ترکیبات:
māh ī Frawardīn rōz ī Ohrmazd wihēzagīg
«ماه فروردین روز هرمزد بهیزکی، روز یکم از ماه فروردین خورشیدی»
gāh ud gyāg ī Ohrmazd
«گاه و جایگاه هرمزد، مرتبه و مقام هرمزد، روشنی ازلی، سپهر هرمزد»
gāh ī Ohrmazd «سپهر مینوی هرمزد»
Ohrmazd ī abāxtarīg «هرمزد اباختری، سیارۀ هرمزد»
Ohrmazd abāxtar spāhbed «سیارۀ هرمزد، سپاهبد شمال»
Ohrmazd stārag ī zīndagīh «هرمزد، ستارۀ زندگی».

• • §§

ōšbām | ōšebām [ˀwšbˀm | M ˀwšybˀm]
(تقسیمات روز)
* اوشبام: سپیده دم
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
توضیحات: مطابق بندهشن (۲۶: ۹۰)، اوشبام (سپیده دم) هنگامی است که شعاع خورشید پیدا است اما تن خورشید پیدا نیست. و بامِ اوش (طلوع) هنگامی است که تن خورشید پیدا می‌شود. بیرونی در التفهیم (۱۳۵۲: ۶۷)، مراحل طلوع آفتاب را چنین تشریح می‌کند: «چون [آفتاب] نزدیک آید به برآمدن، آن شعاع های او را که گِرد بر گِرد سایه است، نخست بینیم و آن سپیده بود به مشرق که طلایۀ آفتاب است … به مشرق نخست سپیدی بر آید از پسِ سحر، دراز به دیدار و تیز سر و به بالا و او را صبح دروغین گویند … و دیر نماند این صبح. آنگاه از پس او سپیده دمد بر پهنا، و بر افق بپراکند … و از پسِ آن افق سرخ شود چون آفتاب نزدیک آید و روشنایی او بر آن تیرگی ها افتد که نزدیک زمین اند از بخار و از گَرد. و از پس آن، آفتاب برآید». (همچنین رک. bām ī ōš)
ریشه شناسی: برای بررسی ریشه شناختی bām رجوع کنید به سرواژۀ bām . بررسی ریشه شناختی ōš در زیر آمده است: هند و ایرانی آغازین: *Hušas- (لوبوتسکی، ۲۰۰۹: ۱۱۵)؛ سانسکریت: uṣás- «سپیده دم» (مونیرویلیامز، ۱۹۶۰: ۲۲۰؛ رایشلت، ۱۹۱۱: ۲۲۴)؛ اوستایی: uš(ah)- «سپیده» + *bāma- «نور» (نیبرگ، ۱۹۷۴: ۱۹۹)؛ ušah- «سپیده دم؛ ایزد سحرگاه؛ از نیمشب تا طلوع آفتاب»؛ صفت نسبی آن ušahina- به معنی «نام ایزد سحرگاه؛ گاه سحر» (رایشلت، ۱۹۱۱: ۲۲۴؛ مایرهوفر، ۱۹۹۲: ۲۳۶)؛ فارسی میانه: ōšbām [ˀwšbˀm] «سپیده دم» (مکنزی، ۱۳۷۳: ۱۱۵؛ بهار، ۱۳۴۵: ۷۰)؛ مرکب از ōš «سپیده دم» (مکنزی، ۱۹۷۱: ۶۲) + bām «نور، روشنایی»؛ uš-bām (نیبرگ، ۱۹۷۴: ۱۹۹)؛ فارسی میانه ترفانی و پهلوی اشکانی ترفانی: ōšbām (دورکین-مایسترارنست، ۲۰۰۴: ۷۱)؛ [ˀwšybˀm] (نیبرگ، ۱۹۷۴: ۱۹۹)؛ فارسی میانه ترفانی: ušebām [ˀwšbˀm] (بویس، ۱۹۷۷: ۱۸)؛ مرتبط با *wizih [wcyh] «سپیده دم» (بویس، ۱۹۷۷: ۹۰) که احتمالاً *učih خوانده می‌شده است؛ پازند: hōšbām (نیبرگ، ۱۹۷۴: ۱۹۹)؛ فارسی نو: هوش، وش + بام؛ معادل فارسی نو: وَخشینه: پگاه، سپیده دم (لغتنامه دهخدا)؛ معادل انگلیسی: dawn ، aurora «سپیده دم»؛ معادل عربی: فجر؛ صبح ṣubḥun «سپیده دم» (دوبلوا، ۲۰۰۶: ۵۶).

• • §§

ōšmurdan, ōšmār, (ōšmur-) [MNYTWN-tn’ < A √mnh: ˀwšmwltn’, ˀwšˀmˀl- | Av. šmǝrǝ- | M ˀ(w)šmˀr- | N šumurdan, šumār-]
(نجوم)
* رصد کردن، شمردن، محاسبه کردن
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
توضیحات و ریشه شناسی: (رک. āmār-)

• • §§

P
Padēwar [ptspl, ptsl, ptsp̄l | Paz. padeuuar]
(منازل قمر)
* پدیور: خانه اول ماه. از ۱ درجه برج بره تا ۱۳ درجه و ۲۰ دقیقه همان برج.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
بسامد و خوانش: نام این منزل قمر سه بار در بندهشن آمده است. املاهای مختلف این منزل قمر در نسخ بندهشن به شرح زیر است: الف) در بندهشن (۲: ۲)، در IBd با املای (padēvar) (بهزادی، ۱۳۶۸: ۱۲۶)، و در سایر نسخ با املای پازند (padeuuar)، (پاکزاد، ۲۰۰۵: ۳۵پ۳۰)؛ ب) در بندهشن (۲: ۲۱)، در TD1 با املای پهلوی (ptsl)، و در TD2, DH با املای پهلوی (ptsp̄l/ptyp̄l)، (پاکزاد، ۲۰۰۵: ۴۱پ۱۷۳)؛ ج) در بندهشن (۷: ۳)، در همه نسخ با املای پهلوی (ptspl/ptysp̄l)، (پاکزاد، ۲۰۰۵: ۱۱۹پ۱۵)؛ و نکته آخر اینکه، در بندهشن (۵الف: ۲)، این منزل قمر از همه نسخ افتاده است (پاکزاد، ۲۰۰۵: ۷۷پ۲۶). این واژه یکبار نیز در دینکرد سوم (نسخۀ مدن: ص۴۰۳، س۲۱) و با املای پهلوی (plysp̄l) آمده است که دومناش (۱۹۷۲: ۳۷۶) آنرا به صورت (Parispar) خوانده است. در نتیجه، اکثر نسخه ها املای پهلوی (ptspl/ptysp̄l) و پازند (Padeuuar) را بکار برده‌اند. هنینگ (۱۹۴۲: ۲۴۴) و یوستی (۱۸۶۸: ۱۲۷)، این منزل قمری را Padēvar می‌خوانند. انکلساریا (۱۹۵۶: ۳۱)، بهار (۱۳۴۵: ۱۲۰)، بهزادی (۱۳۶۸: ۱۲۶)، و پاکزاد (۲۰۰۵: ۳۵) نیز تابع هنینگ هستند، اما مکنزی (۱۹۶۴: ۵۱۵پ۲۴) خوانش *Padispar [pt(y)spl] را پیشنهاد می‌کند. پاکزاد (۲۰۰۵: ۱۱۹پ۱۵) نیز خوانش مکنزی را به صورت Padēspar از احتمالات می‌داند. بهار (۱۳۷۵: ۵۸) کلیه احتمالات موجود را تحت خوانش های padēwar ، padispar ، و parispar معرفی می‌کند.
توضیحات: در بندهشن، منزل قمری «پدیور»، خانه اول ماه است که معادل آن در هندی Aṡvinī به معنی «دو سوارکار» نام دارد. این منزل در قسمت ابتدایی برج بره قرار دارد و معادل عربی آن «شَرَطان» یا «اَشراط» به معنی «علامتها» است. ستارۀ شاخص این منزل در لاتین Sheratan (β حمل) نام دارد که در بندهشن به عنوان یکی از ستارگان تیزرو معرفی شده است (رک. axtarān ī tēz-rawišntar). مطابق بهار (۱۳۷۵: ۵۸)، این خانه قمر شامل ستارگان اول و دوم حمل (α و β حمل) است که در عربی «شَرَطَین» نیز خوانده می‌شوند. این منزل قمری، ستارگان «رأس الحمل»، «رأس المثلث» و نقطه اعتدال بهاری را نیز در بر می‌گیرد (بیرونی، ۱۳۵۲: ۱۴۷).

• • §§

pādēz [pˀtyc | Paz. pādēz | M pˀdyz | N pāyēz]
(تقسیمات سال: فصول)
* پاییز: خزان
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
توضیحات: مطابق بندهشن (۲۵: ۲۵)، سه ماه مهر، آبان، و آذرِ بهیزکی را پاییز گویند. در نتیجه، آغاز فصل پاییز یک پدیدۀ کاملاً خورشیدی است و به تقویم خورشیدی بستگی دارد نه تقویم اوستایی. به همین خاطر است که در بندهشن (۵ب: ۵) آمده است: «آنگاه که خورشید به نخستین ستارۀ برج ترازو رسد، روز و شب برابر گشته و آغاز پاییز است. و تا هنگامی که به نخستین ستارۀ بره رسد، شبها بلندتر گردد و آنجا آغاز زمستان است».
ریشه شناسی: ساخت این واژه همانند واژه های پهلوی wihēz و parhēz می‌باشد و در نتیجه، این واژه مرکب است از: pād- «افتادن» + پسوند اسم ساز -ēz . این واژه در تقابل با واژۀ پهلوی wahār که اساساً به معنی «شکفتن، جوانه زدن و بالا آمدنِ» برگها و گلهای گیاهان است، ساخته شده است و اشاره به «افتادنِ» برگها و یا میوه های رسیده از درختان در آن فصل دارد. معادل این واژه در انگلیسی (Fall) نیز از فعل to fall به معنی «افتادن» ساخته شده است. این در حالی است که مسیوزک (۲۰۰۲: ۷۵) این واژه را به صورت PI *pati-zya-ka به معنی «نزدیک به زمستان» تجزیه می‌کند: هند و ایرانی آغازین: مشتق از *pad- «افتادن» (لوبوتسکی، ۲۰۰۹: ۸۰)؛ سانسکریت: مشتق از pat-, pāta-, pāt- (مونیرویلیامز، ۱۹۶۰: ۶۱۶، ۵۸۰)؛ اوستایی: از ریشه pat- (رایشلت، ۱۹۱۱: ۲۳۷)؛ فارسی میانه: pādēz [pˀtyc] (مکنزی، ۱۳۷۳: ۱۱۷)؛ pādēz, pāyēz (بهار، ۱۳۴۵: ۱۱۴)؛ pātēz [pˀtyz] (نیبرگ، ۱۹۷۴: ۱۵۶)؛ فارسی میانه ترفانی: pādēz [pˀd(y)z] (بویس، ۱۹۷۷: ۶۷؛ نیبرگ، ۱۹۷۴: ۱۵۶؛ دورکین-مایسترارنست، ۲۰۰۴: ۲۵۸)؛ پازند: pādēz (نیبرگ، ۱۹۷۴: ۱۵۶)؛ فارسی نو: پاییز؛ معادل انگلیسی: fall ، autumn ؛ معادل عربی: خریف.

• • §§

Pahā̌ [Paz. paha, pahā]