2-2-2-5 «نام تجاری» همانند «نام فامیلی»
همان‌طور كه به مرور زمان در كنار نام فرد یك پسوند مثبت یا منفی و یا خنثی قرار می‌گیرد در كنار نام‌های تجاری نیز این پسوند‌ها در حال گزارش هستند و چه بسیارند نام‌های نیكویی كه با كوچك‌ترین اشتباه به نام‌های ناپسند و پلیدی تبدیل شده‌اند، هر چند كه در این باره عكس مورد یاد شده نیز فراوان است اما عاقلانه‌تر آن است كه پیش از لجن‌مال شدن نام تجاری كالاها و خدمات خود به فكر مراقبت از آن برآییم.در این راه همان طور كه برای سنجش سلامت افراد می‌توان از آنان آزمایش‌های دوره‌ای به عمل آورد، درباره سلامت نام‌های تجاری هم شركت‌ها می‌توانند با بهره گرفتن از شاخص‌ها و خط‌كش‌هایی كه اكنون «تقریبا» قدرت علمی اندازه‌گیری مناسبی یافته‌اند به اندازه‌گیری وضعیت نام و نشان تجاری شركت‌ها پرداخت.اینكه می‌گوییم تقریبا قدرت علمی اندازه‌گیری مناسبی دارند به این دلیل است كه خطاهای رایجی در بیشتر تحقیقات وجود دارد تا آنجا كه به نظر می‌رسد یكی خطاهای «روش‌شناسی» در تحقیق است و دیگری خطاهای «معرفت‌شناسی».خطای روش‌شناسی یعنی انتخاب، جامعه آماری نامناسب، نمونه نامناسب، ابزار جمع‌ آوری نامناسب، جمع‌ آوری كننده نامناسب و از این دست و خطای معرفت‌شناسی نیز بیشتر در شناخت، تحلیل و استنباط از یافته‌های به دست آمده از تحقیق می‌باشد و درد امروز جامعه تحقیق ایران بیشتر خطاهای معرفت‌شناسی در شاخه‌های تحقیق است. فرضا كسی اشرافی به دانش بازار (بازاردانی) ندارد، آن‌وقت شروع به دادن راهبرد و راهكار می‌كند كه متاسفانه در میان تحصیل‌كرده‌های مدرك دار این مساله بسیار شایع است(شاهبندزاده، 1391).

شركت‌ها باید اثر بخشی ساخت نام تجاری را نه با معیارهای قدیمی مانند، آگاهی، شناخت و به خاطرآوری، بلكه با مجموعه معیارهای جامع‌تر شامل: «ارزش ادراك شده توسط مصرف‌كنندگان»، «رضایت مصرف‌كننده»، «حفظ‌ و نگهداری مصرف‌كننده» و «دفاع مصرف‌كننده از شركت» اندازه‌گیری می‌كند البته بد نیست بدانیم كه همواره هر پژوهش وابستگی نزدیك و حیاتی با «خلاقیت» پژوهشگر داشته و عنصر خلاقیت در بررسی اثر نام و نشان تولیدكننده در میان مردم نباید هیچ‌گاه فراموش شود، چراكه گاه لازم است چند روش با یكدیگر تركیب شده و روش مناسب حال و هوای روز از آن ایجاد شود و گاه نیاز به یك نوآوری بنیادی در پژوهش است كه شاید نیاز باشد كلید تازه‌ای برای قفل موجود تراشیده شود.به هر حال درباره پژوهش و پژوهش‌گری در علوم انسانی كه مدیریت و شاخه‌های آن زیرمجموعه آن می‌باشند، همواره باید به خاطر داشته باشیم كه نخست «معرفت‌شناسی» و سپس «روش‌شناسی» اهمیت دارد.یكی از راه‌های عمده‌ای كه یك شركت می‌تواند به وسیله آن خود را از رقبایش (همكاران) متمایز كند این است كه همواره خدماتی با كیفیت برتر به مصرف‌كنندگان ارائه كند، به زبان ساده‌تر:«راز پیروزی در گرو آن است كه انتظارات مصرف‌كنندگان را نسبت به كیفیت كالاها و خدماتمان برآورده سازیم یا حتی از آن پیشی گیریم».انتظارات مشتریان براساس تجربیات گذشته‌شان، تبلیغات دهن به دهن و تبلیغاتی كه خود انجام می‌دهید شكل می‌گیرد. به زبان بهتر، مشتریان بر پایه‌ این مبانی، ارائه‌كنندگان خدمات را انتخاب می‌كنند و پس از اینكه خدمات را تحویل گرفتند ارزش آن را از لحاظ ذهنی با خدمات مورد انتظار خود مقایسه می‌كنند. در صورتی كه ذهنیت نسبت به كالاها و خدمات پایین‌تر از حد انتظار باشد، آنگاه مصرف‌كنندگان علاقه خود را نسبت به تامین‌كننده یك خدمت خاص از دست می‌دهند. حتی اگر ذهنیت نسبت به خدمات و كالاها برابر حد انتظار مصرف‌كنندگان باشد، در آن صورت هم احتمال مراجعه به ارائه‌كننده محصولات مشابه در آینده وجود دارد. تنها در صورتی می‌توان امیدوار بود كه مصرف‌كنندگان به محصولات ما وفادار می‌مانند كه فایده خدمات و كالاهای تولید شده از حد انتظار مصرف‌كنندگان بیشتر شود. در این صورت ما صاحب مصرف‌كنندگان وفادار نسبت به كالاها و خدمات خود و به‌ویژه «نام و نشان تجاری» مان خواهیم شد.در این باره یكی از كارهای عاقلانه و یا شاید خلاقانه این است كه پی در پی، پیگیر نظرات مصرف‌كنندگان باشیم (این تحقیقات شاه بیت حركت‌های هدفمند در بازارهاست.) پس ببینید، مردم و مصرف‌كنندگان چیز چندان ناممكن و دور از دسترسی از شما نمی‌خواهند، تنها آنها می‌گویند كه كالاها و خدمات تولیدی اگر متناسب نیازها و مورد اعتماد نباشد و یا رگه‌هایی از سودجویی احمقانه در آن یافت شود از شما نمی‌خریم(دهدشتی، 1391).
قدرت یک برند به ارزش کسب شده آن از طریق ویژگیهایی است که به طرق ملموسی مثل ارتباط نام برند و سود آن شکل می‌گیرد. مصرف‌کنندگان معمولاً برند را از جنبه‌هایی که بهطور عمده از شخصیت فرد گرفته شده است درک می‌کنند و آن را به برند تعمیم و تسری می‌دهند. بٌعد شخصیتی برند را می‌توان توسعه و تعمیم داد و ابعاد شخصیتی انسان را در قلمرو برندها تعریف کرد. بنابراین رقبا تلاش می‌کنند اهمیت و ارزش بیشتری به جنبه‌های شخصیتی بدهند تا وضعیت رقابتی برندشان در بازار به تحرک واداشته شود. خلق شخصیت برند نیازمند ارتباط فعال جمعی است و نیز باید با متغیرهای چرخه زندگی برند هماهنگ باشد. نتیجه این که یک شرکت ممکن است از راهبردهای جذاب تبلیغاتی مورد علاقه مشتری در روند مؤثر خلق شخصیت برند در ارتباط با درستی و صداقت، هیجان، شایستگی، مدرن بودن و استحکام استفاده کند.
2-2-3 ارزش برند
ارزش برند از نیمه دهه 1990 توجه زیادی را به خود معطوف کرده است . ارزش برند سرمایه دراز مدتی است که توسط شرکت برای ایجاد سود قابل ملاحظه و متفاوت نسبت به رقبایش طراحی میشود . ارزش برند به ارزش شگرف ذاتی در یک برند معروف گفته می شود. ارزش برند وقتی پدید می آید که مشتریان به دلیل جذابیت نام ضمیمه شده به یک کالا به میل خود پول بیشتری برای درجه مساوی از کیفیت می‌پردازد (شفیعی، 1391).
ارزشی که میتواند به وسیله نام افزوده شود و با سود بیشتر با سهام بازار به ارمغان آورده می شود. این ارزش میتواند توسط مشتریان و اعضای کانال هم به عنوان دارایی مالی و هم به عنوان یک سری ارتباطات و رفتار های مطلوب تلقی شود . بر اساس این تعاریف ، ارزش برند را میتوان ارزشی دانست که به طور فزاینده ای به نام برند مربوط می شود . اگر چه تعاریف کلاسیک ارزش برند به ارزش افزوده برند که توسط نام آن ایجاد شده است اشاره دارد . ارزش یک برند از دیدگاه مصرف کننده ، و عده یک تجربه و وفای به آن است ؛ از چشم انداز کسب و کار ، یک سرمایه است که میتواند یک منبع درآمدی امن در آینده به شمار آید ، که منجر به افزایش ارزش سهام نیز میتواند باشد . امروزه برند ها چیزی را نمی توانند ازمشتریان پنهان کنند چرا که مصرف کنندگان بلافاصله میتوانند تجربیات خود را در سطح جهانی و به صورت آنلاین به اشتراک بگذارند . همچنین زمانی که خطرهای بزرگی وجود دارد ، میتوان فرصت های بزرگی نیز به دست آورد . به دست آوردن اعتماد و وفاداری مشتریان همچنان باید در بالاترین درجه اهمیت قرار داشته باشد . مرتبط ماندن از طریق نوآوری و استفاده از بازخورد مشتریان برای بازگشت قدرتمند یک برند جزو ملزومات است. ارزش ویژه برند همانند مشتریان ، برای شرکت ارزش آفرینی می‌کند و با دو جنبه متفاوت ارزیابی می شود : یکی جنبه عینی ، مالی و دیگری جنبه ذهنی که به ادراک مصرف کننده اشاره دارد . (آکر^[16]،2010). ارزش ویژه برند ، سود بیشتر یا ارزش افزوده ای برای محصول یا خدمت به ارمغان می‌آورد. برند یک پدیده پیچیده است ؛ نه فقط یک محصول خاص است بلکه یک دارایی خاص و منحصر به فرد از یک مالک ویژه است و در طی زمان گسترش یافته است به گونه ای که شامل مجموعه ای از ارزش ها و ویژگی های (ملموس و غیرملموس) می شود که به صورت معنادار و مناسبی بین محصولات تفاوت می‌گذارد که در غیر اینصورت بسیار شبیه هم هستند .
2-2-3-1 ارزش ویژه برند
یک نگرش رو به گسترش در جهان مدیریت بازاریابی به وجود آمده است ایجاد دارائی های غیر ملموس جهت ایجاد وفاداری و ارتباط بیش از پیش با مشتریان، کیفیت ، تجربیات شخصی ، فرهنگ سازمانی ، دانش و ارزش وی‍ژه برند از این قبیل دارائی ها هستند . همچون دیگر دارائی های غیر ملموس ، ارزش ویژه برند نیز می تواند به ابزاری قدرتمند در بازار رقابتی تبدیل گردد. مطالعاتی که از سوی صاحبنظران مختلف در خصوص ارزش ویژه برند ارائه شده است را میتوان در سه دسته جای داد :
الف : بعد مشتری گرا :
ارزش ویژه برند مشتری گرا متشکل از دو مفهوم چند بعدی قدرت برند و ارزش برند است . قدرت برند بر پایه مشاهدات ، ادراکات و رفتارهای مشتریان که اجازه میدهند برند برای ایشان دوست داشتنی گردد و مزیت های رقابتی ممتازی را شکل دهد تعریف می گردد. در این روش ارزش ویژه برند از دیدگاه مشتریان سنجیده می شود.
در بعد مشتری گرا ، مدل آکر که در سال ۱۹۹۱ ارائه شد به عنوان یکی از بهترین تئوری های ارائه شده مورد پذیرش قرار گرفته است . ایشان در سال ۱۹۹۱ ارزش ویژه برند را شامل ابعاد آگاهی از نام و نشان ، کیفیت ادراکی ، ویژگی های تداعی کننده نام و نشان ، و فاداری به نام و نشان و دیگر دارائی های نام و نشان (چون حقوق معنوی و کانال های توزیع و …) بیان کردند . درسال ۲۰۰۴ نتمایر و همکاران مدل CBBE^[17] را با ارتقا مدل آکر ارائه نمودند . این تیم تحقیقاتی برای اندازه گیری ارزش ویژه برند مدلی دو بعدی را ارائه نمودند : وجوه مرکزی / اولیه تاثیرگذار بر ارزش ویژه نام و نشان و پیوند های مرتبط با نام و نشان . هر دو بعد در جهت ایجاد میل به خرید و در نهایت انجام خرید تاثیر گذار هستند . کیفیت ادراک شده از مواردی است که همواره مورد نظر محققین واقع شده است. تعریف یکه به طور غالب از سوی محققین ارائه شده است عبارت است از قضاوت مشتریان نسبت به مزیت ، برتری ، اعتبار و تفوق یک برند در قیاس با دیگر برندهای رقیب . کیفیت ادراک شده نه تنها بر دیگر ابعاد برند اثر می گذارد ، بلکه در طبقه بندی محصولات از دید مشتری نیز تاثیر گذار است. ارزش ادراک شده مبنی بر هزینه یکی از ابعاد اصلی و سنگ بنای چارچوب های ساختاری ارزش ویژه برند مشتری گراست . ارزش ادراک شده بر مبنای هزینه عبارت است از کلیه ابعاد مطلوبیت برندی که مشتری می گیرد (مانند کیفیت) و میدهد (مانند قیمت یا هزینه های پس از خرید ) در ارتباط و قیاس با دیگر برندهای موجود . تمایل به پرداخت قیمت بالا تر عبارت است از میزان تمایل مصرف کننده به پرداخت قیمتی بالاتر جهت دست یابی به برند مورد نظر در شرایط یکسان (از نظر حجم و مقدار برابر ) در تقابل با دیگر رقبا . این یکی از ابعاد بسیار مهم تاثیر گذار بر ارزش ویژه برند است. اگر برند کیفیت ، ارزش و تفاوت مورد نظر مشتری را ایجاد نماید ، در نتیجه تمایل به پرداخت قیمت بالاتر نیز حاصل می گردد (شیرازی و دیگران، 1393).
ب : بعد مالی:
از بعد مالی ارزش ویژه برند را میتوان به عنوان مابه التفاوت عواید مالی یک محصول که یک بار با برند و یک بار بدون هیچ برندی عرضه می گردد تعریف نمود . مطمئنا محصولی که با یک برند خاص عرضه میگردد با افزایش یا کاهش ارزش برای مشتری و نتایج مالی برای سازمان تواما نخواهد بود ، این همان چیزی است که تحت عنوان بعد مالی ارزش ویژه برند تعریف می گردد .
پ : بعد مرکب :
در بعد مرکب به ارزش ویژه برند به گونه ای نگاه می شود که هر دو بعد پیشین (مشتری گرا و مالی ) را شامل گردد . اثر ارزش ویژه برند بر سازمان دو بعدی است و تنها در زمینه ارتباط با مشتری یا مالی تاثیر خود را نشان نمی دهد . ارتباط همگرا و مثبتی همواره میان ارزش ویژه برند در دو بعد مشتری گرا و مالی وجود دارد . عملا دو دیدگاه بازاریابی و مالی در اینجا به هم گره می خورند (قربانی، 1393).
2-2-3-2 آگاهي از برند
هدف اصلی مدیریت برند گسترش و حفاظت آگاهی برند است ، زیرا این آگاهی از برند است که مشتری را در کلیه مراحل تصمیم گیری خود و همچنین فرایند ارزش آفرینی شرکت کمک می نماید. آگاهی از برند عبارت است از توانایی یک مصرف کننده در جهت شناختن یا به یاد آوردن یک برند در پهنه محصولات مشابه. آشنایی با برند عبارت است از میزان اطلاعاتی که مصرف کننده در خصوص یک برند خاص بتواند ارائه دهد . اطلاعات در مورد تاریخچه ، هویت ، محصولات ، نوع خدمات و… همگی در این مفهوم جمع می گردند . هر چه آشنایی مشتریان با برند بیشتر باشد ، احتمال انتخاب هوشمندانه نیز افزایش خواهد یافت .
2-2-3-3 محبوبيت برند
محبوبیت برند عبارت است از میزان علاقه ایکه مصرف کننده در قیاس با دیگر رقبا نسبت به برند ابراز می دارد. ارتباط مستقیمی میان محبوبیت برند و سوددهی سازمان وجود دارد . این محبوبیت تنها یک قضاوت شخصی نیست ، بلکه ارزیابی کلی محبوبیت برند در سطح جامعه است . بسیاری از تلاش مدیران صرف می شود تا به گونه ای دارایی هایی منحصر به فرد (پیوندهای سازمانی) را به برند شرکت متصل نمایند . این گونه است که برنامه هایی در جهت بسط و توسعه دامنه فعالیت های برند طراحی میشوند و ذهن مخاطبین مملو از نشانه های متصل به برند میشوند.
2-2-3-4 ارزش‌گذاری برند
در محیط رقابتی کنونی ، اکثر محققین بر این باورند که نام تجاری ، بخش مهمی از یک کسب و کار و دارایی های یک بنگاه را تشکیل می دهد و خیلی از کسب و کارها علاقه مندند که یاد بگیرند چطور یک نام تجاری با دوام و قوی ایجاد نمایند . یکی از قسمت های لازم و ضروری جهت این فرایند ، شناخت هر یک از عوامل ایجاد کننده ارزش برای نام تجاری است ، که این از شاخصه های اساسی برای ایجاد ، مدیریت واندازه گیری ارزش نام تجاری می‌باشد . تا کنون ، فرمول استاندارد و معینی برای ارزش گذاری دارایی های معنوی و نام تجاری پیدا نشده است ، اما روش های مختلفی وجود دارد که تا حد بسیار زیادی توانسته اند متغیرها و عوامل اثر گذار بر ارزش داراییها را مورد توجه قرار داده و راه حل های قابل قبولی ارائه دهند. هر کدام از این روش ها دارای محدودیت هایی بوده و این محدودیتها به خاطر ماهیت و واقعیت اصلی نام های تجاری و دارایی های معنوی می‌باشد. ارزش گذاری این نوع دارایی ها ، دارای روند پیچیده ای است و عدم اطمینان بالایی دارد.
طبق نظر بردون آکن هر سیستم معتبر اندازه گیری ارزش ویژه برند باید توام با اهداف زیر باشد:
1- ارزش ویژه برندرا در طول ابعاد مختلف و در نقاط زمانی مختلف اندازه گیری نماید.
2- اطلاعات تشخیصی در مورد دلایل تغییرات در ارزش ویژه برند را فراهم نماید .
3- چارچوبی را برای بهبود ارزش ویژه برند فراهم نماید .
4- چارچوبی را برای مشخص نمودن موقعیت برند در مقایسه با رقبای عمده فراهم نماید .
در ادامه رویکردهای رایج اندازه گیری ارزش برند مورد بررسی قرار می گیرند.
الف: روش داموداران:
در این روش جهت ارزش گذاری دارایی های معنو ی ، این بخش از دارایی ها را در سه دسته طبقه بندی می کنیم :
- اولین گروه ، آن دسته از دارایی های معنوی هستند که مربوط به یک محصول یا خدمت خاص می باشند و جریان های نقدی ایجاد میکنند . جهت ارزش گذاری این دسته میتوان از مدل های تنزیل جریان های نقدی بصورت معمول استفاده نمود ، که بر آورد جریان های نقدی با توجه به همان محصول یا خدمت و با در نظر گرفتن چرخه عمر محدود آن صورت می پذیرد .
- دسته دوم از دارایی های معنوی ، پیچیده تر بوده چرا که این دارایی ها به جای ایجاد جریان نقدی برای یک محصول یا خدمت خاص ، به تولید جریان نقدی برای کل شرکت پرداخته و عایدات آنها ، کل شرکت را تحت تاثیر قرار میدهد . این دسته ، نام تجاری شرکت است که تمام جنبه های شرکت از میزان فروش تک تک محصولات تا نرخ هزینه سرمایه شرکت را تحت تاثیر قرار می دهد.
- دسته سوم ، شامل آن دسته از دارایی های معنوی میشود که در حال حاضر هیچگونه جریان نقدی ایجاد نمی کنند اما دارای این پتانسیل هستند که جریان های نقدی را در آینده ، تحت شرایطی خاص به وجود آورند . این دسته نه تنها شامل ذخایر منابع طبیعی است بلکه همچنین شرایط قابل تغییر شرکت برای ورود به بازارها و کسب و کار های جدید و رها نمودن تجارت فعلی را نیز شامل می شود . بهترین روش برای ارزش گذاری این دسته از دارایی های معنوی استفاده از مدل قیمت گذاری حق امتیاز معامله است .
ب : روش اینتر برند (یا فایننشال ورد )
یکی از مشهورترین طبقه بندی نام های تجاری توسط فایننشال ورد ایجاد شده است . جهت ارزش گذاری و رتبه بندی نام های تجاری ، فایننشال ورد از یک نسخه ساده شده روش اینتر برند استفاده کرد که عبارت است از اختلاف میان سودهای یک نام تجاری و سودهایی که اساساً باید آن محصول بدون هیچ نام تجاری مشهوری به دست آورد . به این اختلاف ، سودهای خالص خاص نام تجاری گفته می شود. همچنین فایننشال ورد یک ضریب محاسبه شده را با توجه به توانایی نام تجاری به کار گرفت. حاصل ضرب این دو ، ارزش نام تجاری است. اینتر برند ارزش نام تجاری را از طریق ضرب تفاوت سودهای نام تجاری در یک ضریب ارزیابی کرد. این ضریب به وسیله تشخیص عامل هایی که طبق نظر اینتر برند توانایی نام تجاری را مشخص می‌کند ، به دست میآید .
این فرایند با محاسبه ^[18]EBAT سه سال گذشته شرکت شروع می شود. نکته مهم در این مرحله کسر ای.بی.آی.تی های متناظر با فعالیت هایی است که نام تجاری در آنها نقشی ندارد . در مرحله بعد ، پس از شناسایی شرکت‌های بدون نام تجاری خاص ، بتواند EBAT آنها نیز محاسبه گردیده و اختلاف بتواند EBAT دو شرکت به دست می آید . جهت تعدیل شدن بتواند EBAT های سال های گذشته ، اثر عوامل خارجی هم چون نرخ تورم بر آن لحاظ میشود . برای آنکه ارزیابی ما بتواند EBAT نام تجاری برای سالهای آینده را بهتر پیش بینی نماید ، باید از میانگین وزنی بتواند EBAT سالهای گذشته استفاده نماییم . از آنجا که ممکن است این میانگین وزنی ، از میزان پیش بینی سال آینده اختلاف بتواند EBAT دو نوع شرکت کمتر گردد ، عنوانی با نام ذخیره کسری بتواند EBAT آتی در نظر گرفته می شود . در نهایت پس از کسر هزینه سرمایه و مالیات از میانگین وزنی ، اختلاف سودها (بین شرکت با نام تجاری وبدون نام تجاری ) به دست خواهد آمد.
از طرف دیگر ، اینتر برند ضریبی را با نام «توانایی نام تجاری » جهت برآورد ارزش نام تجاری ، محاسبه می‌کند . این ضریب ترکیبی از هفت عامل زیر است :
1- رهبری: یک نام تجاری با نفوذ ، بسیار با ثبات است و ارزش های بسیاری نسبت به نام های تجاری دیگر که سهم بازار کمتری دارند ، را داراست.
2- ثبات و پایداری : نام تجاری که در طول زمان از درجه وفاداری بالای خریداران برخوردار هستند ، بیشترین نمره را در این فاکتور به دست می آورند.
3- بازار : یک نام تجاری با ثبات ، در بازاری که در حال رشد است ، با ورود رقبای بسیار ، بیشترین امتیاز را داراست.
4- بین المللی : نام های تجاری فعال در بازارهای جهانی ارزش بیشتری را نسبت به نام های تجاری ملی و منطقه ای دارند . البته ، تمام نام های تجاری توانایی مواجهه با موانع و حصارهای ملی و فرهنگی را ندارند.
5- روند : توجه نام های تجاری به اینکه به روز و مناسب برای مصرف کننده باشند ارزش آنها را افزایش می دهد .
6- پشتیبانی وحمایت : نام های تجاری که از پشتیبانی (و به نوعی خدمات پس از فروش ) برخوردارند میبایست از آنهاییکه فاقد چنین فاکتوری هستند ، ارزش بیشتری داشته باشند . البته کمیت و کیفیت این خدمات و پشتیبانی ها نیز باید مدنظر باشد.
7- حفاظت : قدرت و وسعت قوانین حمایتی از نام تجاری (قانون انحصار) یک عامل مهم و حساس در ارزش گذاری است (ابراهیمی و دیگران ، 1391)..
پ : روش هولی هان:
طبق روش مشاوران ارزش گذاری هولی هان ، ارزش نام تجاری ، ارزش فعلی جریان نقدی آزاد شرکت منهای ضرب هر یک از دارایی ها در بازده مورد انتظار آنها می‌باشد . جریان نقدی آزاد ناشی از نام تجاری تا حدی شبیه ارزش افزوده اقتصادی است .
2-2-3-5 پارامترهای موثر بر ارزش ویژه برند
آنچه در این بخش آورده می شود ، برخی از پارامترهای اثر گذار بر ارزش ویژه هر برندی می‌باشد اما الزاماً نمی تواند تمام این پارامترها را شامل شود . از آنجایی که ارزش ویژه برند منجر به فروش بیشتر و پرسودتر میشود و در هر فروش همیشه پای یک انسان به عنوان مشتری در میان است ، عوامل اثر گذار بر جایگاه ذهنی برند در ذهن مخاطبانش ، اثری مستقیم بر ارزش ویژه برند دارد . در نتیجه میتوان موارد زیر را به عنوان اصلی ترین عوامل تاثیر گذار بر ارزش ویژه برند برشمرد:
ـ میزان قابلیت ماندگاری در ذهن المانهای بصری برند مانند لوگوو…

در این زمینه مطالعات کمی صورت گرفته است و در تنها مقاله موجود، نیکبخت و همکاران (۲۰۱۲)، به مدلسـازی ترمودینامیکی شرایط تجزیه هیدرات برای مبردهای R-141b, R-134a و R-152a پرداختند. در این نوشتار یک مدل عمومی برای تخمین شرایط تجزیه هیدرات برای مبردهای فوق ارائه شده است، که از معادله حالت CPA^[63] برای مدلسازی فاز مایع و مدل آماری vdWP برای فاز هیدرات استفاده شده است.

مباحث زیست محیطی هیدرات
مباحث زیست محیطی مربوط به هیدرات گازی در دو بخش خلاصه می‌شود.
اثرات گاز متان بر محیط زیست
متان گاز گلخانه‌ای است که اثر آن‌ بر گرم شدن زمین حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد بیشتر از دی اکسید کـربن اسـت، با آزاد شدن این گاز از منابع هیدرات در کف اقیانوس‌ها، مقداری از آن‌ وارد هوا شده و مقداری دیگر در واکنش با آب دریـا ترکیبـاتی مثل کربنات‌ها و کربن دی اکسید تولید می‌کنند. این تغیرات شیمیایی ایجاد شده در آب دریا و همچنین ورود مقادیری از گـاز‌های متان و کربن دی اکسید سبب گرم شدن و مرگ و میر فـراوان در گونـه‌هـای جانـداران می‌شود. در ایـن خصـوص، حیدری و حسن زاده (۲۰۱۳)، با بهره گرفتن از مدل دیو جهی^[۶۴] بیان کردند که هیدرات گازی در اعماق دریاها عامل اصلی بحران‌های زیست محیطی است. در ادامه حیدری و همکاران (۲۰۰۸)، با بررسی‌های مختلـف، اثـرات آزاد شـدن متـان، از منابع هیدرات طبیعی در کف اقیانوس‌ها از جمله : افزایش متان و دی اکسید کربن در هوا و افزایش اسیدیته و ترکیبات کربنات در آب را بیان کردند.
ذخیره سازی گاز دی اکسید کربن به شکل هیدرات
کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای مانند دی اکسید کربن به یک هدف مهم زیست محیطی در سراسر جهان تبدیل شـده است. و این گازها به عنوان یک نگرانی عمده در آینده مطـرح هسـتند. در ایـن راسـتا، جداسـازی CO₂ در سـازه‌هـای زمـین شناسی و ذخیره سازی آن‌ به عنوان هیدرات میتواند راه حلی برای این مشکل باشد. بسیاری از رسوبات اقیانوسی در عمق چند صد متری زیر کف اقیانوس شرایط مناسبی برای تشکیل هیدرات CO₂ را مهیا می‌کنند. علاوه بر ایـن، ممکـن اسـت رسـوبات کف اقیانوس شرایطی را ایجاد کنند که در آن‌ چگالی CO₂ مایع بیشتر از چگـالی آب شـده و CO₂ مـایع بـه صـورت پایـدار ایجاد شود. در این زمینه، قنبری و همکاران (۲۰۱۱)، با انجام یک سری شبیه سازی‌های عددی به بررسی نحوه‌ی بـه دام انداختن دائم مولکول‌های CO₂ در عمق چند صد متری از کف اقیانوس، جایی که تصـور مـی‌شـود ایـن گـاز آسـیب‌ ی بـه اکوسیستم اقیانوس نمی‌زند پرداختند. همچنین ، قنبری و همکاران (۲۰۱۲)، به طور خاص، اثـرات عمـق اقیـانوس و عمـق تزریق CO₂ در رسوب نسبت به کف اقیانوس را بررسی کردند. نتایج حاصل از مدلسازی در شرایط پویا نشان می‌دهد که اگر عمق اقیانوس و عمق رسوب برای تزریق CO₂ به درستی انتخاب شـود، می‌توان حجـم‌زیـادی از CO₂ را بـا اطمینـان در رسوبات اقیانوسی دفن کرد.
توسعه هیدرات و کاربردهای نوین
جداسازی مخلوط های گازی
روش جداسازی گازها بر پایه هیـدرات (HBGS^[65]) روش جدیـدی اسـت کـه در آن‌ جداسـازی بـر اسـاس تفـاوت در مشخصات گازها و تفاوت در شرایط تشکیل هیدرات برای گازهای مختلف انجـام مـی‌شـود. در ایـن روش در یـک مخلـوط گازی، ملکول‌های گازی که شرایط مناسب برای تشکیل هیدرات را دارند( مانند متان)، وارد فاز هیدرات شده و سـایر گازهـا در مخلوط گازی باقی می‌مانند.
محققان تلاش کرده‌اند که با بهره گرفتن از این تکنولوژی بـه‌عنـوان یـک روش اقتصـادی نسـبت بـه روش‌های دیگر، گازهای با ارزش را از هم جدا کنند. قلیپور زنجانی و همکاران (۲۰۱۲)، با اسـتفاده از فرایند تشـکیل هیدرات از مخلوط سه تایی گازهای متان، اتان و پروپان به جداسازی و خالص سازی متان و همچنین اثر حضور در محیط متخلخل و ترکیب درصد خوراک مورد مطالعه قرار گرفت.
نمک زدایی آب دریا
در این مبحث تنها یک مقاله یافت شد که در آن‌، جوانمردی و مشفقیان (۲۰۰۳)، انرژی مورد نیاز برای نمک‌زدایـی آب دریا را بر اساس یک فرایند تشکیل هیدرات پیشنهادی تخمین زده و علاوه بر آن‌ برای آب قابل شـرب تولیـد شـده از ایـن روش ارزیابی اقتصادی و برآورد هزینه شده است.
ذخیره سازی و انتقال گاز طبیعی به صورت هیدرات
گاز طبیعی یکی از مهمترین منابع انرژی است که در مقیاس بالا به عنوان ماده‌ی اساسی در بیشتر صنایع مورد استفاده قرار می‌گیرد. روند رو به رشد مصرف جهانی این ماده در چند سال اخیر به گونه‌ای بوده است که پیش‌بینـی مـی‌شـود تـا سال ۲۰۳۰ میلادی به طور متوسط سالیانه ۴/۲ درصد مصرف جهانی آن‌ افزایش یابد. با توجـه بـه افـزایش تقاضـای گـاز طبیعی در جهان، نیاز به روشی ایمن و اقتصادی برای انتقال گاز از میدان‌های گازی تا فواصل دور احسـاس مـی‌شـود، در ایـن راستا چند سال اخیر ذخیره‌سازی و انتقال گاز به شکل هیدرات مورد توجه قرار گرفته است.
اولین بار در ایران ، جوانمردی و همکاران (۲۰۰۴)، به ارزیابی اقتصادی انتقال گاز طبیعی به شکل هیـدرات از بنـدر عسلویه به بازارهای مختلف جهان پرداختند. همچنین جوانمردی و همکاران (۲۰۰۶)، با امکـان سـنجی و ارزیـابی اقتصـادی انتقال گاز به روش گاز طبیعی مایع(LNG^[66]) بیان کردند که روشNGH^[67] نسبت به LNG کمی گرانتر بـوده امّا روشـی راحتتر و ایمن تر است. نجیبی و همکاران (۲۰۰۹)، ارزیابی اقتصادی انتقال گـاز طبیعـی از بنـدر عسـلویه (میـدان گـازی پارس جنوبی) به بازارهای بالقوه جهانی، با بهره گرفتن از فناوری‌های خط لوله(PNG^[68]) گاز طبیعی مایع( LNG)، گاز طبیعـی فشرده(CNG^[69]) و هیدرات گاز طبیعی(NGH) را انجام داده و به مقایسه آنها پرداختند. در شکل ‏۲‑۱، هزینه انتقال گـاز در فواصل مختلف با روش‌های مختلف نشان داده شده است. نتایج نشان میدهد که روش PNG برای فاصله های کمتر از ۷۶۰۰ کیلومتر کمترین هزینه را داشته و برای فواصل دورتر روش LNG از لحاظ اقتصادی مناسب‌تر است.
شکل ‏۲‑۱ : هزینه انتقال گاز در فواصل مختلف با روش‌های مختلف
همچنین محمد طاهری و همکاران (۲۰۱۱)، مطالعاتی در مورد بررسی پایداری هیدرات متان در حضور هیدروکسی اتیلن سلولز HEC برای انتقال در فواصل طولانی انجام دادند.
برخی مطالعات صورت گرفته به اثر وجود کربن فعال بر مقدار متان ذخیره شده در هیدرات اشاره دارند از جمله: نجیبی و همکاران (۲۰۰۸)، گـاز طبیعـی در حضـور سه نوع کـربن فعـال متفـاوت در دو حالـت خشـک و مرطـوب ذخیره‌سازی نمودند. دارابی محبوب و همکاران (۲۰۱۲)، ذخیره‌سازی متان در حضور کربن فعال در مقادیر مختلف آب را بررسی و بهبود دادند.
ذخیره سازی انرژی گرمایی
ذخیره‌سازی انرژی از طریق فرایند تشکیل یا تجزیه هیدرات اولین بار در حدود سال۱۹۸۰ مـیلادی در آمریکـا انجـام شد این روش یکی از راه‌های کاهش مصرف برق در سیستم‌های تهویه مطبوع AC^[70] در زمان پیک مصرف است. ثنایی و شیرازی (۲۰۱۲)، یک سیستم ITES^[71] در سیستم‌های تهویه مطبوع AC مدلسازی کـرده و از جنبـه‌های انرژی، اکسرژی، اقتصادی و زیست محیطی تجزیه و تحلیل کردند. بـا اسـتفاده از روش بهینـه‌سـازی الگـوریتم ژنتیـک و بهینه‌سازی چند هدفه ، مقادیر پارامترهای مختلف برای طراحی بهینه سیستم به دست آمد.
اکتشاف و بهره برداری منابع طبیعی هیدرات گازی
منابع زیادی از گاز طبیعی به صورت هیدرات در اعماق اقیانوس‌ها و دریاها و در مناطق قطبی وجود دارد. پـیش بینـی‌های جهانی، مقدار گاز طبیعی موجود در هیدرات‌های مناطق قطبی را از ۱۰۶۲/۱ تا ۱۰۲۰/۵ تریلیون فوت مکعب و برای لایـه‌های رسوبی اقیانوسی از ۱۰۵۱/۱ تا ۱۰۸۷/۲ تریلیون فوت مکعب تخمین زده‌اند. ذخایر هیدرات را می‌توان به وسیله حفـاری و مطالعه نمونه‌های به دست آمده یا به صورت غیر مستقیم و از طریق لرزه نگاری بررسی و مطالعه کرد. همچنین در برخی مـوارد از طریق چاه نگاری نیز می‌توان به وجود لایه‌های هیدرات پی برد. در این بخش تحقیقات قابل توجهی یافت نشد.
تحلیل آماری
از بین مقالاتی که در سالهای ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۴ میلادی در پایگاه علمی science direct و … در زمینـه هیـدرات گـازی در دسترس قرار گرفته اند حدود ۶۰ مقاله مربوط به فعالیتهای دانشگاه‌ها و مؤسسات ایرانی است که بیشتر این مقالات در سـال های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ به چاپ رسیده‌اند. نمودار ‏۲‑۲ تعداد مقالات چاپ شده در سال‌های مختلف را نشان می‌دهد که به خوبی می‌توان به روند رو به رشد تحقیقات در زمینه هیدرات گازی در ایران پی برد. در سال ۲۰۱۳ در این پایگاه معتبر ۱۶۸۶۰ مقاله در مورد تشکیل هیدرات چاپ شده است که اهمیت موضوع را نشان می‌دهد.
نمودار ‏۲‑۲ : تعداد مقالات چاپ شده در سال‌های مختلف
پیشینه تحقیق در خارج از ایران
هدف از این فصل یک بررسی خلاصه به عنوان یک مرور کلی و چشم انداز تاریخی از سه دوره ذکر شده در بالا، و سپس بررسی دقیق‌تری از مفاهیم عمده خواهد شد.
پس از گذشت صد سال از مشاهده اولین کریستال هیدرات گازی در آزمایشگاه، هیدرات‌های گازی فقط در محافل علمی مطرح می‌شدند و مباحث مطرح شده تنها بر دو محور عمده قرار داشتند:
۱- چه مولکول‌هایی توانایی تشکیل کریستال هیدرات را دارند؟
۲- شرایط لازم برای تشکیل کریستال هیدرات چه می‌باشد؟
هیدرات‌ها در خطوط انتقال در اطراف شیرها، اتصالات و نقاط مرده جمع می‌شوند و باعث مسدود شدن و قطع جریان گاز می‌شوند. با رشد سریع صنعت نفت و گاز و به وجود آمدن مشکلات ناشی از مسدود شدن لوله‌های انتقال گاز طبیعی و به علت نیاز صنعت برای حل این مشکل و آگاهی از شرایط تشکیل هیدرات گازهای مختلف، صنعت و دولت‌ها به جمع محافل علمی پیوستند و خواهان مطالعات جدید‌تری در مورد این مولکول‌ها در زمینه‌هایی مثل ساختمان کریستالی و خواص آن‌ها، شراطی تشکیل، چگونگی جلوگیری از تشکیل و … شدند. به همین دلیل در چهل سال اخیر کریستال‌های هیدرات و تمامی مسائل درگیر با آن‌ حجم زیادی از مطالعات علمی را به خود اختصاص داده است.
اسلوان^[۷۲] تاریخچه کشف هیدرات‌های گازی را مرور کرده است، همفری دیوی^[۷۳] در سال ۱۸۱۰ اولین هیدرات را که یک ترکیب کریستالی کلر و آب بود کشف کرد. او در حین آزمایش‌های خود متوجه شد که وقتی کلرین را تا دمای کمتر از نه درجه سلسیوس سرد کند فاز جامدی تشکیل خواهد شد. در سال ۱۷۷۸ جوزف پریستلی^[۷۴] حین ترک آزمایشگاه در زمستان، پنجره را باز رها کرده بود. وقتی به آزمایشگاه برگشت متوجه شد که بخار‌های SO₂ باعث اشباع شدن آب شده و آب یخ بسته است. در حالی که این اتفاق برای SiF₄ و HCL نیافتاده است. بنابراین اعتقاد بر این است که پریستلی سی سال قبل از این که دیوی هیدرات را کشف کند، آن‌ را کشف کرده بود. امّا با توجه به این که آزمایش پریستلی به طور معتبر ثبت نشده است کشف‌هیدرات‌گازی توسط دیوی که به طور مستقل انجام شده است به عنوان نخستین مشاهده تلقی‌می‌شود.
کالتیت^[۷۵] در سال ۱۸۷۵ هیدرات استیلن را کشف کرد. روبلیکی^[۷۶] در سال ۱۸۸۲هیدرات دی اکسید کربن را گزارش کرد. ویلارد و فورکراند^[۷۷] بیش از ۴۰ سال بر روی این ترکیبات کار کردند. ویلارد هیدرات‌های متان، اتان، استیلن و اتیلن را گزارش کرد. کالتیت و بوردت^[۷۸] در سال ۱۸۸۲ هیدرات ترکیبی دی اکسید کربن و فسفین را کشف کردند. فورکراند و توماس^[۷۹] در سال ۱۸۹۷ دریافتند که تتراکلریدکربن و استیلن تشکیل یک هیدرات دوگانه می‌دهند. هیدرات‌های دوگانه ترکیبات معینی هستند که دارای نقطه ذوب معینی می‌باشند و با هیدرات‌های ساده متفاوت‌اند، زیرا دمای تجزیه هیدرات دوگانه ممکن است با دمای تجزیه یکی از هیدرات‌های ساده متفاوت باشد.
نمودارهای فازی برای طبقه بندی هیدرات ها
روزبوم اولین نمودار دما-فشار برای هیدرات SO₂ شبیه شکل ‏۲‑۲، برای اجزای مختلف گاز طبیعی را ترسیم کرد. در شکل ‏۲‑۲، H یعنی هیدرات، I برای یخ، V برای بخار، Lw و LHC برای فاز آبی و هیدروکربن‌های مایع است. که نقطه Q₁ چهار برابر پایین تر و نقطه Q₂ چهار برابر بالاتر می‌باشد. نمودارهای فازی به ما کمک می‌کنند تا بفهمیم هیدروکربن مورد بررسی در دما و فشار‌ مختلف دارای چه وضعیتی می‌باشد]۳۶و۳۷[.
شکل ‏۲‑۲: نمودار فازی برای برخی از هیدروکربن گاز طبیعی ساده که هیدرات تشکیل می دهند
روش­های محاسباتی دستی برای پیش‌بینی تشکیل هیدرات
هنگام طراحی فرآیندهای مرتبط با هیدرات، اولین مشکل پیش ­بینی دما و فشاری است که در آن‌ هیدرات تشکیل می­ شود. برای شروع این بحث می­توان بدون استفاده از رایانه، چند روش دیگر را به کار برد. این روش­ها به “روش‌های محاسباتی دستی^[۸۰]” معروفند. زیرا آنها را می­توان با قلم و کاعذ انجام داد.
روش­های محاسباتی دستی برای تخمین سریع شرایط تشکیل هیدرات سودمندند. متأسفانه، ضعف این روش­ها این است که خیلی دقیق نیستند. علاوه ­بر این، به­ طور کلی، هر چه داده ­های ورودی کمتر باشد، نتایج نیز از دقت کمتری برخوردار خواهند بود. با ­این­حال، این روش­ها هنوز نیز کاربرد دارند.
دو روش متداول برای برآورد سریع شرایط به ­وجود آمدن هیدرات وجود دارد. هر دو این روش­ها منتسب به کتز^[۸۱] و همکاران وی است. همین مسئله به ایجاد سردرگمی منجر شده است. زیرا هر دو این روش­ها به “روش کتز” یا نمودارهای کتز معروفند و در واقع هر دو روش، شامل چندین نمودار هستند.
در اینجا برای تمیز دادن این دو روش از یکدیگر از نام­های “وزن مخصوص گاز” و “ثابت تعادلی K” استفاده می­کنیم و تا حدی به جزئیات این دو خواهیم پرداخت]۳۸[. روش نموداری سوم از طریق بیلی و ویچرت^[۸۲] پیشنهاد شده است. این روش نیز بر اساس رویکرد وزن مخصوص است، با این تفاوت که شامل تصحیحی برای حضور سولفید هیدروژن نیز است. به­همین سبب این روش بیشتر برای مخلوط­های گازی ترش سودمند است.
روش وزن مخصوص گاز^[۸۳]
این روش از طریق کتز و همکاران در دهۀ ۱۹۴۰ توسعه داده شد. زیبایی این روش در سادگی آن‌ است، زیرا فقط شامل یک نمودار است. ویلکاکس^[۸۴] و همکاران ]۳۹[ نمودار هیدرات برای سه مخلوط گازی، با نام­های گاز C, B و D به دست آوردند. این مخلوط­ها شامل هیدروکربن­های پارافینی متان تا پنتان بودند. یکی از این مخلوط­ها حاوی ۶۴/۰ درصد نیتروژن (گاز B) و دیگری حاوی ۴۳/۰ درصد نیتروژن و ۵۱/۰ درصد دی­اکسیدکربن (گاز D) بود. وزن مخصوص این گازها عبارت بود از:
گاز B: 6685/0، گاز C: 598/0، گاز D: 6469/0.
شکل ‏۲‑۳، هیدرات این سه مخلوط به­همراه نمودار متان خالص را نشان می­دهد. با پیدا کردن رابطۀ بین داده ­های خام، نمودارهای این سه مخلوط رسم شدند. این شکل اساس و پایه­ای برای همۀ نمودارهای موجود در بحث هیدرات است.
شکل ‏۲‑۳ : نمودار هیدرات برای سه مخلوط مورد بررسی ویلکاکس و همکاران ]۳۹[
نمودار وزن مخصوص گاز در واقع همان رسم نمودار براساس فشار و دما و استفاده از پارامتر سوم وزن مخصوص گاز است. اولین منحنی در این شکل­ها، منحنی­ای که در فشارهای بالا قرار دارد، برای متان خالص است. استفاده از این نمودار بسیار ساده است. ابتدا وزن مخصوص گاز، که به آن‌ چگالی نسبی^[۸۵] نیز می­گویند، باید معلوم باشد. با معلوم بودن جرم مولی (وزن مولکولی) گاز، M، وزن مخصوص گاز، γ به صورت زیر محاسبه می­ شود:

……………………………………………………………………………………………………………………………………….. ۸۹
پیوست ب: اثبات قضیه­ها………………………………………………………………………………………………………………………………. ۹۵
پیوست ج : برنامه کامپیوتری با R……………………………………………………………………………………………………………… 112
واژه­نامه انگلیسی به فارسی ……………………………………………………………………………………………………………………….. ۱۱۵
واژه­نامه فارسی به انگلیسی ……………………………………………………………………………………………………………………….. ۱۱۹
فصل اول
مقدمات و مفاهیم اولیه
۱-۱ مقدمه
در سری زمانی روش­های زیادی برای برآورد تابع چگالی طیفی وجود دارند. در بین این روش­ها دوره­نگار­ها از اهمیت بسزایی برخوردار هستند. برای اولین بار دوره­نگارها در قرن نوزده و به عنوان تبدیلی از تابع خودهمبستگی، با بهره گرفتن از تبدیل­های فوریه، معرفی شدند و سپس با بهره گرفتن از فیلترها هموار شده و برآوردی مناسب برای تابع چگالی طیفی را ایجاد کردند.

در سال ۱۸۹۷، Schuster نشان داد که دوره­نگارها می­توانند اطلاعاتی را در مورد دوره­ای بودن یک سری زمانی را فراهم آورند. با پیشرفت­های به وجود آمده در تئوری آماری چگالی طیفی در طی دهه­های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰، دوره­نگارهای هموار شده به عنوان برآورد تابع چگالی طیفی مورد استفاده قرار گرفتند. در سال­های اخیر کامپیوترهای سریع و معرفی تبدیل­های فوریه سریع^[۱] (FFT) بار دیگر دوره­نگارها را به برآوردگرهایی پرکاربرد تبدیل کرده ­اند. در سری­های زمانی با رفتار نوسانی دوره­نگارها از اهمیت به سزایی برخوردارند.
رفتارهای نوسانی حداقل از دو مولفه (سینوسی و کسینوسی) تشکیل شده است. این مولفه­های همساز یا هارمونیک هستند که در شکل­ گیری رفتارهای تناوبی در سری­ها موثرند.­ در واقع هر همساز گویای یک روند رو به بالا و یک روند رو به پایین در یک سری زمانی است. بنابراین، هر طول موج متوالی در سری زمانی تناوبی با یک همساز نشان داده می­ شود.
دوره­نگار وسیله­ای مناسب جهت تجزیه و تحلیل سری­های زمانی متشکل از امواج سینوسی-کسینوسی و مولفه­های تناوبی در سری­های زمانی می­باشد. در واقع، دوره­نگار تکنیکی مفید برای مشخص کردن دوره­ های نهان است. در این فصل در ابتدا به معرفی دوره­نگارهای عادی پرداخته و خواص مجانبی آنها را بررسی می­کنیم سپس رابطه دوره­نگار با رگرسیون همساز را بیان کرده و به مقایسه روش کمترین قدر مطلق انحرافات و روش کمترین مربعات خطا می­پردازیم. در انتها رگرسیون چندکی را معرفی کرده وبا ذکر یک مثال این روش رگرسیونی را مورد مطالعه قرار می­دهیم.
۱-۲ تحلیل فوریه
در بسیاری از مطالعات یک تابع را بوسیله مجموعه ­ای از توابع مقدماتی که پایه نامیده می­ شود، نمایش می­دهیم. تمام توابع مورد مطالعه را می­توان به صورت ترکیبات خطی توابع مقدماتی موجود در مجموعه پایه نوشت. یکی از پایه­ های متداول متشکل از، توابع مقدماتی سینوسی و کسینوسی یا نمایی­های مختلط می­باشند. طریقه ساختن یک تابع دلخواه با بهره گرفتن از این توابع را تحلیل فوریه می­نامندکه به Fourier ریاضی دان فرانسوی در قرن هیجدهم باز می­گردد.
اگر و عضوهایی از باشند، ضرب داخلی و بصورت زیر تعریف می­ شود:

فرض کنید داده ­های مقادیر یک تابع با دوره^[۲] در باشند. در این صورت، می­توان هر یک از مقادیر را به صورت یک ترکیب خطی از همسازها^[۳] و به صورت زیر نوشت:

که فرکانس­های مضربی صحیح از فرکانس­ اصلی ، که دربازه قرار دارد، می­باشند. با توجه به ویژگی تابع دوره­ای، خارج از فاصله قرار نمی­گیرد و فرکانس ، - را فرکانس­های فوریه از سری می­نامند.
با در نظر گرفتن ، رابطه (۱-۱) را می­توان بصورت زیر بازنویسی کرد:

که در آن

ســــر چـــو آه عاشــــقان بــــرکـــرد صبـــــح
عطـــر آتـــش‌زای از آن بــــرکـــرد صبــــح
وزن ترکیب بند: فاعلاتن فاعلاتن فاعلات در بحر رمل مسدس مقصور.
تعداد ابیات: ۱۲۹ بیت
تعداد بندها: ۱۰ بند
در باره‌ی این ترکیب بند:
شاعر صبحدم این ترکیب بند را با توصیف صبح آغاز کرده است و از ابتدا تا پایان بند ششم، یعنی بیت هفتاد و هشتم به وصف صبح زمستانی می‌پردازد و نبرد خورشید با سپاه سرما را وصف می‌کند و از شراب صبحگاهی سخن می‌گوید و گاه آتش موجود در آتشدان را وصف می کند و در پایان هر بند به مدح ممدوح گریز می‌زند تا در آغاز بند هفتم که مدح را به صورت یکپارچه آغاز کرده و تا پایان ترکیب بند ادامه می‌دهد و باز هم همان وصف‌های همراه با اغراق بسیار زیاد را بیان می‌کند. مضمون‌های ستایش در این شش ترکیب بند تقریباً یکسان بوده است و فقط شاعر با زبان سحرآمیز خود توصیف‌ها را عوض کرده است. بند پایانی این ترکیب بند نیز یکسره دعای فتح و پیروزی برای ممدوح می‌باشد.

نوروزیه در مدح جلال الدّین ابوالمظفر شروان شاه
بند نخست:
کلمات قافیه: عاشقان، جان، فشان و …
حروف اصلی قافیه: ان
حرف روی: ن
حروف الحاقی: ندارد
ردیف: برکرد صبح
۱- ســر چــو آه عاشـقان بــرکــرد صبـــح
عطــر آتــش‌زای، از آن بــرکــرد صبـــح
معنی و مفهوم: صبحدم همچون آه عاشقان بالا آمد و پرتوهای معطّر و آتشین خورشید را آشکارکرد.
آرایه‌های ادبی: آشکار شدن و بالا آمدن صبح، به آه عاشقان مانند شده است. عطر آتش‌زای استعاره از پرتوهای اوّلیه‌ی خورشید است. سر بر کردن صبح آرایه‌ی تشخیص دارد.
۲ - از شـــــرار آه مشـــــتاقـــــــان دل
آتــشِ عنبـــر فشـان بــرکــرد صبـــح
واژگان: شرار: آتش پاره، جرقه‌ی آتش. (ناظم) عنبر: مادّه‌ای چرب و خوشبو و کدر و خاکستری رنگ و رگه‌دار که از روده یا معده‌ی ماهی عنبر گرفته می‌شود. (معین)
معنی و مفهوم: صبحدم، گویی از شراره‌های دل عاشقان، آتشی معطر برافروخته است که همه جا بوی خوش عنبر را پراکنده می‌کند.
آرایه‌های ادبی: شراره‌ی آه اضافه‌ی تشبیهی است. بیت در حرف «ش» واج آرایی دارد.
۳ - بــر قـواره‌ی مــاه، سِــحری کــرد چـرخ
تــا ســر از خــواب گــران بـرکـرد صـبح
واژگان: قواره: آن‌چه از اطراف چیزی بریده باشند. (دهخدا)توضیحات.
معنی و مفهوم: گویی ماه قواره‌ی لباس صبحدم بود و آسمان بر روی آن سحر و جادو خواند، تا این که صبحدم از خواب سنگین خود بیدار شد.
آرایه‌های ادبی: قواره‌ی ماه اضافه‌ی تشبیهی است. صبحدم به شخص خفته‌ای مانند شده است که آسمان بر ماه که قواره‌ی آن است، سحر می‌خواند تا او را بیدار کند. ماه در گردی به قواره مانند شده است. آسمان به جادوگری تشبیه شده است که برای بیدار کردن صبح، بر قواره‌ی ماه سحر می‌خواند.
قواره: توضیحات (۳/۸۴)
۴ - تـــا کنــد سیــمین قـــواره در زمیــن
سـر ز جیــب آسـمان بــرکــرد صبــــح
معنی و مفهوم: آسمان بر قواره‌ی ماه سحر و جادو نوشت تا آن را در زمین دفن کند و در همین هنگام، صبحدم از آسمان نمایان شد.
آرایه‌های ادبی:سیمین قواره استعاره از ماه است. جیب آسمان اضافه‌ی استعاری است. جیب و قواره با هم تناسب دارند.
۵ - خـوابِ چشـم عــاشـقان بســت آشــکار
دود رنگــین کــز نــهان بــرکــرد صبــح
معنی و مفهوم: صبحدم، با آشکار کردن سرخی هنگام طلوع که به دود رنگین ساحران می‌ماند، عاشقان را از خواب بیدار کرد.
آرایه‌های ادبی: خواب بستن کنایه از بیدار و بی‌خواب کردن است. آشکار و نهان با هم تضّاد دارند. دود رنگین استعاره از سرخی هنگام طلوع است.
۶ - ز آتشــی کــافتــاد در حـــرّاق چـــرخ
شـمع در صحـرای جـان بــرکــرد صبـــح
واژگان: حرّاق: سوخته‌ای از سنگ چخماق که بر آن آتش گیرند. (معین)
معنی و مفهوم: صبحدم، به وسیله‌ی آتشی که در آسمان افتاد، خورشید را همانند شمعی در آسمان‌ها برافروخت.
آرایه‌های ادبی: حرّاق چرخ اضافه‌ی تشبیهی است. شمع استعاره از خورشید است و صحرای جان اضافه استعاری و استعاره از آسمان‌هاست که در قدیم آسمان‌ها را جای جان‌ها می‌دانسته‌اند.
۷ - چــون قــراسُـنقُر گـریـزان شـد بــه راه
آق سُــنقُر دیـــدبــان بــرکــرد صبـــح
واژگان: قراسنقر و آق سنقرتوضیحات (۶/۱۰۴)

ادبیات و پیشینه تحقیق

۱-۲- مقدمه

بر اساس میزان هوش معنوی انسان قادر است به کارها و فعالیت هایش معنا و مفهوم بخشیده و با بهره گرفتن از آن بر معنای عملکردش آگاه شود و دریابد که کدام یک از اعمالش از اعتبار بیشتری برخوردارند و کدام مسیر در زندگی بالاتر و عالی تر است تا آن را الگو و اسوه زندگی خود سازد (یانگ^[۱۱]، ۲۰۰۷). انگیزش یک فرایند زنجیره‌ای است که با احساس نیاز یا احساس کمبود و محرومیت شروع می شود ، سپس خواست را به دنبال می آورد و موجب تنش و کنش بسوی هدفی می شود که محصول آن، رفتار نیل به هدف است. توالی این فرایند ممکن است منجر به ارضای نیاز شود. بنابراین انگیزه های کار موجب تشویق و تحریک فرد به انجام یک کار یا رفتار می شود در حالی که انگیزش یک خواست کلی را منعکس می نماید. در این فصل، به توضیح مفاهیم نظری تحقیق حاضر پرداخته میشود. در ابتدا مطالبی درباره هوش معنوی و انگیزه ی کاری همچون تاریخچه، دیدگاه نظریه پردازان، مدل ها، تعاریف، مفاهیم، پیشینه بررسی این متغیرها و نیز روابط آنها با یکدیگر بیان می شود. بعد از آن به ذکر مواردی از تحقیقات انجام شده درباره موضوع تحقیق حاضر، به ترتیب در خارج و داخل از کشور پرداخته میشود. و در پایان فصل، یک نتیجهگیری کلی از نتایج تحقیقات انجام شده صورت میگیرد.

قسمت اول : مبانی نظری تحقیق:

الف) ۲- ۲- هوش معنوی

۱- ۲- ۲- تعریف هوش

از هوش تعریف واحدی به دست نیامده و صاحب نظران مختلف آن را به گونه های متفاوتی تعریف کرده اند. نمی توان تعریف مشخصی از هوش به دست آورد که مورد توافق همه روانشناسان وابسته به رویکردهای مختلف باشد. با این حال عناصری از هوش وجود دارند که مورد توافق غالب پژوهشگران است. گیج و برلاینر^[۱۲] (۱۹۹۲) این عناصر را در سه دسته تقسیم کرده ا ند؛
توانایی پرداختن به امور انتزاعی: منظور این است که افراد با هوش بیشتر با امور انتزاعی (اندیشه ها، نمادها، روابط، مفاهیم، اصول) سروکار دارند تا امور عینی (ابزارهای مکانیکی، فعالیت‌های احساسی).
توانایی حل کردن مسائل:یعنی توانایی پرداختن به موقعیت های جدید، نه فقط دادن پاسخ‌های از قبل آموخته شده به موقعیت های آشنا.
توانایی یادگیری: به ویژه توانایی یادگیری انتزاعیات، از جمله انتزاعیات موجود در کلمات و سایر نمادها و نیز توانایی استفاده از آنها(به نقل از سیف، ۱۳۸۷).
روانشناسان مختلف تعاریف گوناگونی از هوش ارائه کرده اند و همینطور هوش را به انواع مختلفی تقسیم کرده اند. از جمله اینکه؛ نظریه هوش سه بخشی استرنبرگ یکی از معروف ترین رویکردها درباره هوش است. طبق این نظریه هوش دارای سه چهره است؛ هوش تحلیلی، هوش آفریننده و هوش عملی. منظور از هوش تحلیلی، توانایی انسان در برخورد موثر با مسائل است. هوش آفریننده، تولید اندیشه های نو، پیشنهاد دادن روش های نو، برخورد متفاوت با مسائل و ترکیب اطلاعات به راه های جدید است و هوش عملی، توانایی پرداختن به مسائل و مشکلات زندگی روزانه است. هوارد گاردنر^[۱۳] نیز یکی از نظریه پردازان هوش چندگانه، نظریه ای وضع کرده شامل هشت نوع هوش متفاوت به نام های؛ هوش زبانی (کلامی)، هوش موسیقیایی، هوش منطقی – ریاضی، هوش فضایی، هوش بدنی – جنبشی، هوش طبیعت گرایانه، هوش میان فردی و هوش درون فردی. در نظریه گاردنر هوش به صورت توانایی حل مسئله یا ساختن چیزی با ارزش تعریف شده است و افراد از لحاظ هوش های مختلف با هم متفاوت‌اند(کروکشانک^[۱۴]، جنکینس^[۱۵] و متکالف^[۱۶]، ۲۰۰۶). وولفولک^[۱۷] (۲۰۰۵) اشاره کرده است نظریه ی گاردنر تنها به این هشت نوع منحصر نمی شود گاردنر هوش روحانی یا معنوی را نیز مطرح کرده و آن را به عنوان توانایی اندیشیدن درباره پرسش های بزرگ مربوط به معنای زندگی تعریف کرده است.
هم گاردنر و هم استنربرگ معتقدند هوش در فرهنگ های مختلف به صورت های متفاوت ظاهر می‌شود.در جوامع غربی هوش بیشتر شناختی است و شامل پردازش اطلاعات است. در حالی که در جوامع شرقی مؤلفه های گوناگون عملکرد و تجربه انسان، از جمله شناخت، شهود و هیجان را در یک ارتباط کامل^[۱۸](یکپارچه) در بر می گیرد (سیف، ۱۳۸۷). در مجموع، هوش عموماً باعث سازگاری فرد با محیط می شود و روش های مقابله با مسائل و مشکلات را در اختیار او قرار میدهد. توانایی شناخت مسأله، ارائه راه حل پیشنهادی برای مسائل مختلف زندگی و کشف روش های کارآمد حل مسائل از ویژگی های افراد باهوش است(وولفولک،۲۰۰۵).

۲- ۲- ۲- مفهوم معنویت

معنویت^[۱۹] یکی از نیازهای درونی انسان بوده و برخی صاحب نظران آن را متضمن بالاترین سطح زمینه‌های رشد شناختی اخلاقی و تلاش همواره ی آدمی برای معنا بخشیدن به زندگی و پاسخ به چراهای زندگی می دانند. همین امر باعث شده است که سازمان بهداشت جهانی نیز در تعریف ابعاد وجودی انسان علاوه بر ابعاد جسمانی، روانی، اجتماعی به بعد معنوی نیز اشاره کند و بعد چهارم یعنی بعد معنوی را نیز در رشد و تکامل انسان مطرح کند (یعقوبی، ۱۳۸۸). معنویت به عنوان انرژی، معنا، هدف و آگاهی در زندگی است. جست وجوی مداوم برای یافتن معنا و هدف زندگی است. درک عمیق و ژرف ارزش زندگی، وسعت عالم، نیروهای طبیعی موجود، و نظام باورهای شخصی است (زارعی متین و همکاران، ۱۳۹۰).
معنویت به معنای نقش زندگی یا روشی برای بودن و تجربه کردن است که با آگاهی یافتن از یک بعد غیر مادی به وجود می آید و ارزش های قابل تشخیص، آن را معین می سازد (الکینز و همکاران^[۲۰]، ۲۰۰۴). معنویت حاصل یک احساس بی نظیر در هماهنگی با یک هدف الهی و منحصر به فرد است آنچه برای انسان لازم است تحول در آگاهی در مورد خویشتن است. هرچه خواسته انسان متعالی تر باشد، تلاش بیشتری برای دستیابی به آن خواهد کرد (ویندایر، ۱۳۸۶) .معنویت حس والایی است که شور و شوق و گرایش انسان را برای عدالت خواهی و انصاف افزایش می دهد و همنوایی و پیوستگی با خود و جهان آفرینش را پدید می آورد (تسی^[۲۱]، ۲۰۰۳).
لازم به ذکر است، ایمونز^[۲۲] تلاش کرد معنویت را براساس تعریف گاردنر از هوش، درچارچوب هوش مطرح نماید. وی معتقداست معنویت میتواند شکلی از هوش تلقی شود؛ زیرا عملکرد و سازگاری فرد (مثلاًسلامتی بیشتر) را پیش بینی می کند و قابلیت هایی را مطرح می کند که افراد را قادر می سازد به حل مسائل بپردازند و به اهدافشان دسترسی داشته باشد. گاردنر ایمونز را مورد انتقاد قرار می‌دهد و معتقد است که باید جنبه هایی از معنویت را که مربوط به تجربه های پدیدار شناختی هستند (مثل تجربه تقدسی یا حالات متعالی) از جنبه های عقلانی، حل مسأله و پردازش اطلاعات جدا کرد (آمرام^[۲۳]، ۲۰۰۵).

۳- ۲- ۲- تاریخچه هوش معنوی

وقتی روان شناسان روش ها و ابزاری را برای اندازه گیری هوش ساختند، تعریف ارسطو از انسان هم چون حیوانی اندیشه ورز، مشغله ای فکری درباره هوش شناختی پدید آورد. به دنبال آن ابزارهای سنجش، موسوم به آزمون های هوش برای اندازه گیری توانائی های ذهنی افراد ساخته شد و تلاش شد تا رابطه هوش با مواردی همچون پیشرفت تحصیلی و موفقیت در زندگی حرفه ای و شخصی کشف شود. در آغاز انتظار می رفت که بهره ی هوشی، پیش گویی قوی در زمینه موفقیت در مشاغل و پیشرفت تحصیلی باشد، اما در حقیقت بهره هوشی در زمینه پیش گویی های یاد شده چندان موفق نبود و این گونه برداشت شد که به ظاهر بهره هوشی برای وارد شدن به چنین زمینه هایی با حداقل استانداردها در ارتباط است و مشخص شد که وقتی افراد به موفقیت در پیشرفت تحصیلی و زندگی نزدیک می شوند، فرایندهایی پیچیده را سپری می کنند. به دنبال مشخص شدن آثار بهره هوشی بر جنبه‌های احتمالی و نه الزامی در موفقیت های فرد در عرصه های گوناگون زندگی، نگرش هایی مطرح شد که اساساً با دیدگاه های روان سنجان و طراحان انواع آزمون های هوش متفاوت بود از جمله ی این نگرشها، نگرشهای هوش هیجانی، هوش های چندگانه و هوش معنوی است.در دهه ی ۱۹۸۰، شکافهایی در تجزیه و تحلیل ماهیت هوش پدیدار شد. برای نمونه، استرنبرگ تلاش کرد توجه پژوهشگران توانائی های ذهنی را بیشتر به جنبه های خلاق و عملی هوش جلب کند. در میانه ی سال ۱۹۹۰، گلمن^[۲۴] به پژوهش درباره ی هوش هیجانی، و بهره ی هیجانی پرداخت و خاطر نشان کرد که بهره هیجانی، نیازی بنیادی برای به کار گیری بهره ی هوشی است. توجه به هیجان ها و کاربرد مناسب آن ها در روابط انسانی، درک احوال خود و دیگران، خویشتن داری و تسلط بر خواسته های آنی، همدلی با دیگران و استفاده ی مثبت از هیجان ها در اندیشه و شناخت موضوع هوش هیجانی است (مایر و سالووی^[۲۵]، سالووی، ۱۹۹۷؛ به نقل از ضیغمی، ۱۳۸۹).
در واپسین سال های سده بیست، شواهد روان شناسی، عصب شناسی، انسان شناسی و علوم شناختی نشان داد که هوش سومی هم وجود دارد که از آن به نام هوش معنوی یاد می شود. اصطلاح هوش معنوی را برای اولین بار زهر و مارشال، زوجی دانش پژوه و استادان دانشگاه آکسفورد با در هم آمیزی روان شناسی، فیزیک، فلسفه و مذهب ساختند که حاصل مجموعه مطالعاتی است که توسط علوم روان شناسی، عصب شناسی، انسان شناسی، و علوم شناختی فراهم آمده است. هوش معنوی سازه های معنویت و هوش را درون یک سازه جدید ترکیب می کند، در حالی که معنویت با جستجو و تجربه عناصر مختلف به معنای هوشیاری لوح یافته و تعالی در ارتباط است. هوش معنوی مستلزم توانائی هایی است که از چنین موضوعات معنوی برای تطابق و کنش اثربخش و تولید محصولات و پیامدهای باارزش استفاده می کند (ایمونز، ۲۰۰۰).

۴- ۲- ۲- تعاریف هوش معنوی

هوش معنوی برای افرادی که می خواهند سؤالات زیر را در زندگی کشف نمایند مهم است:چرا ما اینجا هستیم؟ و ارتباط ما با دیگران ، اجتماع و جهان چیست؟ (سلمان ^[۲۶]،۲۰۰۵). با ظهور این پارادایم جدید، چالش هایی در برابر تعریف و تشریح هوش معنوی بوجود آمد؛ هوش معنوی چیست ؟ کارکردهایش چه چیزهایی هستند؟ و اینکه آیا قابل یادگیری و بهبود است؟ این مسایل هنگامی توجه زیادی بر می انگیزاند که بخواهیم بدانیم چرا از هوش معنوی استفاده می شود ؟ و آیا استفاده از آن سود خاصی برای استفاده کنندگان دارد ؟ نویسندگان همه این مباحث را بیان نکرده اند و فقط برخی از دیدگاه ها را در قالب هوش معنوی ارائه کرده اند. چندین چالش در تعاریف پیشنهادی متفاوت و چند گانه نویسندگان هوش معنوی وجود دارد.
امونز^[۲۷]، لوین و زهر و مارشال^[۲۸] ( ۲۰۰۰)، نوبل و ولمن^[۲۹]( ۲۰۰۱ )، سیسک و تورنس^[۳۰] (۲۰۰۱ )، مک هاوک^[۳۱] (۲۰۰۲ )، والش و وگان^[۳۲] (۲۰۰۲ )، نازل^[۳۳] (۲۰۰۴ )، چالز مارک^[۳۴] (۲۰۰۴ )، اسکالر^[۳۵] ( ۲۰۰۵)، سانتوس^[۳۶] (۲۰۰۶ )، آمرام ( ۲۰۰۵/ ۲۰۰۷)، سیندی^[۳۷] (۲۰۰۴/۲۰۰۸)، سینگ ^[۳۸] ( ۲۰۰۸)، سیسک (۲۰۰۸) به ارائه تعاریفی از هوش معنوی پرداخته اند که در این قسمت به برخی از آنها اشاره می شود. بر اساس میزان هوش معنوی انسان قادر است به کارها و فعالیت هایش معنا و مفهوم بخشیده و با بهره گرفتن از آن بر معنای عملکردش آگاه شود و دریابد که کدام یک از اعمالش از اعتبار بیشتری برخوردارند و کدام مسیر در زندگی بالاتر و عالی تر است تا آن را الگو و اسوه زندگی خود سازد (یانگ^[۳۹]، ۲۰۰۷). در جدول زیر تعاریف دیگر هوش معنوی ارائه شده است.
جدول ۱-۲ : تعاریف هوش معنوی از نظر دانشمندان