N3P1

۱۷/۱ef

۱۶/۰d

۳۹/۱e

۱۵/۰d

N3P2

۰۸/۱f

۱۴/۰d

۴/۱e

۱۴/۰d

N3P3

۲۵/۱def

۱۵/۰d

۱۸/۱f

۱/۰e

اعداد هر ستون که دارای حرف مشترک می باشند، تفاوت آماری ندارند

فصل پنجم
« بحث و نتیجه گیری »
۵-۱- بحث
۵-۱-۱- سطح برگ
از بین تیمارهای نیتروژن اعمال شده، دو کود بیولوژیک سوپرنیتروپلاس و نیتروکسین در مقایسه با کود شیمیایی اوره دارای میانگین بیشتری بوده و سبب بهبود رشد و توسعه قابل توجه برگ شدند.
در همین رابطه خرم دل و همکاران (۱۳۸۷) در آزمایشی با تلقیح بذر گیاه دارویی سیاه دانه توسط باکتری آزوسپیریلوم و قارچ مایکوریزا اظهار داشتند که این باکتری از طریق تولید هورمون های محرک رشد، شاخص های رشدی سیاهدانه را تحت تاثیر قرار داده و در نتیجه باعث افزایش ویژگی های رشدی، در تیمار آزوسپیریلوم نسبت به شاهد شده است.
در بررسی های به عمل آمده معلوم شده است که بزرگی سطح برگ ضمن اینکه بطور ژنتیکی کنترل می شود به مقدار نیتروژن برگ نیز بستگی دارد و همین موارد باعث اختلاف سطح برگ بین تیمارهای شیمیایی و زیستی شده است. در تیمار شیمیایی کود اوره با اینکه میزان نیتروژن در محیط رشد گیاه به مقدار کافی وجود دارد اما جذب این عنصر توسط گیاه، در مقایسه با کودهای زیستی کمتر صورت می گیرد. این امر به دلیل نقش مثبت باکتری های تثبیت کننده نیتروژن است که به افزایش جذب نیتروژن کمک می کنند.
در واقع می توان گفت که میزان نیتروژنی که باکتری های تثبیت کننده نیتروژن موجود در این کودهای زیستی در دسترس گیاه قرار می دهند از میزان نیتروژن قابل جذب کود اوره بیشتر است
نقش انکار ناپذیر نیتروژن در پدیده فتوسنتز از طریق شرکت در ساختار کلروفیل و در نهایت تولید کربوهیدرات های لازم جهت سوخت و ساز و رشد، از عوامل موثر بر افزایش سطح برگ محسوب می شود. باتوجه به اینکه میزان افزایش سطح برگ ، تعیین کننده سرعت افزایش ظرفیت فتوسنتزی در گیاه است، محاسبه آن از اهمیت خاصی برخوردار است.
Fulchieri et al., (1993) تولید انواع هورمون های محرک رشد گیاه نظیر اکسین، اسید جیبرلیک و اسید ایزوجیبرلیک توسط باکتری آزوسپیریلوم را مسئول افزایش قابل ملاحظه رشد و نمو ذرت دانستند
کودهای زیستی فسفر و نیز اثر متقابل آنها با کود نیتروژن بر افزایش سطح برگ تأثیری نداشتند. این نتیجه با یافته های Mahshwari et al, (2000) که نتیجه گرفتند اثر کودهای فسفر شیمیایی و زیستی بر عملکرد و اجزای عملکرد گیاه دارویی اسفرزه تفاوت معنی دار ندارند، در یک راستا قرار دارد.
۵-۱-۲- تعداد برگ
با توجه به اینکه در بررسی ها نتایج اندازه گیری ها به صورت واحد سطح بیان می شود افزایش تعداد برگ منجر به افزایش سطح برگ در متر مربع می شود. کود زیستی سوپرنیتروپلاس و پس از آن کود زیستی نیتروکسین در مقایسه با کود شیمیایی نیتروژن سبب افزایش بیشتر تعداد برگ در متر مربع شدند. تحریک رشد گیاهان توسط باکتری های ریزوسفری از طریق تثبیت نیتروژن اتمسفر، افزایش قابلیت دسترسی عناصر غذایی در ناحیه ریزوسفر، افزایش سطح تماس ریشه، تولید تنظیم کننده های رشد و بهبود هم زیستی مفید با گیاه میزبان در مراحل مختلف رشد انجام می گیرد,۱۹۹۵) (Glick
Kapulnik et al,. (1982) اظهار داشتند که تلقیح بذرهای ذرت با باکتری آزوسپیریلوم باعث افزایش تعداد برگ های این گیاه و در نهایت افزایش عملکرد این گیاه در مقایسه با شاهد شده است. در ضمن بررسی حمیدی و قلاوند (۱۳۸۵) نشان داد که در اثر تلقیح بذر ذرت علوفه ای با آزوسپیریلوم، تعداد برگ های بالایی بلال و تعداد برگ در هر بوته افزایش یافته است .آن ها نیز دلیل این امر را وجود رابطه مثبت بین گیاه و باکتری دانسته و اعلام داشتند که این موضوع در نهایت منجر به افزایش عملکرد علوفه سیلویی شده است. آن ها همچنین اظهار داشتند که احتمالا باکتری آزوسپیریلوم از طریق تولید هورمون های محرک رشد، عملکرد و ویژگی های مرتبط با آن را در ذرت علوفه ای تحت تاثیر قرار داده است.
در تیمار های کود فسفر نیز بیشترین تعداد برگ در تیمار کود زیستی بارور-۲ به همرا کود شیمیایی فسفات آمونیوم حاصل شده است این موضوع نشان می دهد بخشی از این افزایش مربوط به تثبیت زیستی فسفر و بخش دیگر آن مربوط به افزایش جذب فسفر موجود در کود فسفات آمونیوم توسط باکتری های موجود در این کود زیستی می باشد. مقدار زیادی از فسفر موجود در کودهای شیمیایی بعد از ورود به خاک تثبیت می شود. به طوری که در خاک های آهکی به ترکیبات نامحلول کلسیم و منیزیم و در خاکهای اسیدی به فسفات آهن و آلومینیوم تبدیل و از دسترس گیاهان خارج می شود ( تایوی، ۱۳۷۴). باکتری های موجود در کود بارور-۲ قابلیت جذب فسفر را از طریق حفظ این عنصر در ریزوسفر گیاه به صورت قابل دسترس افزایش می دهند. درخصوص تأثیر میکروارگانیزم های حل کننده فسفات بر روی جذب عناصر غذایی(Ratti et al.,2001) در پژوهشی بر روی گیاه دارویی علف لیمو، مشاهده نمودند که مصرف یک گونه باکتری حل کننده فسفات همراه با یک نوع فسفات معدنی غیر محلول به نام تری کلسیم فسفات، موجب بهبود بارز غلظت فسفر ساقه نسبت به تیمار شاهد گردید.
۵-۱-۳- وزن تر و خشک برگ
همچون صفات کمی بررسی شده برگ، بیشترین وزن تر برگ در اثر تیمار سوپرنیتروپلاس و پس از آن نیز ت تیمار نیتروکسین حاصل شد در مورد وزن خشک نیز نتیجه عیناً به همین صورت بود. به طور مشخص با افزایش سطح و تعداد برگ توانایی فتوسنتز گیاه افزایش می یابد. این امر منجر به تولید و ذخیره بیشتر مواد فتوسنتزی می شود و تجمع میزان ماده خشک در برگ را افزایش می دهد. بالا بودن سطح برگ سبب افزایش میانگین سرعت رشد محصول در دوره رشد گیاه شده که این امر در نهایت منجر به افزایش تولید ماده خشک می گردد (Karimi and Siddique,1991).
پاسخ گیاهان به آلودگی با آزوسپیریلیوم، عمدتاَ به صورت افزایش وزن خشک برگ، سطح برگ، تعداد برگ و تسریع در رشد رویشی و زایشی گزارش شده است.
فاکتور فسفر نیز سبب افزایش معنی دار وزن خشک و تر برگ در سطح احتمال ۱ درصد گردید. بیشترین وزن تر و خشک برگ در تیمار تلفیقی بارور و فسفات آمونیوم به دست آمد.
کود فسفات زیستی از طریق افزایش فعالیت باکتری حل کننده فسفات در خاک و بهبود حلالیت فسفر در ریزوسفر، قادر به تأمین مناسب فسفر مورد نیاز گیاه نعناع فلفلی در مراحل مختلف رشدی و بهبود افزایش وزن تر و خشک برگ آن گردید. این افزایش را می توان به اصلاح تغذیه گیاه توسط ریز سازواره های موجود نسبت داد که میزان فسفر قابل استفاده بیشتری را در اختیار گیاه قرار داده اند تا بتواند انرژی لازم برای انتقال مواد فتوسنتزی را فراهم کند. این موضوع منجر به افزایش رشد و وزن برگ و تجمع ماده خشک در برگ ها شده است. Allen و همکاران(۱۹۸۰) نیز گزارش کردند که تلقیح میکوریزا باعث افزایش مقادیر سیتوکنین و کلروفیل گیاهان و در نهایت منجر به افزایش رشد گیاه شده است. در پژوهش دیگری که به منظور ارزیابی تأثیر میکوریزا بر رشد و نمو گیاه دارویی ریحان انجام شد، مشاهده شد که کاربرد دو گونه از قارچ میکوریزا به نام های (G. caledonium) و( (G. mosseae سبب افزایش چشمگیر غلظت فسفر و عملکرد محصول گیاه شد (Toussaint et al., 2007).

در هیچ یک از صفات اندازه گیری شده مربوط به برگ اثر متقابل نیتروژن و فسفر معنی دار نگردید.
۵-۱-۴- وزن تر و خشک سرشاخه
سرشاخه های گیاه نعناع فلفلی به عنوان اندام رویشی گیاه از اهمیت بالایی برخوردار هستند. سرشاخه ها متشکل از برگ و گل آذین هستند که منابع اصلی تولید اسانس در نعناع محسوب می شوند. در این بررسی بیشترین وزن تر سرشاخه به ترتیب مربوط به کود زیستی سوپر نیتروپلاس و سپس کود زیستی نیتروکسین بود. این افزایش تا حدود زیادی مربوط به افزایش وزن برگ است. می توان اظهار داشت که با افزایش وزن برگ وزن تر و خشک سرشاخه نیز افزایش می یابد.
نتایج این بررسی با نتایج تحقیق کوچکی و همکاران (۱۳۸۷) در یک راستا قرار دارد. این محققین در آزمایشی تأثیر کودهای سوپر نیتروپلاس و نیتروکسین را بر روی رشد و عملکرد گیاه دارویی زوفا مورد بررسی قرار دادند، بالاترین وزن تر اندام هوایی در تیمار سوپر نیتروپلاس مشاهده شد. همچنین کاربرد ریز موجودات منجر به افزایش وزن خشک اندام هوایی گیاه گردید و بیش از ۵۰ درصد کاهش وزن خشک اندام هوایی در تیمار شاهد نسبت به کود سوپر نیتروپلاس که بالاترین وزن خشک اندام هوایی را تولید نمود، ملاحظه شد.
در این بررسی کود فسفر نتوانست اثر افزایشی قابل توجهی بر وزن خشک و تر سرشاخه داشته باشد اما اثر متقابل فسفر و نیتروژن هم بر وزن تر و هم وزن خشک سرشاخه معنی دار شد. بیشترین وزن تر سرشاخه در تیمار نیتروکسین و بارور به همراه فسفات آمونیوم و پس از آن در تیمار نیتروکسین و بارور حاصل شد. دلیل این موضوع را می توان به اثر هم افزایی ریز سازوارهای موجود در کودهای نیتروژن و فسفر نسبت داد. افزایش نیتروژن در محیط رشد موجب افزایش جذب اکسیژن و آزاد شدن گاز کربنیک و یا به عبارت دیگر افزایش تنفس می شود. این امر سبب ازدیاد جذب فعال فسفر می شود. همچنین وجود مقادیر بالای نیتروژن در خاک سبب توسعه سیستم ریشه ها شده و ظرفیت تبادل آن را با عناصر دیگر از جمله فسفر افزایش می دهد (نیاکان، ۱۳۸۳).
۵-۱-۵- قطر ساقه
در اندازه گیری این صفت مشخص شد که تنها اثر نیتروژن بر این صفت معنی دار شد و عامل فسفر و نیز اثر متقابل نیتروژن و فسفر تأثیر معنی داری بر روی قطر ساقه نداشتند. این موضوع مبین این است که وجود ریزموجودات ناشی از کاربرد کودهای بیولوژیکی در محیط ریشه گیاه تاثیر مثبتی بر رشد گیاه داشته است و منجر به افزایش قطر گیاه گردید. این امر می تواند مربوط به تولید و ترشح ترکیبات تحریک کننده رشد گیاه و یا برخی هورمونهای تنظیم کننده رشد باشد که توسط ریزموجودات در خاک تولید شده و رشد گیاه را تحت تاثیر قرار داده است. باکتری های جنس ازتوباکتر و آزوسپیریلوم علاوه بر تثبیت زیستی نیتروژن، با تولید مقادیر قابل ملاحظه ای از هورمون های تحریک کننده رشد به ویژه انواع اکسین، جیبرلین و سیتوکنین رشد و نمو و عملکرد گیاهان را تحت تاثیر قرار می دهند(Karimi and Siddique,1991)