برابری فرصتهای اقتصادی

۷۸۲/۰

جدول (۲-۳): ضریب آلفای کرونباخ متغیرهای میانجی و کنترل

شاخص

بعد

ضریب آلفای کرونباخ

رضایتمندی

رضایت سیاسی

۷۹۰/۰

رضایت اجتماعی

۷۲۷/۰

رضایت اقتصادی

۸۶۹/۰

دینداری

اعتقادی

۸۸۷/۰

عاطفی

۶۵۷/۰

مناسکی

۵۳۶/۰

۸-۳ تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها
۱-۸-۳ متغیر وابسته؛ گرایش سیاسی
همانطور که آلافیلیپ اشاره کرده است؛ گرایش به معنای جهتگیری کلی و ارزشگذاری نسبت به موضوع معینی نظیر موافقت یا مخالفت نسبت به چیزی، درست یا غلط پنداشتن و… است (آلافیلیپ، ۱۳۷۹: ۳۳). برخی از نویسندگان گرایش سیاسی را به عنوان مجموعهای از دیدگاه های سیاسی نسبتاً باثبات و منسجم تعریف کردهاند. برخی دیگر معتقدند؛ گرایش سیاسی به عنوان یک سازه، مکانیسمی مفید برای فهم رفتار بشری است (Friese & Fishman, 2009: 280). در پژوهش حاضر سه نوع دستهبندی از گرایشات سیاسی (محافظهکاری، اصلاحطلبی، افراطگرایی) مورد توجه قرار خواهد گرفت. در ادامه به بررسی آنها خواهیم پرداخت:

۱-۱-۸-۳ محافظهکاری
الف: تعریف نظری محافظهکاری
اصطلاح محافظهکاری به عنوان معادلی برای conservatism در زبانهای اروپایی سابقه استعمال چندانی ندارد. گفتهاند که نخستین بار در سال ۱۸۱۸ شاتوبریان نویسنده فرانسوی، Le conservateur را برای عنوان گاهنامه خود برگزید و از آن طریق در دیگر زبانهای اروپایی وارد شد (ارشاد: ۶۳).
محافظهکاری اغلب با اشکال سنتی و تثبیت شدهی مذهب مرتبط است. اگرچه گاهی محافظهکاران مدعیاند فیلسوفان باستان نظیر ارسطو و سیسرو اجدادشان هستند؛ اولین نظریهپرداز سیاسی محافظه‌کاری ادموند برک است (دانشنامه بریتانیا). در واقع از منظری تاریخی، واژه محافظهکاری یا کنسرواتیسم به دوره انقلاب فرانسه یا بهتر بگوییم پس از انقلاب فرانسه باز میگردد. انقلابی که نظم مستقر دوران را به ویژه در ابعاد سیاسی و اجتماعی به هم ریخت. در هم ریختن نظم مستقر طبعا مخالفان و موافقانی داشت که از جمله مخالفان آن میتوان به ادموند برک انگلیسی اشاره کرد. وی به حمایت از محافظهکاری و مخالفت با در هم ریختن نظم مستقر و حرکتهای افراطی، رادیکال و تند پرداخت. از آن زمان به بعد واژه محافظهکاری به صورت مستقل یا در کنار واژههایی دیگر به صورت ترکیبی معنای گوناگونی را افاده کرد (پورمحمدی: ۴۲).
آنچه به لحاظ لغوی از مفهوم محافظهکاری استنباط میشود، شامل افرادی است که مشی میانه، معتدل و حرکت آرام و کند دارند. اهل حسابگری هستند و عمدتا از رفتارهای رادیکال و تند پرهیز میکنند و در مقام عمل هم سعی میکنند از حرکتهای هیجانی و لحظهای و برخوردهای تند و آشوبگرانه دوری کنند (پورمحمدی: ۴۲).
مهمترین عقاید مرکزی محافظهکاران عبارت است از: باور به؛ سنت^[۳۴]، نقص انسان^[۳۵]، جامعه ارگانیک^[۳۶]، سلسله مراتب، اقتدار^[۳۷] و دارایی^[۳۸]. برای بسیاری از آنان تأکید بر سنت، ایمان مذهبیشان را منعکس میکند. بنابراین برک معتقد است که جامعه توسط « قانون خالق ما^[۳۹]» یا آنچه که به اصطلاح قانون طبیعی مینامیم، شکل داده شده است (Heywood, 2007: 69).

توان تولیدی

نوع مولد DG

W1-kW5

Micro

kW5-MW5

Small

MW5-MW50

Medium

MW50-MW300

Large

۲-۲-۳- مکان نصب تولیدات پراکنده
عموماً منابع تولید پراکنده را در شبکه ­های توزیع و در نزدیکی مصرف­ کنندگان نصب می­ کنند. یکی از مکان­های دیگر که برای نصب تولیدات پراکنده استفاده می­ شود، پست­های فوق توزیع

می­باشند. در این صورت نیاز به ایجاد یک مکان جدید برای نصب DGها دیگر وجود ندارد و همچنین به علت حضور اپراتور در پست­های فوق توزیع، بهره ­برداری منابع تولید پراکنده راحت­تر و با هزینه کمتری صورت می­گیرد.
۲-۳- تکنولوژی‌های DG
مولدهای DG دارای انواع گوناگونی می‌باشند. از متداول‌ترین واحدهای DG می‌توان به توربین‌های احتراقی، دیزل ژنراتورها، میکرو توربین‌ها، وسایل ذخیره‌ساز انرژی، توربین‌های بادی، انرژی بیوماس، پیل‌های سوختی و سلول‌های فتوولتاییک اشاره کرد. البته هر نوع تکنولوژی DG برای کاربردی خاص و در محلی می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. به‌عنوان‌مثال از انرژی باد در مناطقی که بادخیز هستند، می‌بایستی استفاده کرد .
این تکنولوژی‌ها را می‌توان به سه دسته کلی تقسیم‌بندی نمود:

• مولدهایی که بر اساس سوخت‌های فسیلی کار می‌کنند. این دسته شامل توربین‌های احتراقی، دیزل ژنراتورها و میکرو توربین‌ها می‌باشد.

• مولدهایی که با بهره گرفتن از انرژی‌های تجدیدپذیر کار می‌کنند. این دسته نیز شامل توربین‌های بادی، سلول‌های خورشیدی، مولدهای انرژی امواج، زمین‌گرمایی و بیوماس می‌باشد.

• تکنولوژی‌هایی که براساس ذخیره‌سازی انرژی استوارند. این دسته نیز شامل خودروهای برق ده قابل اتصال به شبکه، باتری‌ها، چرخ‌های طیار، ذخیره‌سازهای انرژی ابررسانای مغناطیسی^[۱۰] (SMES)خازن‌ها، ذخیره‌سازهای انرژی با فشرده‌سازی هوا^[۱۱] (CAES)، سلول‌های سوختی و هیدرو پمپ‌ها می‌باشد.در جدول (۲-۲) انواع مختلفی از تکنولوژی‌های DG همراه با محدوده ظرفیت تولید توان آن‌ها آورده شده است.

۲-۳-۱- بررسی انواع تکنولوژی‌های DG
در ادامه به‌اختصار به بررسی برخی از تکنولوژی‌های مهم این‌گونه مولدها پرداخته شده است.در مرجع [۱۸ و۲۴] نوعی طبقه‌بندی در مورد منابع DGصورت گرفته است که به شرح زیر می‌باشد‌. عناصر عنوان شده در این طبقه ­بندی به‌عنوان نمونه ذکر گردیده و هدف دسته‌بندی مولدهاست ولی ازنظرگوناگونی مولدها چندان کامل نیست.
جدول (۲-۲) برخی از تکنولوژی‌های DG و ظرفیت قابل دسترس

تکنولوژی‌هایDG

ظرفیت قابل‌ دسترس

توربین گازی سیکل ترکیبی

۳۵-۴۰۰MW

موتورهای احتراق داخلی

۵kW-10MW

نکته ای که لازم است در این مقوله مدنظر قرار گیرد عدم تداخل مفهوم مجری پروژه طراحی، تامین تجهیزات و ساخت یا MC است این دو کاملاً مجزا از یکدیگرند. حضور به عنوان MC در پروژه، به هیچ وجه به معنی اجرای طراحی، تامین تجهیزات و ساخت نیست. MC صرفاً نماینده کارفرما برای نظارت بر کار پیمانکار طراحی، تامین تجهیزات و ساخت است؛ به این معنی که کارفرما حتی نظارت بر اجرای پروژه را نیز به پیمانکار دیگری واگذار کرده است تا خود به کارهای اصلی‌اش بپردازد. شرایط و امکانات MC نیز با شرایط پیمانکاری طراحی، تامین تجهیزات و ساخت کاملاً متفاوت است. همانگونه که اشاره شد، پرسش‌های فراوانی درباره طراحی، تامین تجهیزات و ساخت وجود دارد و تمهیدات بسیاری نیز می‌بایست در درون سازمانهای پروژه‌ای برای تثبیت و امکان انجام پروژه به صورت طراحی، تامین تجهیزات و ساخت به کار گرفته شود.^[۲۴۲]

۲-۳: قراردادهای کلید در دست(Turn Key])
قرارداد Turn key یکی از انواع قراردادهای پیمانکاری می‌باشد که براساس آن پیمانکار متعهد می‌شود تا پروژه را به روش پرداخت برمبنای قیمت مقطوع به انجام برساند. آنچه در قرارداد Turn key یا قرارداد کلید در دست از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار است آن است که تعهد پیمانکار مبنی بر انجام کلیه کارهای لازم برای انجام پروژه از جمله کارهای مهندسی و طراحی، تأمین مصالح ضروری و ساخت پروژه نمی‌باشد. به عبارت بهتر پیمانکار در یک قرارداد کلید در دست موظف است تا پروژه را به نحو کامل و آماده به کار تحویل کارفرما دهد. به همین دلیل به اینگونه قراردادها، قرارداد کلید در دست گفته می‌شود به این معنی که پیش از اتمام پروژه اعم از کارخانه، فرودگاهها، و غیره پیمانکار کلیه پروژه را به کارفرما تحویل می‌دهد و از آن زمان کارفرما می‌تواند از پروژه بهره‌برداری نماید^[۲۴۳].
در قراردادهای کلید در دست تعهد پیمانکار در ازای مبلغی پول می‌باشد و پیمانکار در قبال انجام پروژه از کارفرما پول دریافت می‌دارد. این گونه قراردادها بیشتر از سوی کشورهایی مورد استفاده قرار می‌گیرند که منابع مالی سرشاری در آنها وجود دارد و معمولاً کشورها در پرداخت پول به پیمانکاران خارجی مشکلی ندارند. مهمترین مزیت قراردادهای کلید در دست آن است که تمام مسئولیت مربوط به پروژه به عهده پیمانکار می‌باشد و کارفرما مطمئن است که در پایان پروژه را به نحو کامل و آماده بهره‌برداری تحویل می‌گیرد و در صورت وجود هرگونه عیب و نقصی در کار پیمانکار موظف به رفع عیب می‌باشد.
۲-۴: ویژگی‌های (Turn Key)
قراردادهای طراحی، تامین تجهیزات و ساخت یک مفهوم کلی تر از قراردادهای کلید در دست هستند. به عبارت دیگر قرارداد کلید در دست قرارداد طراحی، تامین تجهیزات و ساخت هست ولی هر قرارداد طراحی، تامین تجهیزات و ساخت قرارداد کلید در دست نیست^[۲۴۴].
در قرارداد طراحی، تامین تجهیزات و ساخت پیمانکار موظف به طراحی، تهیه مصالح و ساخت پروژه می‌باشد ولی لزوماً به این معنا نیست که پیمانکار موظف باشد کلیه کارهای لازمه را برای راه‌اندازی پروژه انجام دهد برخلاف آنچه در قراردادهای کلید در دست موجود است. در واقع دامنه تمهیدات پیمانکار در یک قرارداد کلید در دست گسترده‌تر است از جمله تعهد پیمانکار در یک قرارداد کلید در دست به انجام رساندن عملیات پیش راه‌اندازی پروژه، راه‌اندازی و شروع به کار آن نیز می‌باشد.
۲-۵:. انواع قراردادهای Turn Key یا کلید در دست
روش کلید در دست به دو نحو قابل اجراست^[۲۴۵]:

1. 1. کلید در دست کامل: در این حالت کارفرما کل پروژه را به صورت کلید در دست به پیمانکار واگذار می‌کند. در این طرح کلید در دست کامل مسئولیتهای پیمانکار به تهیه مواد و کالاها (کارخانه و تجهیزات) محدود نشده بلکه به تحویل کارخانه در وضع عملیاتی کامل به کارفرما نیز اطلاق می‌گردد.

1. 1. نیمه کلید در دست (Partial Turn key) در این شکل اجرا کارفرما قسمت مشخص از پروژه را به پیمانکار واگذار می کند.

بند سوم: قراردادهای مشارکت در سرمایه‌گذاری^[۲۴۶]
قراردادهای مشارکت در سرمایه‌گذاری شکل دیگری از قراردادهای مشارکت در تولید است که البته نوع پیشرفته‌تری از آنها محسوب می‌شود. مشارکت در سرمایه‌گذاری در صنعت نفت بسیار رایج است و بیشتر شرکتها به منظور کم کردن ریسک عملیاتی خود تمایل به همکاری با سایر شرکتها دارند. ^[۲۴۷]
سیستم مشارکت در سرمایه‌گذاری که بعضاً به آن مشارکت در همکاری نیز می‌گویند ممکن است بین شرکت و دولت ایجاد شود و یا بین شرکتها و یا پیمانکاران پروژه که بیشتر در صنعت نفت رایج است وجود داشته باشد. در مشارکت در سرمایه‌گذاری هر دو طرف در هزینه‌های نفت سهیم می‌باشند و سود نیز بین هر دو تقسیم می‌گردد که میزان آن به درصد مشارکت آنها در عملیات بستگی خواهد داشت. در بیشتر مشارکتهایی که در صنعت نفت بین شرکت و دولت ایجاد می‌گردد، دولت در عملیات استخراج شریک می‌شود و ریسک و هزینه اکتشاف متعلق به شرکت پیمانکار است. اما در مشارکت بین پیمانکاران هر یک بستگی به میزان سهم خود در عملیات، شریک می‌شوند.
محورهای اصلی قراردادهای مشارکت در سرمایه‌گذاری بر پایه‌های زیر استوار هستند:
- مسأله خطرپذیری اکتشاف: این مورد مستقیماً متوجه سرمایه‌گذار است.
- موافقت بر سر تعیین تولید کننده: این که شرکت خارجی تا چه حد و در کدام موارد عملیات می‌تواند بدون اجازه قبلی دولت میزبان تصمیم‌گیری نمایند و جزئیات وظایفش می‌بایست در موافقت نامه‌ای صراحتاً ذکر شود که به آن (موافقت‌نامه‌های عملیاتی) می‌گویند.
۳-۱: ویژگی‌های قراردادهای مشارکت در سرمایه‌گذاری^[۲۴۸]
به طور خلاصه ویژگی‌های قراردادهای مشارکت در سرمایه‌گذاری را می‌توان به موارد زیر خلاصه کرد^[۲۴۹]:

1. 1. چارچوب قرارداد خیلی شبیه قرارداد مشارکت در تولید است.

1. 1. کشور صاحب نفت در سرمایه‌گذاری شرکت می‌کند و این مشارکت دولت میزبان به تناسب میزان توان مالی و تکنیکی کشور میزبان تعیین و حداکثر تا ۵۰% قابل اجرا می‌باشد.

1. 1. دولت میزبان به نسبت سهم خود در خطرپذیری‌ها هم مشارکت می‌کند. با این وجود اکثر اوقات خطر، خطرپذیری مرحله اکتشاف را از طریق یک موافقت نامه به شرکت نفتی منتقل می‌کند و فقط دولت میزبان در زمان پس از کشف نفت، مسئولیت سهم هزینه خود را عهده دار می‌گردد.

۳-۲. انواع مشارکت در سرمایه‌گذاری
سازمان توسعه صنعتی ملل متحد در راهنمای ارائه شده برای انواع سرمایه‌گذاری‌های مشترک آن را به دو دسته تقسیم نموده است. ^[۲۵۰]

1. 1. سرمایه‌گذاری مشترک قراردادی: شریک خارجی سرمایه، تجهیزات، دارایی های صنعتی، کمکهای فنی و رانتی را در قبال حق الامتیاز در اختیار شریک داخلی قرار می‌دهد. در این حالت شرکت جدیدی به ثبت نمی‌رسد و توافقات در قالب یک مشارکت مدنی صورت گرفته و حق السهم شرکا، لزوماً بر پایه میزان سرمایه نیست.

1. 1. سرمایه‌گذاری مشترک سرمایه‌ای (سهامی): تأسیس شرکت جدیدی که در آن هر شریک مالک بخش معینی از دارائی‌های سرمایه‌ای شرکت است. این نوع رایج‌ترین نوع سرمایه‌گذاری مشترک است.

در برخی کشورها از جمله ایران برای حداکثر سهم مشارکت طرف خارجی محدودیت‌هایی مشخص می‌گردد (طبق قانون حداکثر استفاده از توان فنی، مهندسی، تولیدی، صنعتی و اجرایی کشور در اجرای پروژه‌ها و ایجاد تسهیلات به منظور صدور خدمات مصوب ۱۲/۱۲/۷۴ حداقل ارزش کار طرف ایرانی در مشارکت ۵۱% و یا تصویب شورای اقتصاد قرار داده شده است). به عنوان مثال ممکن است آورده شرکت خارجی ۶۰% از کل سرمایه‌گذاری باشد ولی طبق توافق مقرر گردد که سهم شریک خارجی از دارئی ها ۴۹% باشد تا مخالفتی با اصل ۸۱% قانون اساسی و قانون حداکثر استفاده نداشته باشد.
بند چهارم: قراردادهای تهاتری^[۲۵۱]
در یک معامله تجارت متقابل که هیچگونه پولی رد و بدل نمی‌شود معمولاً بعنوان تهاتر انجام می‌گیرد و به موجب یک قرارداد واحد منعقد می‌شود. این معامله به لحاظ حقوقی مشابه معاوضه (ماده ۶۴۴ قانون مدنی) در حقوق ایران می‌باشد. یعنی صرفاً شامل مبادله و معاوضه کالا در قبال کالاها و یا خدمات است و این کالا است که نقش ثمن را انجام می‌دهد. به همین دلیل گاهی به آن تهاتر قرارداد جبرانی^[۲۵۲] نیز می‌گویند. زیرا تحویل کالاها توسط یکی از طرفین «جبران» و به عبارت حقوقی «عوض» تحویل کالاها از جانب طرف دیگر قرارداد است و اگر یکی از طرفین در تحویل موضوع قراردادی که متعهد است مطابق با قرارداد کوتاهی کند، این امر می‌تواند دلیل عدم اجرای تعهد از جانب طرف دیگر شود. این نوع معامله معمولاً کوتاه مدت است و حداکثر تا ۲ سال ممکن است طول بکشد. در حالت عادی بین دو طرف منعقد می‌شود ولی در معاملات پیچیده‌تر ممکن است طرفهای دیگر نیز وارد معامله گردند، که در این صورت نقش خریدار یا فروشنده مکمل را خواهند داشت. این حالت بویژه زمانی ایجاد می‌شود که طرف خارجی به کالای طرف مقابل نیازی ندارد و می‌خواهد آنها را از طریق یک شخص ثالث بفروش رساند، وجه مورد نظر را دریافت نماید^[۲۵۳].
۴-۱: انواع تهاتر (تهاتر ساده و تهاتر بهادار)
تهاتر ساده، یعنی صرف مبادله کالاها در برابر یکدیگر بدون احتساب و تقویم هر یک با ارز معتبر و ارزش بازار، این نوع تهاتر بسیار اندک انجام می‌شود و در تجارت بین‌المللی بیشتر از تهاتر بهادار یعنی ذکر کالاها در قرارداد و تقویم با ارز معتبر استفاده می‌شود. ^[۲۵۴]
در معاملات بازرگانی بین‌المللی از مبادلات تهاتری ساده عمدتاً در مورد محصولات کشاورزی و سایر مواد اولیه ای که به لحاظ حقوقی جنبه «مثلی» داشته و از یک قیمت یکسان جهانی برخوردارند و تعیین ارزش آنها به هر میزان به آسانی امکان پذیر است، استفاده می‌شود.
۴-۲: شروط تهاتر
از جمله شروطی که بایستی در یک قرارداد تهاتری ذکر شود به شرح زیر است:^[۲۵۵]

1. 1. روشن است که مقتضیات این نوع معامله ایجاب می‌کند که با احتساب تفاوت قیمت حق تحویل تا ۲۰% بالاتر یا کمتر از میزان قراردادی مورد توافق واقع شود.

1. 1. از آنجا که در این قرارداد پولی رد و بدل نمی‌شود و خریدار پولی نزد بانک ندارد بانکها از صدور اعتبار اسنادی برای این معاملات خودداری می‌کنند، اما بجای آن می‌توان از بانک ضمانت نامه بانکی بصورت اعتبار اسنادی ضمانتی و ضمانت حسن انجام کار گرفت، تا در صورتیکه یک طرف به تعهد خود عمل کرد ولی طرف دیگر از اجرای تعهداتش خودداری نماید، بانک مبلغ ضمانت نامه را به طرف اول بپردازد، در متن ضمانت نامه باید نحوه مطالبه و فاصله تاریخ تخلف تا تاریخ پرداخت ضمانت نامه و اسناد لازم برای مطالبه وجه ضمانت نامه، دقیقاً درج گردد. انتقال مالکیت، ضمانت اجرای تخلفات طرفین و نقش بانکهای واسطه باید دقیقاً ذکر شود.

در ارزیابی از این قرارداد می‌توان گفت که در این شیوه مبادله کالاها، مستقیم انجام می‌شود و واسطه ها و دلالان نقش ندارند و کالا مستقیماً بدست متقاضی می‌رسد و نیاز به ثبت این معاملات نیست، لذا از جهت صرفه اقتصادی و مقررات مالیات به نفع طرفین است.
فصل دوم:
بررسی منافع ملی، ماهیت قراردادهای نفتی و حفاظت از حاکمیت ملی
مبحث اول: منافع ملّی
با توجه به آنچه که در فصل نخست درباره قراردادهای نفتی بیان شدبه این نتیجه انکارناپذیر دست یافتیم که در تمام قراردادها نفتی می بایست حفاظت از حاکمیت ملی ومنافع ملی مد نظر باشد وبه همین جهت در فصل نخست ضمن بیان مفهوم حاکمیت به بررسی آن در قراردادهای نفتی منعقد شده پرداختیم و روند تاریخی وچالشهای موجود جهت سرمایه گذاری را بیان کردیم دراین فصل سعی داریم به بررسی منافع ملی ،ماهیت قراردادهای نفتی وحفاظت از حاکمیت ملی بپردازیم.
باید گفت که مفهوم منافع ملی بیشتر در سیاست و روابط بین الملل مطرح شده، ولی دربخشهای مختلف از حقوق هم قابل بررسی است به نحوی که حتی در برخی از کشورها رشته های جدیدی تحت عنوان «حقوق امنیت ملی » تأسیس شده است . کار ویژه این رشته و گرایش علمی آن پیوند دادن مباحث حقوقی و قواعد حقوقی از یک طرف و امنیت ملی از طرف دیگر است.بنابراین، شاید در حقوق به اندازه سیاست راجع به منافع ملی سخن نرفته باشد، از این رو لازم است تا حدی راجع به این موضوع و ارتباط آن با حقوق توضیحاتی داده شود به همین منظور درابتدای فصل دوم به بیان موضوع منافع ملی وجایگاه منافع ملی درسیستم حقوق ایران ونقش موثر آن در پیشبرد قراردادهای نفتی می پردازیم.
گفتار اول: تعریف منافع ملّی
منافع ملی، مفهومی پیچیده و دارای تعاریف مختلفی است که امکان دارد هدف‌های نخستین و همیشگی یعنی امنیت ملی، رفاه اقتصادی، حفظ و افزایش قدرت، اعتبار، پرستیژ و حفظ تمامیت ارضی تعریف شود.
مفهوم منافع ملی یا نشنال اینترست^[۲۵۶]بصورت رسمی‌در قرون ۱۶ و ۱۷ میلادی مترادف با اراده شاهانه و منافع خانواده سلطنتی به کار گرفته ‌شد و پس از انقلاب ملی آمریکا در سال ۱۷۷۶ و فرانسه در سال ۱۷۸۹ وارد ادبیات روابط بین الملل گردید.
منافع ملی در اصطلاح عبارت است از هدف اصلی و تعیین‎کننده نهایی در جریان تصمیم‌گیری سیاست خارجی یک کشور. منافع ملی یک مفهوم کلی از عناصری است که مهم‎ترین احتیاجات حیاتی کشور را تشکیل می‌دهد؛ این عناصر عبارت‎اند از: حفظ موجودیت؛ استقلال؛ تمامیت ارضی؛ امنیت نظامی و رفاه اقتصادی.^[۲۵۷]
از لحاظ نظری مفهوم منافع ملّی را اولین بار چارلز بید، وارد متون تخصصی روابط بین‌المللی نمود. وی در کتاب اندیشه منافع ملّی مطالعه تحلیلی در سیاست خارجی آمریکا داشته و منافع ملی را تبلور و جلوه خارجی منافع عمومی‌در داخل می‌داند. ^[۲۵۸]
هانس جی مورگانتا منافع ملی را آن دسته از منافعی تلقی می کند که دولتها در یک برهه زمانی خاص و در پرتو شرایط سیاسی و فرهنگی و اقتصادی ،سیاست خارجی خود را بر مبنای آن تنظیم می کنند و در روابط خود با سایر کشورها در پی تحقق آن هستند.
در تعریف بلندمدت منافع ملّی باید ارزش های نظام بطور روشن در نظر گرفته شوند. چرا که بدون در نظر گرفتن هنجارهای مطلوب نظام هزینه‌های تحقق منافع ملّی به شدت افزایش می‌یابد و احتمال تحقق منافع ملّی کاهش می‌یابد. از سوی دیگر منفعت های یک ملت زمانی بطور کامل و پویا هویدا می‌گردد که در یک نظام بین‌الملل و در تقابل با منافع سایر اجتماعات و ملل مورد شناسایی قرار گرفته و مفهوم ‌یابد.
بنابراین از یک سو باید ویژگی‌ها و ماهیت نظام بین‌الملل را درک کنیم و از سوی دیگر باید ویژگی‌های داخلی را به طور مبسوط درک کنیم تا با به هم نزدیک ساختن هر دو حیطه بتوانیم به انتظارات ملّی دست یابیم. از دیدی دیگر سابقه تاریخی ملتها و دولتها و جغرافیایی متفاوت کشورها نیز بر تعریف منافع ملّی تأثیر می گذارد. از لحاظ اقتصادی هم شاخصهای حیات دهنده کیفیت در جوامع با یکدیگر متفاوتند و همچنین ساختارهای سیاسی و فرهنگی در جوامع بطور کامل مشابه نیستند و این در حالی است که تمام این عناصر در تعریف منافع ملّی نقش دارند و دلیل موجود این تضادهاست که مناقشه و همکاری که در حیطه روابط بین‌الملل دو روی سکه هستند بوجود می‌آیند.

که:«فرزند بد گر شود نره شیر به خون پدر هم نباشد دلیر
مگر در نهانش سخن دیگر است پـﮊوهنده را راز با مادر است»
ج۱ب۴۷۴-۴۷۲
فردوسی در این جا با آوردن این ابیات از زبان انسانی دانا ، می خواهد برای خوانندگان داستانش دلیلی برای پدر کشی بیاورد .

بدین گونه است که «فرومایه ضحاک بیدادگر» جای پدر را می گیرد . چندی می گذرد باز ابلیس نزد ضحاک می رود و خود را «خوالیگر» معرفی می کند و اجازه می یابد در «خورش خانه ی» ضحاک خوردنی فراهم کند .
از آن روز ابلیس هر روز خوراکی های خوب نزد ضحاک می آورد . در روز چهارم که خوراکی از گوشت گاو جوان می پزد ضحاک به شادی بر او می نگرد و از او می خواهد که هر آروزیی دارد بگوید تا آن را برآورده کند . ابلیس که در اندیشه ی از میان برداشتن مردمان است خواستار بوسیدن دو کتف ضحاک می شود . ضحاک نیز اجازه می دهد و ابلیس پس از بوسیدن دو کتف ضحاک ناپدید می شود . به زودی دو مار سیاه بر جای بوسه ی ابلیس سربر می آورند بعد از اینکه چندین بار دو مار را به خنجر می برند و باز هم مارها می رویند ابلیس به شکل پزشک ظاهر می شود و چاره ی سرفروکشیدن ماران را خوراندن روزی دو مغز از سر جوانان می داند تا بدین چاره ی او جهان خالی از مردمان شود .
در آن هنگامه از ایران از هر سوی جوش و خروشی بر پا است ، زیرا جمشید دیگر آن پادشاه دادگر و راستکار نیست . از همین روی همگان پیوند از او می گسلند و به سمت ضحاک می آیند ، ضحاک که اوضاع را چنین می بیند خود را « شاه ایران زمین » می خواند و بر تخت جمشید تکیه می زند . صد سالی بدین منوال می گذرد و از جمشید نشانی یافت نمیشود ، سرانجام در صدمین سال روزی که جمشید به ناگاه از سوی دریای چین پدید می آید به چنگ ضحاک می افتد و ضحاک او را با اره به دو نیم می کند . عمر دراز جمشید که هنگام مرگ هفتصد سال داشت و سِیر زندگانی جمشید ، حکیم سخنور توس را به اندیشه وا می دارد و در همین میان فردوسی لب به سخن می گشاید و اندیشه ی پند آمیز خود را برای با خوانندگان کتابش در میان می گذارد و چنین می سراید :
شد آن تخت شاهیّ و آن دستگاه زمانه ربودش چو بیجاده کاه
از او بیش بر تخت شاهی که بود بدان رنج بردن چه آمدش سود
گذشته بر او سالیان هفتصد پدید آوریده همه نیک و بد
چه باید همی زندگانی دراز چو گیتی نخواهد گشایدت راز
همی پروراندت با شهد و نوش جز آواز نرمت نیاید به گوش
یکایک چو گویی که گسترد مهر نخواهد نمودن به بد نیز چهر
بدو شاد باشی و نازی بدوی بیفزایدت سرفرازی بدوی
یکی نغز بازی برون آورد به دلت اندر ، از درد خون آورد
دلم سیر شد زین سرای سپنج خدایا مرا زود برهان ز رنج
ج۱ب۵۵۰-۵۴۲
فردوسی بعد از اندیشیدن درباره ی زندگی جمشید که با آن همه زندگانی دراز و با آن همه نیک و بدی که پدید آورد در پایان زندگی به دست ضحاک کشته می شود و این که جهان راز خود را به روی بشر آشکار نمی کند برای خود نیز آرزوی مرگ می کند چرا که این دنیا برای او رنج و عذاب است .
ضحّاک ماردوش سال های دراز هر روز مغز دو جوان را به خورد ماران می دهد ، یکی از این جوانان «آبتین» نام دارد . فرانک همسر آبتین باردار است و پسری به دنیا می آورد . فرانک پسرش را به مرغزار می برد و به نگهبان مرغزار می سپارد ، نوزاد که فریدون نام دارد ، نزد مرغزار می ماند و از شیر «برمایه» (گاو نگهبان مرغزار) تغذیه می کند .
از دیگر سوی ضحاک بعد از گذشت این سال ها خوابی می بیند ، فردوسی خواب دیدن ضحاک را تقدیر پروردگار می داند و می گوید :
چو از روزگارش چهل سال ماند نگر تا به سر برش یزدان چه راند !
ج۱ب۵۹۲
ضحاک خوابگزاران را فرا می خواند و از بین خوابگزاران یکی که خردمند و زیرک نام است به او می گوید : مردی به نام فریدون تو را به بند می کشد و گرزه ی گاو سر بر سرت می کوبد .
از این پس ضحاک همه جا به دنبال فریدون است . فرانک که از موضوع آگاه شده است پسر را از نگهبان مرغزار می گیرد به مرد دینی در تیغ کوه البرز می سپارد . ضحاک زمانی به مرغزار می رسد که فرانک رفته است . بعد از گذشت شانزده سال فریدون از البرز کوه به نزد مادر بازمی گردد و از پدرش جویا می شود مادر آن چه را که بر او گذشته است بازگو میکند. حال فریدون در پی کین جستن از ضحاک است . ضحاک در پی خوابی که دیده است بیم فریدون دارد . لذا لشکر بزرگی فراهم می آورد و محضری هم فراهم می آورد که من ضحاکم و جز تخم نیکی نکشته ام وسخن جز به راستی نگفته ام مهتران درگاه نیز از بیم و ترس او با او همداستان می شوند . در این زمان داستان کاوه به وقوع می پیوندند .
کاوه پس از آن که با فرزندش از درگاه ضحاک بیرون می آید همگان را به دادخواهی فرامی خواند و از آن ها که هوای فریدون دارند و می خواهند دل از بند ضحاک بگسلند به فریاد می خواهد که با وی همراه شوند .
از سوی دیگر فریدون کمر بر میان می بندد و کلاه کیان بر سر می گذارد و نزد مادر میاید و مادر را می آگاهاند که به سوی کارزار می رود . فریدون پرگار بر می گیرد و بر خاک نگاری از گرز می کشد که سرش همچون سر گاومیش است تا از روی آن گرزی بسازند . وقتی آهنگران چنان گرزی می سازند که فریدون می خواست آن را نزد او می آورند . فریدون آن را می پسندد و به آهنگران جامه و سیم و زر می بخشد و امید و نوید فراوان می دهد .
فریدون در خرداد روز با سپاهی که به درگاه او گرد آمده اند منزل به منزل به سوی اروند رود می روند ؛ فردوسی در اینجا می گوید :
اگـر پـهلوانـی نــدانــی زبـان به تازی تو اروند را دجله خوان
ج۱ب۸۵۱
این نکته قابل توجّه است که فردوسی بزرگ در میان سخنانی که در شاهنامه از زبان خود آورده است. ابیات و سخنانی به این شکل نیز دارد که مربوط به بخش زبانی و تفاوت زبان پهلوی با فارسی رایج در زمان فردوسی یا تازی می شوند . کزازّی در گزارش این بیت میگوید: اروند یا «الوند» بدان سان که استاد خود باز نموده است نام ایرانی و کهن دجله است . اروند که در واﮊه به معنی تند و تیزپوی است ، با همین ریخت در پهلوی به کار می رفته است. در اوستا اَئوروَنت ویـﮊگی اسب تندپوی و رهوار است ؛ گاه همراه با اسب به کار میرفته است : ائورونتواسپه و گاه به تنهایی در این کاربرد دومین با اَروَنت در سانسکریت که به معنی اسبی است که برای تیز تاختن و برنده شدن در اسبدوانی پرورده و بالانده شده است ، برابر است و آیلِرس خاور شناس آلمانی انگاشته است که واﮊه آسوری ارانتو و یونانی اورونتس که نام رودخانه ی العاصی در سوریه هستند ریشه و خاستگاه آریایی دارند و با «ائورونت» اوستایی و «ارونت» سانسکریت سنجیدنی اند . از آن روی که دجله رودی تیز و خروشان است اروند خوانده شده است . نام تازیکانه ی این رود دجله نیز گویای تیزی و خروشندگی آن است . دجله ریخت تازی شده ی تیگلت یا تیگلتل در پهلوی است و ریخت اوستایی آن تیگره بوده است که آن نیز به معنی تیز است و واﮊه ی تیز در پارسی از آن برآمده است . (کزّازی،۱۳۸۶: ۳۰۷)
فریدون بعد از رسیدن به دجله و شهر بغداد منزل می کند . سپس از رودبان می خواهد که کشتی به راه اندازد و او را با سپاهی که به همراه دارد به آن سوی رود برساند که رودبان نمی پذیرد . فریدون چون این سخن می شنود خود سوار بر اسبش «گلرنگ» شده و از رود می گذرد و سپاهیان نیز چنین می کنند . آن ها وقتی که به آن سوی رود به خشکی می رسند بیدرنگ به سوی بیت المقدس می تازند ؛ فردوسی باز در این جا می گوید :
که بر پهلوانی زبان راندند همی «گنگ دﮊهوختـ»ش خواندند
به تازی کنون خانه ی پاک خوان برآورده ایوان ضحاک دان
ج۱ب۸۶۶-۸۶۵
این ابیات نیز از جمله بیت هایی است که مربوط به بخش زبانی می شود ، همانطور که می دانیم پهلوانی همان زبان پارسی میانه است . و فردوسی گنگ دﮊهوخت را معادل بیت المقدس دانسته است . و به خانه ی پاک برگردانده است .
۱
فریدون در بیت المقدس کاخی می بینند که آن را خانه ی اﮊدها می داند . این جا به یارانش فرمان می دهد : باید بشتابیم روز درنگ نیست . و خود پیشاپیش سپاه می تازد تا به در کاخ می رسد . روزبانان ضحاک را می کشد سپس با یاد و نام پروردگار با اسب به کاخ ضحاک وارد می شود . در همان وقت طلسمی را که ضحاک بر بالای ایوان کاخ نهاده بود ، به این دلیل که به نام ایزد یکتا نبود پایین می آورد و سرهای جادوان و نره دیوانی را هم که در کاخ بودند ، با گرز فرو می کوبد و بر «گاه» ضحاک جادو پرست پای می گذارد و و بر آن می نشیند . در آن هنگام ضحاک در هندوستان بود و مردی به نام کندرو بر گنج و تخت و سرای او مهتر بود . که فردوسی او را چنین معرفی می نماید :
ورا کندرو خواندندی به نام به کندی زدی پیش بیداد گام
ج۱ب۹۲۶
کندرو نام کدخدای و پیشکار دهاک در شاهنامه است . فردوسی گزارشی شاعرانه و پندارین از این نام کرده است و آن را در معنی کسی دانسته است «به کندی پیش بیداد گام می زند» خواست وی از این سخن به کنایه ای ایما آن است که همواره با بیداد یار و یاور و همراه است و هرگز از او دوری نمی کند . (کزازی،۱۳۸۶ : ۳۴۱)
در ادامه ی داستان کندرو به نزد ضحاک می رود و ماجرای فریدون را به گوش او می رساند ، ضحاک با شنیدن این اتفاق چنان برمی آشوبد که آرزوی مرگ می کند و به دشنام برکندرو می خروشد و می آشوبد و او را از نزد خود می راند . در پی این آشفتگی ضحاک با سپاهیانش رهسپار شهر و کاخ خویش می شود و چون به نزدیک کاخ خود می رسد با سپاهیانش که همه از دیوان جنگاور هستند به بام کاخ می آید . فریدون که از آمدن ضحاک و سپاهیانش آگاه می شود با سپاهیان خود بر دیوان می تازد و همه را به زخم گرز از اسبانشان می ریزد . مردم شهر هم که همه در هوای فریدون هستند و از ضحاک دلی پرخونی دارند ، به لشکر فریدون می پیوندند . در آن هنگام ضحاک که تن را سراسر به آهن پوشانده است تا کسی او را نشناسد از بام کاخ شهرناز را در کنار فریدون می بیند و می شنود که او لب به نفرین وی گشوده است و در این هنگام آتش رشک و حسد در دلش زبانه می کشد و از بام کاخ فرو می آید و پای به صحن می گذارد و فریدون آن چنان به سر ضحاک می کوبد که کلاه خود او می شکد همان گاه است سروش برای او از ایزد پیام می آورد که مبادا ضحاک را بکشی بلکه او را به کوه ببر و ببند . و در این هنگام ضحاک را بر پشت هیونی برافگنده زار ببردند و فردوسی در این جا به سخن می آید :
همی راند از این گونه تا شیرخوان جهان را چو این بشنوی پیر خوان
بسا روزگارا که بر کوه و دشت گذشته است و بسیار خواهد گذشت
ج۱ب۱۰۳۵-۱۰۳۴
فردوسی ما را از گذشت روزگار می آگاهاند ، روزگاران بسیاری گذشته و بسیار نیز خواهد گذشت .
ضحاک را به کوه بردند و بستند به طوری که خون دل او بر زمین ریخته شد تا مرد . و این مکافات عمل کسی است که پدر خویش را می کشد ، با دیوان و جادوان ارتباط دارد و مردمان را به کشتن می دهد ولی محضر می سازد که پادشاهی دادگر است .
در پایان داستان ضحاک فردوسی با توجه به زندگی ضحاک و به ویژه فریدون این گونه می سراید:
از او ، نام ضحاک چون خاک شد جهان از بد او همه پاک شد
گسسته شد از خویش و پیوند اوی بمانده بدان گونه در بند اوی
ج۱ب۱۰۴۶-۱۰۴۷
نام ضحاک که روزی پادشاهی بلند آوازه بود خاک شد و جهان و جهانیان از بدی هایی که او کرد به آسایش دست پیدا کردند و ضحاک مرد و از خویشاوندان و پیوندان خود دور شد و همگان از بند او آزاد شدند ، در حالی که خود او در بندِ مکافات عمل خویش ماند .
فردوسی در ادامه می گوید :
بیا تا جهان را به بد نسپریم به کوشش همه دست نیکی بریم
نباشد همی نیک و بد پایدار همان به که نیکی بود یادگار
همان گنج و دینار و کاخ بلند نخواهد بدن مر تو را سودمند
سخن ماند از تو همی یادگار سخن را چنین خوار مایه مدار
ج۱ب۱۰۵۲-۱۰۴۹

۵-۵ ) پیشنهادات تحقیق ………………………………………………………………………………………………….۱۴۶
۵-۶ ) محدودیت های تحقیق …………………………………………………………………………………………..۱۴۷
۵-۷ ) پیشنهادات برای تحقیقات آتی …………………………………………………………………………………۱۴۸

۵-۸ ) خلاصه فصل پنجم ………………………………………………………………………………………………..۱۴۸
منابع و ماخذ ………………………………………………………………………………………………………………..۱۴۹
پیوست ها
پیوست (۱) ……………………………………………………………………………………………………………………۱۵۷
پیوست (۲) ……………………………………………………………………………………………………………………۱۶۰
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول(۱-۱):تعاریف مختلف اندازه گیری ………………………………………………………………………………۵
جدول(۲-۱):تفاوت دیدگاه ها درباره ارزیابی عملکرد ……………………………………………………………۴۰
جدول(۲-۲)::تفاوت نظام های سنتی و نوین ………………………………………………………………………..۴۱
جدول(۲-۳):شاخص ها جهت مقایسه عملکرد ……………………………………………………………………..۶۲
جدول(۲-۴):ویژگی های تصمیمات ……………………………………………………………………………………۸۲
جدول(۲-۵):ویژگی های تصمیمات مدیریت استراتژیک …………………………………………………………۸۶
جدول(۲-۶):خلاصه تحقیقات داخلی ………………………………………………………………………………..۱۰۲
جدول(۲-۷):خلاصه تحقیقات خارجی ………………………………………………………………………………۱۰۶
جدول(۳-۱):ارزش عددی گزینه های پرسشنامه ………………………………………………………………….۱۱۲
جدول(۳-۲):توزیع سوالات پرسشنامه ……………………………………………………………………………….۱۱۲
جدول(۳-۳):ضرایب پایایی پرسشنامه ………………………………………………………………………………..۱۱۵
جدول(۴-۱):توصیف جنسیت پاسخگویان ………………………………………………………………………….۱۱۹
جدول(۴-۲):تحصیلات پاسخگویان …………………………………………………………………………………..۱۲۰
جدول(۴-۳):مدت فعالیت شرکت ……………………………………………………………………………………..۱۲۱
جدول(۴-۴):تعداد کارکنان شرکت ……………………………………………………………………………………۱۲۲
جدول(۴-۵):توصیف متغیر کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک ………………………………………….۱۲۳
جدول(۴-۶):توصیف متغیر ویژگی های نظام اندازه گیری عملکرد ………………………………………….۱۲۴
جدول(۴-۷):توصیف متغیر قابلیت اطمینان …………………………………………………………………………۱۲۵
جدول(۴-۸):توصیف متغیر کاربرد خاص …………………………………………………………………………..۱۲۶
جدول(۴-۹): توصیف متغیر نوع استراتژی ………………………………………………………………………….۱۲۷
جدول(۴-۱۰): توصیف متغیر نوع صنعت …………………………………………………………………………..۱۲۸
جدول(۴-۱۱): فراوانی شرکت ها در نوع صنعت ………………………………………………………………..۱۲۹
جدول(۴-۱۲):توصیف متغیر اندازه شرکت ………………………………………………………………………..۱۳۰
جدول(۴-۱۳): نتایج آزمون نرمال بودن ……………………………………………………………………………..۱۳۱
جدول(۴-۱۴): نتایج آزمون دوربین-واتسون ………………………………………………………………………۱۳۲
جدول(۴-۱۵): نتایج آزمون شاپیرو - ویلک…………………………………………………………………………۱۳۲
جدول(۴-۱۶):اثرات مستقیم و غیر مستقیم و اثر کل …………………………………………………………….۱۳۳
جدول(۴-۱۷): رگرسیون چند گانه آزمون فرضیه اول …………………………………………………………..۱۳۴
جدول(۴-۱۸): رگرسیون قابلیت اطمینان و کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک …………………….۱۳۴
جدول(۴-۱۹):اثر کل رابطه متغیرهای فرضیه اول …………………………………………………………………۱۳۴
جدول(۴-۲۰): رگرسیون چند گانه آزمون فرضیه دوم …………………………………………………………..۱۳۵
جدول(۴-۲۱): رگرسیون کاربرد خاص و کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک ………………………۱۳۵
جدول(۴-۲۲): اثر کل رابطه متغیرهای فرضیه دوم ……………………………………………………………….۱۳۵
جدول(۴-۲۳): رگرسیون چند گانه آزمون فرضیه سوم ………………………………………………………….۱۳۶
جدول(۴-۲۴): رگرسیون اندازه شرکت و کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک ………………………۱۳۶
جدول(۴-۲۵):اثر کل رابطه متغیرهای فرضیه سوم ……………………………………………………………….۱۳۶
جدول(۴-۲۶): رگرسیون چند گانه آزمون فرضیه چهارم ……………………………………………………….۱۳۷