همان ج ۳ ص ۳۱۵
سوگ سوفزای و قیام مردم
در شاهنامه به داستانی بر می خوریم که وقتی پهلوانی به دست شاه و حکومت کشته می شود، مردم تنها به گریه و زاری و سوگواری بسنده نمی کنند و برای خونخواهی پهلوان بر علیه حکومت و شاه حتی قیام می کنند. داستان سوفزای در دوران قباد، این داستان است و شاهدی است که از محبوبیت و پایگاه مردمی و ارزش طبقه ای به نام پهلوانان حکایت می کند. داستان به طور مختصر از این قرار است.

سوفزای
در دوران قباد پس از مدتها پهلوانی به نام سوفزای پیدا می شود که تقریباً همان نقش زال و رستم را به مدت کوتاهی در دوران قباد بازی می کند، اما مشاوران شاه که از دوران پهلوانی به بعد موبدان درباری بودند مثل همیشه با اکثریت قریب به اتفاق دعوت به شر می کردند. این بار هم، به شر دعوت کردند و قباد را علیه سوفزای تحریک کردند .
قباد هم سوفزای را می کشد و مردم ایران آشفته می شوند و قیام می کنند و برای مدتی قباد را از تاج و تخت می اندازند و جاماسب را به جای او می نشانند.

همان ج ۳ ص ۴۰۸
جالب است بدانیم که سوفزای کسی بود که قباد را از بند تورانیان نجات داده بود.

همان ج۳ ص۴۰۹
دسته دوم: ابیاتی که در آن شهریاران، پهلوانان را توصیف می کنند. به یک نمونه از ابیات که در آن ارزش پهلوانی مثل رستم از زبان کیخسرو بیان می شود.

همان ج۱ ص۱۴۰
لازم به توضیح است که از این دسته ابیات (وصف پهلوانان از زبان شهریاران) را در شاهنامه بسیار می توان مثال آورد.
تلاش ما در این قسمت در درجه اول اثبات وجود پدیده ای به نام ورزش در شاهنامه بود. علت ضروری دانستن طرح موضوع” اثبات ورزش در شاهنامه “همان است که در مقدمه ی این بخش گفته شد و آن اینکه هیچ جای شاهنامه سخن از ورزش و ورزش کردن به معنای امروزی آن نیست. و هیچ فصل مشخص و یا داستانی که بطور مستقیم مربوط به ورزش باشد در شاهنامه وجود ندارد. همانطور که ملاحظه شد برای اثبات این امر، از دو دلیل استفاده کردیم، یکی وجود طبقه ای به نام پهلوانان و دیگری چگونگی نظام تعلیم و تربیت در آن روزگار و ثابت کردیم پهلوانان برای انجام وظایف خود و شخصیتی که در جامعه به عهده داشتند، نیازمند به از قوی ساختن تن و پروراندن جسم و کسب مهارتهای رزمی و آموزش عملیاتی بودند، که پهلوانان را به این منظور می رساند و در روزگار فعلی «ورزش» نامیده می شود. پس ورزش به عنوان یک عمل ضروری و حتمی به عهده پهلوانان بود. در تشریح دلیل دوم هم نشان داده شد که ورزش یکی از ارکان مهم تعلیم و تربیت در آن روزگار بوده است و علیرغم مشخص نبودن دقیق نظام تعلیم و تربیت در شاهنامه، با توجه به دلایل مطرح شده ،وجود ورزش در ساختار آموزشی و تربیتی آن روزگار غیرقابل انکار است.
یکی دیگر از اهداف این بخش، پس از اثبات وجود ورزش در شاهنامه، نشان دادن اهمیت و جایگاه فرهنگی و مردمی ورزش در شاهنامه بود. در اینجا نیز، از یک سو به بررسی کارکردهای ورزش در شاهنامه پرداختیم و با توجه به اهمیت کارکردها به اهمیت نقش ورزش پی بردیم و از سوی دیگر درباره طبقه ای که بیش از سایر طبقات اجتماعی وابسته به ورزش و به عنوان ورزشکار معروف بودند (پهلوانان)، به بررسی دو موضوع پرداختیم. یکی نقش اجتماعی پهلوانان و در نتیجه پایگاه اجتماعی پهلوانان که آن را از طریق بیان شکل گرفتن طبقه پهلوانان در شاهنامه و همچنین از طریق بررسی کارکردها و وظایفی که بر عهده این طبقه بود نشان دادیم و برای ختم کلام این بحث در فصلی به نام «ارزشهای اجتماعی» با تکیه بر ابیات و اشعار شاهنامه نشان دادیم که بسیاری از فضیلت ها و صفات پهلوانان همچون نیرومندی، تندرستی، رادمردی، توانایی، شجاعت و … از جمله ارزشهای اجتماعی و در کنار سایر ارزشهای اجتماعی نظیر خردمندی، بیداردلی، عدالت بوده است.
  
فصل ششم
ورزشهای شاهنامه ای
پس از آنکه در فصل گذشته وجود ورزش در شاهنامه را با ذکر دلایلی که آمد، اثبات کردیم و بعد از آنکه اهمیت جایگاه ورزش را با بررسی کارکردهای ورزش و همچنین مطالعه طبقه ای که بیش از همه طبقات دیگرهمراه با ورزش و به ورزش وابسته بود، یعنی پهلوانان، نشان دادیم در این بخش به سراغ ورزشهای شاهنامه ای می رویم و با ورق زدن کتاب بزرگ حکیم طوس، به مطالعه مورد به مورد ورزش در شاهنامه می پردازیم.
در بخش اول این فصل سعی شده است علاوه بر آنکه همه مواردی که در شاهنامه ورزش در نقش و کارکرد خودش یعنی ورزش ظاهر شده است نشان داده شود و به تفکیک ضمن معرفی هر رشته، به چگونگی انجام، زمان انجام، مکان انجام، خاستگاه ورزش مورد نظر (از حیث وابستگی ملی)، جمعی و انفرادی بودن، سوار یا پیاده انجام شده ابزار مورد استفاده و … در هر مورد خاص اشاره شود.