشان دهند. این کار ضریب صحت و دقت نظارت را پایین می آورد.آن حضرت می فرماید:
«فَإِنَّ الرِّجَالَ یَتَعَرَّضُونَ لِفِرَاسَاتِ الْوُلَاهِ بِتَصَنُّعِهِمْ وَ حُسْنِ خِدْمَتِهِمْ وَ لَیْسَ وَرَاءَ ذَلِکَ
مِنَ النَّصِیحَهِ وَ الْأَمَانَهِ شَیْ‏ء^[۲۳۲]
مردان براى جلب نظر حاکمان خود را به ظاهر سازى‏و خوش خدمتى مى‏شناسانند، در حالى که پشت پرده این ظاهر سازى خبرى از خیر خواهى و امانت دارى نیست‏ »
۲ـ سب ترغیب و تشویق کارکنان به امانتداری می شود. این نوع نظارت باعث خواهد شد که کارکنان از دست زدن به خیانت بپرهیزد و امانتدار باشند.
۳ـ مدارا کردن کارکنان با ارباب رجوع: حضرت علی (ع ) بعد از سفارش به مالک اشتر مبنی بر نهادن مأموران مخفی برای نظارت، به این دو فاید اخیر اشاره کرده و می فرماید:
«فَإِنَّ تَعَاهُدَکَ فِی السِّرِّ لِأُمُورِهِمْ حَدْوَهٌ لَهُمْ عَلَى اسْتِعْمَالِ الْأَمَانَهِ وَ الرِّفْقِ بِالرَّعِیَّه^[۲۳۳]
زیرا بازرسى پنهانى تو از کارهاى آنان سبب امانت دارى ایشان و مداراى با رعیّت است.»
۴ـ گزارش کنندگان در این روش در محذورهای گوناگون شیوه های مستقیم قرار نمی گیرند.
۳ـ۳ـ رفتار آن حضرت با هنجار شکنان
بعد از نظارت و کشف خلاف کاری ها، حال نوبت برخورد با متخلفان است . نوع برخورد امیرالمؤمنین۷با متخلفان متناسب با افرد و نوع خلافی بود که مرتکب شده بودند . مهمترین امر در این مرحله روش برخورد صحیح با متخلف است .
انسان موجودی است، که همیشه در معرض خطا و گناه است، ممکن است گاهى افرادی به دلیل غفلت، آشنا نبودن با کارها و یا نگرانى‏ها و مشکلاتى که براى آنها پیش مى‏آید، مرتکب لغزش و خطا ‏شوند و گاهی هم از سر عناد و لجاجت به طغیان و سرکشی دست زند . نحوه برخورد با هر کدام از این موارد متفاوت است . در مواردى نباید فورا شخص را متخلف و خطا کار دانست و آخرین برخورد و شدت عمل را داشت ، بلکه باید نسبت به آن لغزش چشم پوشى شود تا شخصیت و کرامت فرد مورد اهانت قرار نگیرد، باید با او مدارا کرد و فرصت داد تا اشتباه خود را جبران کند . ولی گاهی باید شدت عمل به خرج دادو او را مجازات کرد . در سیره امیر المؤمنین ۷تنبیه و مجازات متخلفین در آخرین مراحل و مراتب قرار داشت . آن حضرت بر حسب موارد ابتدا با چشم پوشی و عفو ، گاهی با موعظه و نصیحت ، مواردی با امر و نهی با ناهنجاریهای و قانون شکنی ها برخورد می کرد زیرا برخورد شدید با خلاف های جزئی و کوچک خواسته یا ناخواسته متخلف را در مسیر جسارت‏ها، برخوردهاى غرض آلود و لغزش‏هاى عامدانه سوق خواهد داد .
آن حضرت سفارش می کردند:
«لَا تُسْرِعَنَّ إِلَى بَادِرَهٍ وَجَدْتَ مِنْهَا مَنْدُوحَه ^[۲۳۴]
به خشمى که راه بیرون رفتن از آن وجود دارد شتاب مکن»

محتوای رطوبت نمونه های نشاسته (بر حسب وزن مرطوب) در شکل ۴-۱ نشان داده شده است. همانطور که مشاهده می شود، نشاسته های طبیعی و فسفریله به ترتیب دارای بیشترین و کمترین میزان رطوبت بودند. نتایج آنالیز آماری نشان داد که بین محتوای رطوبت انواع نشاسته ها تفاوت معنی دار آماری وجود دارد (۰۵/۰p<). بر اساس ماده خشک بدست آمده برای هر نشاسته که به ترتیب ۸۸/۸۶، ۵۸/۸۹ و ۳۹/۹۰ درصد برای نشاسته های طبیعی، هیدروکسی پروپیله و فسفریله بود، گرم ماده ی لازم از هر نشاسته برای انجام سایر آزمایش ها تعیین شد.

شکل۴-۱٫ محتوای رطوبت نمونه های نشاسته برحسب مرطوب.

۴-۳٫ طیف سنجی FT-IR

طیف مادون قرمز FT-IR بدست آمده برای نشاسته های طبیعی و فسفریله در شکل ۴-۲ نشان داده شده است. همانطور که مشاهده می شود، تمام پیک های جذب بدست آمده برای گروه های شیمیایی موجود در این دو نشاسته مشابه می باشد، که نشان می دهد طی فرایند فسفریله کردن هیچ گروه شیمیایی جدیدی در نشاسته فسفریله ایجاد نشده است. شدت پیک های ظاهر شده در طول موج ۳۳۹۳ معکوس سانتیمتر مربوط به جذب پیوند گروه هیدروکسیل، جذب پیوند هیدروژنی درون مولکولی در طول موج ۱۶۳۹ معکوس سانتیمتر و جذب پیوند گروه C-O مربوط به الکل های نوع اول در طول موج ۱۰۲۴ معکوس سانتیمتر، تغییرات بیشتری را نشان دادند. تغییری که در این میان معناداری خاصی را نشان می دهد مربوط به جذب بدست آمده در طول موج های بین ۱۶۳۹-۱۶۴۳ معکوس سانتیمتر می باشد، زیرا بدین معنی است که با جایگزینی جزئی فسفر در نشاسته فسفریله شده احتمالاً از میزان پیوند های هیدروژنی موجود در نشاسته طبیعی کاسته شده است و یا در واقع از میزان کریستاله بودن مولکول کم شده و بخش آمورف آن افزایش یافته است. سینگ و نس (۲۰۱۱) نتایج مشابهی را در مورد نشاسته فسفریله شده Phaseolus aconitifolius گزارش کردند. برعکس آنچه در طیف FT-IR مربوط به نشاسته فسفریله مشاهده شد، در نتیجه ی هیدروکسی پروپیله کردن نشاسته طبیعی گندم یک پیک جذبی جدید به وجود آمد که این پیک در طول موج ۲۹۷۴ معکوس سانتیمتر دیده شد (شکل ۴-۳). فارست (۱۹۹۲) بیان کرد که این پیک جدید بدست آمده مربوط به پیوند C-H غیر متقارن موجود در گروه متیل استخلاف هیدروکسی پروپیل می باشد. او همچنین بیان کرد که با افزایش درجه جانشینی این استخلاف، شدت پیک ذکر شده بیشتر خواهد بود.

شکل۴-۲٫ طیف سنجی FT-IR نمونه های A) نشاسته طبیعی گندم B) نشاسته فسفریله گندم با درجه جایگزینی ۰۹۶/۰ درصد.

شکل۴-۳٫ طیف سنجی FT-IR نمونه های A) نشاسته هیدروکسی پروپیله گندم با درجه جایگزینی ۱۰۶/۲ درصد B) نشاسته طبیعی گندم.

۴-۴٫ افتراق سنجی اشعه ایکس (XRD^[71])

الگوی بدست آمده از افتراق اشعه ایکس نمونه های نشاسته های طبیعی و اصلاح شده گندم در شکل ۴-۴ نشان داده شده است. ساختار بدست آمده برای سه نوع نشاسته، ساختاری شبه کریستال می باشد که قسمتی از آن مربوط به منطقه آمورف شکل بوده و در محل های پیک ساختار کریستالی مشاهده می گردد. پیک های اصلی بدست آمده در فاصله های d شامل ۸/۵، ۲/۵، ۸/۴، ۴/۴ و ۸/۳ برای گرانول های انواع نشاسته نشان می دهد که ساختار کریستالی بدست آمده برای آن ها مطابق با تقسیم بندی زوبل (۱۹۸۸) از نوع A ^[۷۲] می باشد. لازم به ذکر است که زاویه ۲-تتا مربوط به این پیک ها به ترتیب ۱۵، ۱۷، ۱۸، ۲۰ و ۲۳ درجه بود. آمیلوز های خطی تشکیل شده از واحد های آلفا-۱و۴ گلوکوپیرانوز مسئول تشکیل منطقه آمورف شکل می باشند، در حالی که آمیلوپکتین شاخه دار تشکیل شده از واحد های آلفا-۱و۴ و آلفا-۱و۶ گلوکوپیرانوز در منطقه کریستالی وجود دارند (ژو و همکاران، ۲۰۰۴). پیوند های هیدروژنی درون و بین مولکولی سبب تشکیل ساختار های بسیار منظم کریستالی می شوند. ون هانگ و موریتا (۲۰۰۵) ساختار مشابهی را برای گرانول های نشاسته گندم نوع A و B گزارش کردند. لوپز و همکاران (۲۰۱۰) ساختار مشابه نیمه کریستالی از نوع A را برای نشاسته های طبیعی و اصلاح شده ذرت بدست آوردند، با این تفاوت که آن ها سه پیک بدست آمده در زاویه ۲-تتای ۱۵، ۱۸ و ۲۳ درجه را پیک های اصلی تشخیص دادند. متیو و آبراهام (۲۰۰۷) ساختار کریستالی نوع B را برای نشاسته طبیعی سیب زمینی گزارش کردند. بر اساس معادله ۳-۴ میزان کریستاله بودن نمونه های نشاسته طبیعی، هیدروکسی پروپیله و فسفریله به ترتیب ۳۶/۱۷، ۳۱/۱۶ و ۱۴/۱۶ درصد تعیین شد. ایسلام و ازمی (۱۹۹۸) بیان کردند که هیدروکسی پروپیله کردن نشاسته سبب کاهش میزان کریستالینیته آن می گردد. نتایج مشابهی توسط لوپز و همکاران (۲۰۱۰) گزارش شد، به طوری که آنها بیان کردندکه نشاسته هیدروکسی پروپیله-فسفریله دارای کمترین میزان کریستالی بودن (۳۹/۱۵ درصد) در بین نمونه های نشاسته طبیعی (۲/۱۹ درصد) و سایر نشاسته های اصلاح شده ذرت بود. متیو و آبراهام (۲۰۰۷) نیز بیان کردند که فرولات نشاسته سیب زمینی نسبت به نشاسته سیب زمینی طبیعی دارای کریستالینیته کمتری می باشد.

شکل ۴-۴٫ الگوی XRD بدست آمده برای A) نشاسته طبیعی، B) نشاسته هیدروکسی پروپیله و C) نشاسته فسفریله گندم.

۴-۵٫ قدرت تورم

شکل ۴-۵، قدرت تورم انواع نشاسته های طبیعی و اصلاح شده را در دماهای ۵۰-۹۰ درجه سانتیگراد نشان می دهد. همانطور که در شکل مشاهده می شود، قدرت تورم انواع نشاسته گندم با افزایش دما افزایش یافته است و در تمامی دماهای مورد بررسی نشاسته هیدروکسی پروپیله و فسفریله به ترتیب دارای بیشترین و کمترین میزان قدرت تورم بودند. نتایج آزمون دانکن نیز نشان داد که بین میانگین میزان قدرت تورم هر سه نشاسته در طی فرایند حرارتی، تفاوت معنی دار آماری وجود دارد (۰۵/۰p<). کائور و همکاران (۲۰۰۴) به مطالعه قدرت تورم نشاسته سیب زمینی پرداختند و بیان کردند که با هیدروکسی پروپیله کردن نشاسته سیب زمینی میزان قدرت تورم آن افزایش می یابد، به طوریکه بین درصد هیدروکسی پروپیله کردن و میزان قدرت تورم نشاسته ارتباط مستقیمی وجود دارد. چوی و کر (۲۰۰۳) با بهره گرفتن از تکنیک H¹ NMR دریافتند که میزان جذب آب در نشاسته های هیدروکسی پروپیله گندم بیشتر از نشاسته های طبیعی است، بطوریکه این میزان با افزایش درصد جانشینی گروه هیدروکسی پروپیل افزایش می یابد. سینگ و همکاران (۲۰۰۷) دلیل اصلی این افزایش قدرت تورم در نتیجه هیدروکسی پروپیله کردن را در کاهش نیروی تجمع کننده مولکول های نشاسته و در نتیجه حضور بیشتر مولکول های آب با افزایش دما در پیوند با این مولکول ها دانستند. البته باید اذعان کرد که بزرگ بودن استخلاف هیدروکسی پروپیل و وجود گروه هیدروکسیل در این مولکول نیز به این کاهش نیروی تجمعی کمک می کند. بر اساس روش جانسون (۱۹۶۹) میزان درصد استخلاف هیدروکسی پروپیل در نشاسته اصلاح شده گندم ۱۰۶/۲ درصد تعیین شد. مقایسه قدرت تورم بدست آمده (۳۲/۹ درصد) نشاسته گندم با این میزان استخلاف با نمونه مشابه نشاسته سیب زمینی در دمای ۹۰ درجه سانتیگراد (۸/۳۳ درصد) که توسط کائور و همکاران (۲۰۰۴) تعیین شد، نشان می دهد که قدرت تورم نشاسته هیدروکسی پروپیله سیب زمینی بیشتر از نشاسته گندم بوده است. چوی و کر (۲۰۰۳) بیان کردند که به دلیل وجود اتصالات قوی بین شاخه های نشاسته فسفریله، قدرت تورم این نشاسته ها پائین تر از سایر نشاسته های اصلاح شده می باشد. همچنین ایناگاکی و سیب (۱۹۹۲) گزارش کردند که میزان قدرت تورم نشاسته جو مومی با افزایش میزان اتصالات عرضی ناشی از فسفریله کردن نشاسته، کاهش می یابد. کائور و همکاران (۲۰۰۴) گزارش دادند که فسفریله کردن نشاسته سیب زمینی میزان قدرت تورم نشاسته را از ۲۸-۳۰ درصد به ۲۰-۲۵ درصد کاهش می دهد. کو و همکاران (۲۰۱۰) بیان کردند که با افزایش میزان معرف های اتصال عرضی ساز STMP و STPP از ۰ تا ۱۲ درصد، میزان قدرت تورم در دماهای مختلف کاهش می یابد. میرمقتدایی و همکاران (۲۰۰۹) نیز این مساله را در مورد نشاسته جو تائید کردند. ون هانگ و موریتا (۲۰۰۵) میزان قدرت تورم نشاسته گندم هیدروکسی پروپیله با ۷/۴ درصد درجه جانشینی در دمای ۸۰ درجه سانتیگراد را حدود ۱۸ درصد بیان کردند که تقریباً دو برابر میزان بدست آمده (۵۶/۹ درصد) در این تحقیق برای نشاسته هیدروکسی پروپیله با ۱۰۶/۲ درصد درجه جانشینی بود. این مقایسه به خوبی تاثیر مثبت افزایش درصد جانشینی این استخلاف را در افزایش قدرت تورم نشاسته گندم نشان می دهد. مقایسه نتایج به دست آمده توسط لیو و همکاران (۱۹۹۸) و سینگ و کائور (۲۰۰۴) با نتایج این تحقیق به خوبی نشان می دهد که نشاسته های طبیعی و هیدروکسی پروپیله گندم در مقایسه با نمونه های مشابه از نشاسته های سیب زمینی و برنج دارای قدرت تورم کمتری بوده و قدرت تورم آن ها در حدود نشاسته ذرت طبیعی می باشد. ون هانگ و موریتا (۲۰۰۵) بیان کردند که تغییرات قدرت تورم نشاسته طبیعی گندم با دما افزایشی است، اما برای نشاسته هیدروکسی پروپیله گندم تا دمای ۷۰ درجه افزایشی و پس از آن کاهشی گزارش شد. آنها همچنین تغییرات قدرت تورم نشاسته هیدروکسی پروپیله-فسفریله با دما را تقریبا خطی (مستقل از دما) بیان کردند. میلان و همکاران (۲۰۰۹) تغییرات قدرت تورم نشاسته های لوبیای مانگ^[۷۳]، سیب زمینی شیرین^[۷۴] و برنج را افزایشی با دما در محدوده ۳۰ تا ۹۰ درجه سانتیگراد گزارش کردند و افزودند که این تغییرات در دماهای بالاتر از ۶۰ درجه سانتیگراد شدید تر است.

شکل ۴-۵٫ قدرت تورم نشاسته های طبیعی و اصلاح شده در دماهای مختلف (غلظت ۲ درصد).

در این تحقیق وابستگی دمایی قدرت تورم در آب انواع نشاسته گندم با معادله آرینیوس-ایرینگ (معادله ۳-۵) مورد بررسی قرار گرفت. با ملاحظه جدول ۴-۱ می توان دریافت این مدل کارایی مطلوب برای توصیف تابعیت قدرت تورم با دما را برای انواع نشاسته داشته است (بالا بودن میزان ضریب تبیین (R²) و پائین بودن مجذور میانگین مربعات خطا (RMSE)).
جدول۴-۱٫ تابعیت دمایی (انرژی فعالسازی) قدرت تورم انواع نشاسته های گندم بر اساس مدل آرینیوس-ایرینگ

از آنجایی که پارامتر انرژی فعالسازی (E_a) در معادله آرینیوس-ایرینگ نشان دهنده تغییرات هر پارامتر (در اینجا قدرت تورم) با دما می باشد، بر اساس انرژی فعالسازی های به دست آمده برای هر نوع نشاسته (جدول ۴-۱) می توان نتیجه گرفت که فاکتور قدرت تورم نشاسته طبیعی به دما حساسیت بیشتری داشته است (۱۱۱/۴۶ E_a =) بطوریکه پس از این نشاسته، نشاسته های فسفریله و هیدروکسی پروپیله قرار دارند. ون هانگ و موریتا (۲۰۰۵) بیان کردند که قدرت تورم نشاسته های هیدروکسی پروپیله و هیدروکسی پروپیله-فسفریله در دماهای بالاتر از ۷۰ درجه سانتیگراد به دلیل تجزیه و افزایش حلالیت این نشاسته ها در آب کاهش می یابد، که البته در این تحقیق این رفتار در دمای بالاتر از ۸۰ درجه سانتیگراد مشاهده گردید. می توان گفت که دلیل اصلی کاهش حساسیت دمایی بدست آمده برای نشاسته هیدروکسی پروپیله (۶۰۳/۲۶ E_a =) نیز همین کاهش قدرت تورم در دمای ۹۰ درجه سانتیگراد بوده است.

۴-۶٫ میزان حلالیت

شکل ۴-۶ میزان حلالیت هر یک از نشاسته های گندم را در دماهای مختلف نشان می دهد. همانطور که مشاهده می شود، حلالیت نشاسته ها با افزایش دما افزایش می یابد، به طوریکه نشاسته فسفریله شده دارای کمترین و نشاسته هیدروکسی پروپیله دارای بیشترین میزان حلالیت در تمام دماهای مورد آزمایش بودند. نتایج آزمون دانکن نشان داد که بین میانگین میزان حلالیت هر سه نشاسته در طی فرایند حرارتی، تفاوت معنی دار آماری وجود دارد (۰۵/۰p<).

با توجه به نتایج جدول شماره ۱۰-۴ مقدار ضریب همبستگی بین دو متغیر فوق برابر با (۲۰/۰=r) لذا این نتیجه به دست می آیدکه بین رفتار مدنی سازمانی وامنیت شغلی آموزگاران رابطه مستقیم و معنی دار آماری وجود دارد . بنابر این فرضیه ۲-۲ پژوهش مورد تایید قرار گرفت. نتایج حاضر با نتایج تحقیقات دونالدسون و همکاران(۱۹۹۹) همسو می باشد.
امنیت شغلی در این تحقیق به مفهوم عدم نگرانی در از دست دادن کار و داشتن تضمین برای آینده کاری است. شرایطی که سازمان برای کارکنانش ایجاد می کند تا این باور در آنها به وجود آید که احتمال از دست دادن شغل بسیار کم است (ایران نژاد و ساسان گهر،۱۳۷۳). از آنجا که این مسئله در آموزش و پرورش به خوبی اتفاق می افتدو امنیت شغلی برای معلمین وجود دارد لذا رابطه به دست آمده منطقی به نظر می رسد .

فرضیه ۳-۲: بین رفتار مدنی سازمانی وپیشرفت شغلی آموزگاران رابطه وجود دارد.
باتوجه به نتایج جدول شماره ۱۱-۴ مقدار ضریب همبستگی بین دو متغیر فوق برابر با (۱۹/۰=r) لذا این نتیجه به دست می آیدکه بین رفتار مدنی سازمانی وپیشرفت شغلی آموزگاران رابطه مستقیم و معنی دار آماری وجود دارد . بنابر این فرضیه ۳-۲ پژوهش مورد تایید قرار گرفت. در این زمینه پیشینه تحقیقاتی یافت نشد.
به مجموعه شرایط محیطی و علاقه مندی های فردی که به توسعه دانش ، مهارت و احتمالا ارتقای شغلی فرد منجر می شود، پیشرفت شغلی می گویند(سیاحی،۱۳۷۷). در تبیین نتایج این فرضیه از آنجا که ارتقاء و نیاز به پیشرفت در ذات انسان وجود دارد و انسان سیر ناپذیر است و تنها رسیدن به قرب الهی او را سیراب و به کمال واقعی می رساند و از طرف دیگر به دلیل اینکه در نظام اداری آموزش ایران بر اساس قبولی دانش آموزان و بالا بردن سطح علمی و پژوهشی خود و دیگر خصوصیات می تواند ارتقاء ÷یدا کند لذا هر دو عامل در کسب این نتیجه بی تاثیر نبوده است.
فرضیه ۴-۲: بین رفتار مدنی سازمانی و مشارکت آموزگاران رابطه وجود دارد.
باتوجه به نتایج جدول شماره ۱۲-۴ مقدار ضریب همبستگی بین دو متغیر فوق برابر با (۱۰/۰=r) لذا این نتیجه به دست می آیدکه بین رفتار مدنی سازمانی ومشارکت آموزگاران رابطه معنی دار آماری وجود ندارد . بنابر این فرضیه ۴-۲ پژوهش رد می شود. نتایج حاضر با نتایج تحقیقات داوودی(۱۳۷۸) ،آلوتابیا(۲۰۰۱) همسو می باشد.
مشارکت به میزان دخالت کارکنان درون سازمان در اتخاذ تصمیماتی که مستقیما بر کار و سرنوشت آنها تاثیر می گذارند اشاره دارد. برای توجه به این جنبه زندگی کاری توصیه شده است آگاهی کارکنان از دیدگاه،عملکرد مالی و هدف های استراتژیک سازمان بیشتر شود، به عنوان مثال بدانند چه اتفاقی در حال رخ دادن است و این اتفاقات چه تاثیری بر کارکنان دارد(وود،۲۰۰۳). در تبیین نتایج این فرضیه می توان چنین بیان که معلمین عمدتا تابع بخشنامه های وزارت آموزش و پرورش هستند و در هیچکدام از موارد بالا از آنها فکری یا نظری خواسته نمی شود و در تصمیم گیریها دخالت ندارند. لذا رابطه به دست آمده منطقی به نظر می رسد .
فرضیه ۵-۲: بین رفتار مدنی سازمانی و رعایت منزلت و حقوق انسانی آموزگاران رابطه وجود دارد.
باتوجه به نتایج جدول شماره ۱۳-۴ مقدار ضریب همبستگی بین دو متغیر فوق برابر با (۱۹/۰=r) لذا این نتیجه به دست می آیدکه بین رفتار مدنی سازمانی ورعایت منزلت و حقوق انسانی آموزگاران رابطه معنی دار آماری وجود دارد . بنابر این فرضیه ۵-۲ پژوهش مورد تایید قرار گرفت. نتایج حاضربا نتایج تحقیقات ویلیامز، پیتر،زیناب(۲۰۰۲) ،چن، هوی، سگو(۲۰۰۲) ،آستین استون، پیتر، ریچارد، زیناب و محمد(۲۰۰۶)همسو می باشد.
رعایت منزلت و حقوق انسانی ، یعنی توجه به جایگاه و حقوق انسانی فرد شاغل هم در تدوین قوانین کاری و هم در توزیع عادلانه امکانات . روابط انسانی حاکم بر محیط کار آموزگاران و این که انسان با انسان سر و کار دارد و در چرخه روابط کاری انسان با انسان رابطه به دست آمده منطقی به نظر می رسد.
فرضیه ۶-۲: بین رفتار مدنی سازمانی و بین کار و زندگی آموزگاران رابطه وجود دارد.
باتوجه به نتایج جدول شماره ۱۴-۴ مقدار ضریب همبستگی بین دو متغیر فوق برابر با (۱۹/۰=r) لذا این نتیجه به دست می آیدکه بین رفتار مدنی سازمانی توازن بین کار و زندگی آموزگاران رابطه معنی دار آماری وجود دارد . بنابر این فرضیه ۶-۲ پژوهش مورد تایید قرار گرفت. نتایج حاضر با نتایج تحقیقات الیزو وشایه(۲۰۰۰)همسو می باشد.
منظور ازبرقراری توازن و تعادل ، هماهنگی زندگی کاری و سایر بخشهای زندگی کارکنان است . ایجاد فرهنگ ارزشی و تشویق تعادل و هماهنگی بین کارو زندگی خانوادگی یک اولویت است(وود،۲۰۰۳).
از آنجا که شغل هر فرد اوقات فراغت او را تحت تاثیر قرار می دهد و معلم اوقات فراغت خود را به تحصیل علم و پرداختن به کارهای مانده خود در مدرسه می گذراند بین کار و زندگی معلمین تفاوتی احساس نمی شود و زندگی معلمان کار آنها و کار آنها زندگی آنها می باشد. لذا رابطه به دست آمده منطقی به نظر می رسد.
فرضیه ۷-۲: بین رفتار مدنی سازمانی و تعهدکاری آموزگاران رابطه وجود دارد.
باتوجه به نتایج جدول شماره ۱۵-۴ مقدار ضریب همبستگی بین دو متغیر فوق برابر با (۱۸/۰=r) لذا این نتیجه به دست می آیدکه بین رفتار مدنی سازمانی وتعهد کاری آموزگاران رابطه معنی دار آماری وجود دارد . بنابر این فرضیه ۷-۲ پژوهش مورد تایید قرار گرفت. نتایج حاضر با نتایج تحقیقات فارلین و واین(۱۹۹۶) ،فیلدز و تاکر(۱۹۹۲) همسو می باشد.ت
تعهد کاری عبارت از نوعی ارتباط روحی و عقلانی و دلبستگی به اهداف و رسالت های سازمان است (می یر و آلن۱۹۸۴ به نقل ازمدرس ۱۳۷۸).
در تبیین نتایج این فرضیه می توان چنین بیان داشت با توجه به اهمیت علم آموزی ، زکات علم نشر آن است ، وجدان کاری معلمان وفرضیه های قبلی سر و کار داشتن او با انسان و فرزندان معصوم به دور از هرگونه پاداش مادی رابطه به دست آمده منطقی به نظر می رسد.
فرضیه ۸-۲: بین رفتار مدنی سازمانی و مسائل مالی و رفاهی آموزگاران رابطه وجود دارد.
باتوجه به نتایج جدول شماره ۱۶-۴ مقدار ضریب همبستگی بین دو متغیر فوق برابر با (۱۴/۰=r) لذا این نتیجه به دست می آیدکه بین رفتار مدنی سازمانی ومشارکت آموزگاران رابطه معنی دار آماری وجود ندارد . بنابر این فرضیه ۸-۲ پژوهش رد می شود. در این زمینه پیشینه تحقیقی یافت نشد.