در زمینه‌ی معارف قرآنی مقالات فراوان نوشت و در مجله و ماه‌نامه‌ها به چاپ رسیده و مجموعاً ضمن ۵ مجلد آماده چاپ است. کاری که از ابتدای سال ۷۹ ش، به آن دست زده و از ویژگی و اهمیت خاص برخوردار است، «جمع و تنسیق روایات تفسیری فریقین» است که با همکاری دو گروه ۱۰ نفری از نخبگان حوزه و تربیت یافتگان مدرسه‌ی قرآنی در حال پیشرفت سریع است. روایات تفسیری، جملگی به صورت خام در کتاب‌ها عرضه شده و کاری که فقها بر روی روایات فقهی انجام داده‌اند، بر روی روایات تفسیری انجام نگرفته و لذا سلیم و سقیم به هم آمیخته است. برای جدا سازی و تعیین سرنوشت نخبه‌ی تفاسیر روایی با همّت دوستان فاضل خویش به این کار خطیر اقدام نمود. ضمناً مجلد ۷ «التمهید» که ردّ شبهات علیه قرآن است و به نام شبهات و ردود چاپ و نشر شده است.
در کنار کار قرآنی، کار فقاهتی از همان دوران نجف اشرف، هم‌گام پیشرفت داشته و کتاب‌ها و رساله‌های متعددی در این زمینه به رشته تحریر درآورده که مختصر آن عبارتند از: «تمهید القواعد»، «حدیث لاتعاد»، «ولایه الفقیه ـ ابعادها و حدودها»، «مالکیّه الارض»، «مسائل فی القضاء» به زبان عربی چاپ شده است. عمل گسترده‌ای که در زمینه‌ی فقه از دیرباز به آن مشغول بوده، نظرات فقهی نوین بر اساس اجتهاد پیشرفته در قرون اخیر که محصول درس‌های خارج فقهی است به ترتیب ابواب فقهی «جواهر الکلام» و با عنوان شرح و تعلیق بر آن، از ابتدای کتاب طهارت تا پایان کتاب دیات، به‌طور پیوسته و ناپیوسته نوشته.
۱-۲-زندگی‌نامه‌ی آیتالله جوادی آملی[۲]
۱-۲-۱-تولد و دوران کودکی
آیتالله عبدالله جوادی آملی، در سال ۱۳۱۲ هجری شمسی در آمل به دنیا آمد. پدر و جدّش، میرزا ابوالحسن و ملا فتح‌‌الله از مبلّغین اسلام و ارادتمندان به آستان ولایت بوده‌اند. از ویژگیهای جدّی وی این بوده که در منابر خود به ذکر احکام و مناقب اهل‌بیت% می‌پرداخته و ظاهراً علاقه‌ی وافری به علم کلام داشته است. فرزندانی که خدا به پدر ایشان عطا می‌کرده است، معمولاً بر اثر ضعف امکانات بهداشتی ـ پزشکی، یا به علل و عوامل دیگر زنده نمی‌ماندند. پیش از تولدشان، یکی از بستگان در عالم رؤیا می‌بیند که شخصی عصایی به دست پدرشان میدهد و او آن را به دست گرفت. این رؤیا را چنین تعبیر کردند که خداوند به میرزا ابوالحسن، پسری عطا خواهد کرد که زنده می‌ماند و عصای دست پدر خواهد شد. از این رو، پدر و مادر نذر کردند اگر خدا به آنها پسری داد، او را به مشهد امام رضا۸ ببرند.
فشار دوران پهلوی و مشکلات پدر و جدّ ایشان در مسائل مادی و سیاسی، باعث نشد که از علاقه‌ی این خانواده به روحانیت شیعه کاسته شود و همانا، آرزوی آنان، تحصیل فرزند خود در حوزه‌های علمیه بود.
۱-۲-۲-دوران تحصیل
آیتالله جوادی آملی پس از به پایان رساندن سال ششم ابتدایی، در سال ۱۳۲۵ یا ۱۳۲۶، با پیشنهاد پدر و علاقه‌ی وافر، وارد حوزهی علمیهی آمل شد و تا سال ۱۳۲۹، در آن شهر، به تحصیل پرداخت و بخشی از دروس سطح را در آنجا به پایان برد. پس از آن با تشویق استاد خود، مرحوم آقا شیخ شعبانی نوری، عازم حوزهی علمیهی مشهد مقدس شد. در بدو ورود به حوزهی علمیهی مشهد، در یکی از مدارس به برخی از طلاب برخورد که در کسوت روحانیت بودند، ولی نسبت به علمای بزرگ مشهد در آن روزگار، تکریمی نداشتند و تعابیرشان درباره‌ی علما، همراه با تندی و طعن بود. این خاطره چنان تلخ بود که حاضر نشد در چنین حوزه‌ای بماند و درس بخواند. از این رو مشهد را ترک گفت و به همراه پدر، رهسپار تهران شد تا در آن حوزهی عظیم در آن روزگار و در محضر بزرگانی هم‌چون آیتالله حاج شیخ محمدتقی آملی، به تحصیل بپردازد. مرحوم شیخ محمدتقی آملی نیز پدرشان را می‌شناخت و طی‌ّ نامه‌ای به مرحوم حاج محمدباقر آشتیانی، متصدی مدرسه‌ی مروی، که از بهترین مدارس آن روز بود، خواستار پذیرش ایشان شد.
با ورود به مدرسه‌ی مروی و قبولی در آزمون ورودی آن، به خواندن رسائل و مکاسب اشتغال یافتند. پس از آن به فراگیری «کفایه الاصول« پرداخت و سپس در دروس خارج استادان بنام حوزهی علمیهی تهران شرکت جست و هم‌زمان، به فراگیری علوم عقلی نیز پرداخت. پس از حدود ۵ سال تحصیل در تهران و با کسب اجازه از محضر مرحوم آیتالله حاج شیخ محمدتقی آملی، در سال تحصیلی ۳۵ ـ ۱۳۳۴، به حوزهی علمیهی قم آمد تا از محضر علمای آن دیار نیز بهره‌های فراوانی برگیرد. از آن سال تا کنون، وی در حوزهی علمیهی قم حضور دارد و ضمن بهره‌مندی از محضر علمای بزرگ این حوزهی مبارکه، خود سر منشأ خیرات و برکات کثیری برای آن بوده است.
۱-۲-۳-اساتید و دوستان
آیتالله جوادی آملی، در دوران تحصیلی خود، با استادان بنامی، انس داشته است. پدر او معتقد بود که درس حوزوی را باید پیش انسان بزرگواری که خود تزکیه شده باشد، آغاز کرد. بدین منظور، فرزند خود را برای تحصیل، نزد آیتالله فرسیو۶ که از دانشمندان و علمای بزرگ آمل بود، برد و او در آغازین روز درس، جمله‌‌ی «اول العلم معرفه الجبار» را چنان معنا کرد که استاد خود را هنوز مرهون آن سروش غیبی میداند.
دروس ادبیات را نزد پدرش و حجج‌الإسلام، عبدالله اشراقی، شیخ احمدی اعتمادی و برخی دیگر خواند و بخش مهم شرح لمعه را نزد مرحوم آیتالله شیخ عزیزالله طبرسی فرا گرفت. بخش اوامر قوانین را در محضر آیتالله ضیاء آملی و بقیه را از مرحوم آیتالله محمد غروی آموخت. در روزهای تعطیل هم امالی شیخ صدوق را در محضر آیتالله ضیاء‌الدین آملی می‌خواند.
با ورود به تهران، به مدرسه‌ی علمیهی مروی رفت و دروس سطح را در آنجا به پایان برد. از ویژگیهای مدرسه‌ی مروی این بود که طلاب آن می‌بایست در کنار فراگیری علوم، قرآن را نیز تلاوت کنند و سالی دوبار برای بازدید کتاب‌ها جلساتی تشکیل می‌شد. انس با کتابخانه نیز نصیب طلاب علوم می‌شد و توفیق بود تا محصلان با کتاب‌های خطی و چاپی آشنا شوند.
دروس «رسائل» و «مکاسب« را در محضر آیتالله سید عباس فشارکی، آقای شیخ اسماعیل جاپلقی و آقا شیخ محمدرضا محقق خواند. در بخش فلسفه نیز، شرح منظومه، طبیعیات، اشارات و بخشی از «اسفار» را نزد حاج شیخ ابوالحسن شعرانی و مقداری از «شرح منظومه» و «شرح اشارات» و بخشی از «اسفار» را خدمت آیتالله حاج میرزا مهدی محی‌‌الدین الهی قمشه‌ای که عارفی بی‌نظیر و صاحب‌دلی بی‌‌بدیل بود، فراگرفت. برای آموختن شرح فصوص ابی‌‌عربی (شرح قیصری بر فصوص)، به محضر آیتالله محمدحسین فاضل تونی رفت و دروس خارج فقه و اصول را نزد مرحوم شیخ محمدتقی آملی آموخت، ضمن اینکه در علوم معقول نیز از ایشان بهره‌های فراوان می‌برد.
با هجرت به قم، در سال تحصیلی ۳۵ ـ ۱۳۳۴، در درس بزرگان قم، از جمله آیتالله العظمی بروجردی، حضرت امام خمینی، علامه سید محمدحسین طباطبایی، آیتالله محقق داماد و آیتالله میرزا هاشم آملی۴حاضر شد. وی، ویژگی بارز درس امام خمینی۶ را پرورش روح، دقّت و آزادگی علمی میداند و بر حکیمانه بودن دیدگاه‌های امام در دروس حوزوی تأکید می کند.
در حدود ۲۵ سال از محضر علامه طباطبایی۶، در علوم نقلی و عقلی بهره برد و در خلوت و جلوت، انیس این مفسر بزرگ قرآن کریم بود. از این رو خاطرات بسیاری از ایشان در سینه دارد که در بسیاری از مصاحبه‌ها و نوشته‌ها، آن را بیان داشته است.
از دوستان آیتالله جوادی آملی، میتوان از آیتالله شهید مطهری، مرحوم حاج آقا مصطفی خمینی و امام موسی صدر نام برد. او در سال ۱۳۳۲ در تهران، با شهید مطهری آشنا شد که این دوستی تا زمان شهادت ایشان ادامه داشت.
۱-۲-۴-فعالیت‌ها
آیتالله عبدالله جوادی آملی، در طول عمر شریف خود، تا کنون خدمات علمی و فرهنگی شایان توجهی را به انجام رسانده است. وی از سال‌های نخستین تحصیل، به تدریس در تربیت طلاب مبتدی می‌پرداخته است و تا کنون، شاگردان بسیار مفیدی را به عالم اسلام تقدیم داشته است. همواره بر تهذیب نفس در کنار تحصیل پای می‌فشرده و همواره شاگردان خود را به اخلاص در تبلیغ معارف وحیانی و انس هماره با قرآن و روایات سفارش می‌نموده است.
از خدمات مهم فرهنگی ایشان، تأسیس مؤسسه‌ی تحقیقاتی و نشر اسراء در سال ۱۳۷۲ است. مؤسسه‌ی اسراء به منظور پژوهش در رشته‌های مختلف علوم اسلامی و پاسخ‌گویی به شبهات موجود در اسلام تأسیس شده است و تا کنون خدمات شایان توجهی را تقدیم داشته است.
تا کنون کتاب‌های بسیاری را در زمینه‌های گوناگون، از جمله تفسیر، فلسفه، کلام، فقه و اصول نگاشته است که به برخی از آنها اشاره میرود:
۱ـ تسنیم، تفسیر قرآن کریم (در ۲۵ جلد)
۲ـ تفسیر موضوعی قرآن کریم (در ۱۸ جلد)
۳ـ رحیق مختوم (در ۵ جلد)
۴ـ ولایت فقیه
۵ـ عصاره‌ی خلقت، درباره‌ی امام زمانf
۶ـ عید ولایت
۷ـ ولایت در قرآن
۸ـ ولایت علوی
۹ـ تجلّی ولایت
۱۰ـ حکمت علوی
۱۱ـ ظهور ولایت
۱۲ـ دنیاشناسی و دنیاگرایی در نهج البلاغه
۱۳ـ علی۸ مظهر اسمای حسنای الهی
۱۴ـ وحدت جوامع در نهج البلاغه
۱۵ـ حیات عارفانه‌ی امام علی۸
۱۶ـ انتظار بشر از دین
۱۷ـ بنیان مرصوص امام خمینی۶
۱۸ـ شریعت در آینهی معرفت
۱۹ـ زن در آینهی جلال و جمال
۲۰ـ حماسه و عرفان
۲۱ـ صهبای حج
۲۲ـ فلسفه حقوق بشر
۲۳ـ تبیین براهین اثبات خدا
۲۴ـ حکمت نظری و عملی در نهج البلاغه
|
[پنجشنبه 1400-08-13] [ 08:28:00 ب.ظ ]
|
