تراز خارجی به معنای برابری دریافتی های ارزی و پرداختی ها با کشورهای خارجی است. شریطی که ارزش کالاهای صادراتی برابر ارزش کالاهای وارداتی باشد(فرهنگ ، ۱۳۶۹ ). کسری تراز خارجی که دلالت بر وخامت اقتصادی دارد تاثیر منفی بر ارزش سهام گذارده و باعث سقوط بازار سهام می گردد .

تورم^[۳۶]

تورم در لغت به معنای ورم کردن ، آماس کردن و افزایش بی تناسب مقدار پول است(فرهنگ معین ).
نرخ تورم عبارت است از درصد افزایش سطح عمومی قیمتها در یک دوره زمانی یا تورم عبارت است از تنزل ارزش پول ملی، نرخ تورم از طریق تغییرات سطح عمومی قیمت ها در یک دوره زمانی (از سال پایه تا سال جاری) محاسبه می گردد (عظیمی ،۱۳۸۵ ). بالارفتن شاخص قیمت هااز یک طرف باعث افزایش هزینه های تولیدی شده و سود آوری سرمایه گذاری ها را کاهش می دهد و از جانب دیگر مانع حرکت سرمایه ها به سمت بازار بورس و هدایت آن ها بسوی فعالیت های غیر تولیدی می گردد که این به رکود این بازار منجر می‌شود .

نرخ بهره^[۳۷]

نرخ بهره به معنای اجاره پول است یا فرصت از دست دادن پول یا بهای است که در ازاء دادن وام به پول تعلق می گیرد، اندازه این متغییر توسط بانک مرکزی تعیین می گردد از آنجا که نرخ بهره هزینه سرمایه گذاری است تغییرات آن موجب تغییر در سرمایه گذاری ها می گردد(فرهنگ ، ۳۶۹ ). هر اندازه میزان آن بالا باشد سود آوری سرمایه ها در بازار بورس کاهش می یابدو سرمایه‌ها از این بازار روگردان می شوند .

درجه پویایی اقتصاد^[۳۸]

به وضعیتی از اقتصاد اشاره می‌شود که بازارها از رونق و شکوفایی برخوردار و نرخ رشد اقتصادی در حال افزایش است (عظیمی ، ۱۳۸۵ ).در چنین شرایطی شاخص قیمت ها در بازار سهام افزایش و اسقبال مردم از خرید سهام بیشتر است اما زمانی که اقتصاد از پویایی لازم بر خوردار نیست بورس اوراق بهادار همانند دیکر بخش ها رونق چندانی ندارد.

قوانین و مقررات^[۳۹]

اشاره به مجموعه دستوراتی دارد که دولت برای حمایت یا عدم حمایت از واحدهای تولیدی ، صنعتی و خدماتی اعمال می کند(فرهنگ ، ۱۳۶۹ ). در اقتصاد هایی که مداخله دولت زیاد است و دولت بدلایل مختلف قوانین و مقررات وضع می کند بورس اوراق بهادار هم کارایی و شفافیت خود را از دست می دهدو دچار بی نظمی و نوسانات می گردد .

سیاست های مالی^[۴۰]

سیاست در لغت به معنای اداره کردن امور کشور و مردم داری است(فرهنگ معین ).
سیاست های دولت به مجموعه ای از اقدامات و تدابیری اطلاق می‌شود که دولت برای جهت دادن یا ایجاد تعادل در اقتصاد اعمال می کند و مهمترین ابزارهای سیاستهای دولت مالیاتها و مخارج هستند، این سیاست‌ها ممکن است انبساطی باشند(برای میارزه بارکود) یا انقباضی باشند(برای مبارزه با تورم) (عظیمی ، ۱۳۸۵ ) .سیاست هایی که دولت در امور اقتصادی اعمال می کند ممکن است تاثیر منفی بر فعالیت های اقتصادی از جمله بازار بورس داشته باشد .

عوامل اجتماعی

این عوامل ریشه در فرهنگ و باورها و ارزشهای اجتماعی داشته و به ساختار جامعه مربوط می شوند. مانند اعتقادات و باورها ، درجه شناخت مردم ، طبقات اجتماعی این عوامل نیز بر عملکرد بورس تاثیر می‌گذارد.

اعتقادات و باورها^[۴۱]

باورها به معنای عقیده داشتن و سخن کسی را راست و درست پنداشتن است(فرهنگ معین). اعتقادات و باور های افراد یک جامعه ممکن است در جهت توسعه بازار بورس باشد و یا مانغ پیشرفت آن .در برخی جوامع فعالیت بورس اوراق بهادار در تضاد و تقابل با ارزش ها و معتقدات مردم است از این نظر با آن مخالفت می‌شود.

درجه شناخت مردم ^[۴۲]

در لغت به معنای آشنایی، فهم و دریافت و علم معرفت است و به سطحی از آگاهی و شناخت افراد جامعه اطلاق می گردد که در باره موضوعی دارند (فرهنگ معین).میزان آگاهی و شناختی که مردم از اوراق بهادار دارند بر توسعه این بازار تاثیر دارد.

طبقات اجتماعی ^[۴۳]

به گروهی از افراد جامعه اطلاق می شوند که دارای منافع اقتصادی ، اجتماعی متفاوتی هستند(فرهنگ دهخدا ).طبقات اجتماعی با توجه به درآمد و قدرت خریدی که دارند هریک واکنش خاصی نسبت به تحولات بازار بورس دارند معمولاطبقات بالا درآمدی نسبت به تحولات بورس اوراق بهادار واکنش بیشتری نشان می دهند تا طبقات کم درآمد.

عوامل سیاسی

عوامل سیاسی به ساخت حکومت و کارکرد نظام سیاسی در اداره جامعه مربوط می شوند مانند چگونگی برقرار ثبات و امنیت ، روابط با خارج ، نگرش نظام سیاسی به مسائل اقتصادی و غیره .
تاثیر این عوامل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی بر کار کرد و روند بورس اوراق بهادار را در قالب یک مدل می توان نشان داد.

بی ثباتی سیاسی ^[۴۴]

بی ثباتی سیاسی به وضعیتی اطلاق می گردد که جامعه دستخوش جنگ ، ناآرامی و درگیرهای داخلی است (فرهنگ ، ۱۳۶۹ ). بی ثباتی و عدم امنیت تاثیر مخربی بر بازار بورس می گذارد . در زمانی که بی ثباتی و عدم امنیت بر جامعه حاکم است نه تنها کسی تمایل به سرمایه گذاری ندارد بلکه سرمایه های خود را هم از کشور خارج می کنند .

تحریم^[۴۵]

تحریم در لغت به معنای حرام کردن و منع کردن است(فرهنگ عمید ).
اما از نظر اقتصادی زمانی است که کشورهای خارجی از خریدن کالاها و خدمات یک کشور خوداری می کنند. تحریم های اقتصادی باعث می‌شود که واحد های تولیدی و صنعتی نتوانند مواد اولیه و کالا های موردنیاز خود را براحتی از خارج وارد نمایند و در نتیجه دچار مشکل گردندو بدین ترتیب سهام آن ها در بورس سقوط می کند.

روابط سیاسی^[۴۶]

رابطه به معنای علاقه و پیوند است آنچه که دو چیز یا دو تن را به هم نزدیک میکند(فرهنگ دهخدا )روابط سیاسی به معنای برقراری روابط دیپلماتیک یک کشور با جهان خارج است یا اشاره به وضعیتی دارد که دو کشور به هم نزدیک می کند تا منافع ملی آنها تأمین گردد. رابطه مناسب و مفید هر کشور با جهان خارج تاثیری مطلوب بر بورس اوراق بهادار دارد و در چنین شرایطی بازار بورس جنبه بین المللی پیدا می کند و کشور های دیگر برای خرید سهام به کشور روی می آورند.

نظام سیاسی^[۴۷]

نظام در لغت به معنای نظم دادن ، آراستن، و رویه و عادت است( فرهنگ دهخدا ).
نظام سیاسی به شکلی از حکومت اشاره دارد که جامعه توسط آن اداره می‌شود یا برای نظم دادن به امور اجتماعی به کار می رود(فرهنگ، ۱۳۶۹ ).عملکرد نظام سیاسی هر کشور می تواند تاثیر مثبت یا منفی بر روند حرکت بورس اوراق بهادار داشنه باشد .

۱-۸-۲ تعاریف عملیاتی

متغیر های یک تحقیق باید قابل سنجش و اندازه گیری باشند یعنی باید به شاخص ها و مفاهیم عینی تبدیل شوند تا بتوان آن ها را اندازه گیری نمود در غیر این صورت امکان سنجش و اندازه گیری آن ها وجود ندارد و محقق نمی تواند فرضیه های مطرح شده را آزمون نماید در اینجا سه متغیر اصلی این تحقیق بصورت زیر تعریف عملیاتی می‌شوند .

شاخص کل

شاخص کل به تغییرات قیمت سهام اوراق بهادار در یک دوره زمانی می پردازد که با بهره گرفتن از معیار لاسپیر اندازه گیری می‌شود.

Pit= قیمت شرکت i ام در زمان t
qit = تعداد سهام منتشره شرکت i ام در زمان t
Dt= عدد پایه در زمان t که در زمان مبداء برابر pioqio∑بوده است
Pio= قیمت شرکت i ام در زمان مبدأ
qio = تعداد سهام منتشره شرکت i ام در زمان مبدأ
n = تعداد شرکت‌های مشمول شاخص

شاخص بازده نقدی – قیمت