محدودیت های تحقیق
- پراکندگی جامعه آماری در سطح استان که دسترسی به افراد را مشکل می­ کند.
- کمبود امکانات تحقیقاتی جهت اجرای تحقیق.

تعریف مفاهیم کلیدی
تمایل به پرداخت، خانوار شهری، برنج ارگانیک،استان گیلان
تمایل به پرداخت: در علم اقتصاد به بالاترین قیمتی گفته می‌شود که یک فرد حاضر است برای یک خدمت یا کالا پرداخت کند.

خانوار: در تعریف آماری، خانوار از چند نفر تشکیل می‌شود که با هم در یک اقامتگاه زندگی می‌کنند، با یکدیگر هم‌خرج هستند و معمولاً با هم غذا می‌خورند. فردی که به تنهایی زندگی می‌کند نیز، خانوار تلقی می‌شود.
برنج ارگانیک: برنجی که بدون استفاده از سموم، آفت‌کش و کودهای شیمیایی تولید شود.
استان گیلان: از استانهای شمالی کشور که حدود ۱۴ هزار کیلومتر مربع مساحت دارد. با توجه به دارا بودن آب و هوایی معتدل و خاک­های حاصلخیز، سطحی بیش از ۲۳۰ هزار هکتار از اراضی آن به کشت برنج اختصاص دارد.
فصل دوم
مبانی نظری و
پیشینه پژوهش

۲-۱- مقدمه

پشتوانه و شالوده هر تحقیق بر پایه مطالعه و تحقیق پیرامون سوابق پژوهشی آن تحقیق است تا بتوان با قالب­ها، تئوری‌ها و پارادیم­های نظری راجع به آن مساله آشنا شویم. در این فصل سعی شده است ابتدا به بررسی مطالبی در خصوص کشاورزی ارگانیک و سپس به بررسی نظریه­ های، نوآوری و ارتباط آن با پذیرش و انتخاب محصول پرداخته شده است. و در انتها به بررسی سوابق پژوهشی موجود در این رابطه پرداخته شده است.
کشاورزی از جمله بزرگترین حرکت‌های بشری در جهان بوده که زندگی انسان را با تغییرات گسترده‌ای همراه می‌کند. گفته می‌شود که از حدود ۱۲ تا ۱۴ هزار سال قبل انسان اهلی کردن غلات را آغاز کرده و از آن پس به تولید غذای خود پرداخته است. به همین علت شهرها شکل گرفتند و پیشه‌وری آغاز شد. رفته رفته با دستیابی انسان به فن­آوریهای مختلف رابطه انسان با محیط طبیعی دچار دگرگونی شد. به طوریکه تکاپوی بی‌رویه انسان در دستیابی به یک زندگی راحت­تر، دنیای در حال توسعه را با نابسامانی­های زیست­محیطی روبرو نمود. افزایش ناشی از سوخت­های فسیلی، از بین رفتن جنگلها، فرسایش شدید خاکها و به خطر افتادن سلامت بشری، برخی متخصصان کشاورزی و محیط زیست را به تجدید نظر کلی در فرایند تولیدات کشاورزی وادار نموده است. و یا به عبارتی می­توان گفت با گذشت زمان بشر به اشتباهات خود پی‌برده و واکنش­های زیست محیطی او را وادار کرده تا به فکر چاره‌اندیشی باشد. بدین ترتیب کشاورزی جایگزین مطرح شد. در کشاورزی جایگزین دیدگاه­ هایی مانند کشاوررزی پایدار، کشاورزی طبیعی، کشاورزی بوم­شناختی و ارگانیک مطرح می‌شود (کاظمی، ۱۳۹۱).
در اینجا این سوال مطرح می‌شود که کشاورزی ارگانیک چیست؟ کشاورزی ارگانیک نگرشی علمی و نوین به کشاورزی سنتی است، که اجداد ما به آن عمل می‌کردند. هدف کشاورزی ارگانیک، ضمن حفاظت از حاصلخیزی خاک، افزایش تولید محصول با کمترین تکیه بر استفاده از مواد شیمیایی است. در واقع هدف این سیستم کشت حفظ و نگهداری منابع می‌باشد. در این روش کشت کاربرد مواد شیمیایی به حداقل مورد نیاز خود کاهش یافته است. در عوض تولید محصول وابستگی بیشتری به نگهداری و استفاده از منابع موجود در مزرعه مانند دام، انسان و ضایعات گیاهی (بقایای گیاهی ) دارد. هدف عمده کشاورزی ارگانیک، رسیدن به ثبات در تولید، بدون قربانی کردن اهداف اصولی (عملکرد زیاد) و بدون آلوده سازی آب، خاک و هوا می باشد (عبداللهی، ۱۳۸۷).
کشاورزی ارگانیک سیستمی است که چرخه اکولوژیکی و افزایش فعالیت خاک را بهبود و ارتقاء می‌بخشد و کمترین استفاده از نهاده­های شیمیایی با هدف سلامت و کیفیت محصولات تولیدی درون مزرعه را مد­نظر دارد. در واقع در کشاورزی ارگانیک که به عنوان یک سیستم تولید تلقی می­ شود از کودهای مصنوعی، آفت‌کش‌ها و تنظیم کننده رشد و افزودنی­های خوراکی اجتناب می­ورزند. این سیستم جهت حفظ حاصلخیزی خاک و تقویت عناصر غذایی آن همچنین کنترل حشرات، علف­های هرز و سایر آفات با بهره گرفتن از روش­های مختلف متکی می­باشد و از عمده ترین ویژگی­های آن حفظ حاصلخیزی خاک در درازمدت، خودکفا نمودن خاک از نظر ازت، تهیه مواد غذایی مورد نیاز زراعی، اعمال روش­های جامع مدیریت دام و کنترل علف های هرز و حشرات با روش‎های مختلف از جمله تناوب زراعی، به کارگیری دشمنان طبیعی و … می­باشد (نصراصفهانی، ۱۳۸۵).

۲-۲- نظام­های مختلف کشاورزی

سه نظام تولید از لحاظ استفاده از مواد حاصل خیز­کننده خاک مطرح است که شامل نظام کشاورزی متداول، نظام کشاورزی تلفیقی و نظام کشاورزی ارگانیک می­باشد. در این رابطه حفظ محیط زیست و جنبه­ های اقتصادی دو معیار مهم برای پذیرش هر کدام از معیارهای فوق محسوب می­ شود. که مدیریت نیز سهم بسزایی در این رابطه دارد. که در ادامه به تعریف مختصری از سه نظام فوق پرداخته می­ شود.

۲-۲-۱- نظام کشاورزی متداول

نظام کشاورزی متداول در استفاده و مدیریت منابع، موفقیت قابل قبولی را در جهان کسب نکرده است زیرا به‌کارگیری سموم و کودهای شیمیایی در عرصه‌ی کشاورزی منجر به پیدایی اکوسیستم‌های زراعی ناپایدار، آلودگی محیط زیست، کاهش کمی و کیفی محصول و کارآیی انرژی شده است. استفاده‌ی بی‌رویه از کودهای شیمیایی موجب اختلال در فعالیت‌های بیولوژیک، بیوشیمیایی و فیزیکی خاک و از سویی خسارات ناشی از تجمع نمک حاصل از کوددهی بیش ازحد می‌شود که می‌توان با مدیریت زراعی صحیح وضعیت موجود را تا حد بسیاری کنترل کرد. کاهش حاصل­خیزی خاک در بسیاری از کشورهای در حال توسعه و استفادۀ گیاهان از ذخایر خاک بدون جایگزینی مناسب و کافی باعث کاهش توان تولیدی مواد غذایی در کشورهای در حال توسعه می­ شود. متاسفانه در این باره استفاده از کودهای شیمیایی به عنوان سریع­ترین راه جبران کمبود عناصر غذایی و حاصل­خیزی مجدد خاک معرفی می­ شود. در این نظام به دلیل کاربرد زیاد عناصر غذایی در خاک، عملکرد در واحد سطح زیاد است. اما لازم به یادآوری است که در این نظام به طور عمده از کودهای شیمیایی برای تغذیه گیاه استفاده می­ شود و به چرخه های طبیعی عناصر غذایی کمتر اهمیت داده می‌شود.
نظام کشاورزی متداول در استفاده و مدیریت منابع، موفقیت قابل قبولی را در جهان کسب نکرده است، زیرا به کارگیری سموم و کودهای شیمیایی در عرصه کشاورزی منجر به پیدایش اکوسیستم های زراعی ناپایدار، آلودگی محیط زیست، کاهش کمی و کیفی محصول و تقلیل و کارآیی انرژی شده است (کاظمی، ۱۳۹۱).

۲-۲-۲- نظام کشاورزی تلفیقی

نظام کشاورزی تلفیقی از این جهت مورد توجه قرار گرفته است که امروزه اغلب کشورهای جهان در راستای کشاورزی ارگانیک حرکت می‌کنند. نظام کشاورزی تلفیقی که استفاده از مواد آلی همراه با مصرف بهینه کودهای شیمیایی را توصیه می­ کند. اگر چه دستاوردهای کشاورزی ارگانیک را ندارد اما به عنوان راهی میانه می ­تواند نقش مهمی در بهبود خواص فیزیکی، شیمیایی و حاصل­خیزی خاک ایفا کند که این امر در نهایت منجر به افزایش عملکرد محصولات کشاورزی می­ شود و می ­تواند راهی به سوی کشاورزی پایدار باشد. در این نظام تلفیق کودهای شیمیایی با کودهای آلی و بیولوژیک نتایج مطلوبی در افزایش عملکرد محصول دارد (لباسچی، ۱۳۷۹).

۲-۲-۳- کشاورزی ارگانیک

اصول کشاورزی ارگانیک براساس الگوی صحیح بهره‌برداری از منابع، افزایش عملکرد، بهبود کیفیت مواد غذایی و در نهایت حفظ محیط زیست است، این نظام بیشتر مورد نظر جهانیان قرار گرفته است. ظهور کشاورزی ارگانیک و یا جنبش کشاورزی تجدید شونده به انتشارات «آلبرات هووارد» بر­می­گردد. کشاورزی متکی به تلفیق، غیرمتمرکز و عاری از مواد شیمیایی توسط نرث برن و در سال ۱۹۴۰ مطرح شد او اولین کسی بود که لفظ کشاورزی ارگانیک را به کاربرد و این نوع کشاورزی را به عرصه علم معرفی نمود. پس از آن با انتقادات بارلو در دهه ۱۹۴۰ از اثرات مخرب کشاورزی نوین و کاهش تنوع و تشریح تراژدی بیولوژیکی انسانی طی دهه ۱۹۵۰ و بیان نظریه «لویش بروم فیلد» در خصوص تعامل انسان، گیاه و دام بر یک نظام زنده، توسعه کشاورزی ارگانیک وارد مرحله­ ای تازه شد (بیدادیان، ۱۳۹۲).
ذوقی از قول فرانسیس فلسفه کشاورزی ارگانیک را مبتنی بر اهداف انسانی و درک طولانی مدت تاثیر فعالیت‎های انسانی بر محیط می داند. بر این اساس نظام های کشاورزی می­بایست عدالتخواه و حافظ منابع طبیعی باشد که آلودگی محیط زیست را کاهش داده و بهره­وری را ارتقا دهند (اردهالی، ۱۳۸۱).
کشاورزی ارگانیک به دلایل ذیل در بین نظام های مختلف کشاورزی مرجع می‌باشد، توجه به اینکه در حال حاضر استفاده از نظام های کشاورزان فشرده و معمول که ضایعات فراوانی را به همراه دارد و هم چنان توسط کشاورزی در سراسر دنیا به خصوص در کشورهای در حال توسعه دنبال می گردد. و ارائه کشاورزی ارگانیک با توجه به اصول و اهداف آن مقداری دست نیافتنی می نماید چه مواردی موجب می گردد که این تفکر پیگیری شود؟ چنین سوالی موارد ذیل را به ذهن برانگیخته می سازد:
افزوده شدن زمین های غیر قابل کشت که تا چندی پیش کشت می شد، آلودگی آبهای سطحی و عمقی، خارج شدن برخی موجودات زنده از چرخه زندگی، هجوم همه جانبه آفات و بیماری ها، غیرقابل کنترل شدن علف‎های هرز، پیشروی کویرهای وسیع و به هم خوردن تعادل در نظام کشت و محیط، زیست و … به هر حال هدف قدیمی تولید هر چه بیشتر، امروزه با توجه به موارد ذیل جای خود را به تولید با توجه به اخلاق و محیط زیست و بهداشت انسان بخشیده است تولید مواد غذایی سالم رویکرد مهم کشاورزی ارگانیک است و از این رو در این نظام کشاورزی با حذف استفاده از کود و سموم شیمیایی از اختلالات فیزیکی و شیمیایی و بیولوژیکی خاک پیشگیری می کند (افتخاری و حیدری، ۱۳۸۵)
در سال ۲۰۰۸ فدراسیون بین المللی کشاورزی ارگانیک با هماهنگی کلیه اعضای خود در سراسر جهان کشاورزی ارگانیک را به صورت ذیل تعریف کرد. کشاورزی ارگانیک سیستم تولیدی است که از سلامت انسان‌ها، اکوسیستم‌ها و خاک‌ها حمایت می‌کند و بر پروسه‌های اکولوژیکی، تنوع زیستی و سیکل‌های طبیعی تکیه دارد و کاربرد نهاده‌ها با اثر رقابتی را ترجیح می دهد (بیدادیان، ۱۳۹۲).
در مورد کشاورزی ارگانیک تعاریف مختلفی ارائه شده است، در تعریفی کوتاه، کشاورزی ارگانیک به عنوان کشاورزی بدون کاربرد مواد شیمیایی معرفی شده که چنین امری با توجه به نقص برخی نکات مهم و اساسی (توجه به اینکه ساختمان تمام موجودات زنده از مواد شیمیایی است) صحیح به نظر نمی رسد. البته این نوع کشاورزی از مصرف کودهای شیمیایی و همچنین مصرف هر گونه ماده ضد حیات، حتی با منشا طبیعی مخالف بوده و در مواردی که مصرف این مواد ضروری باشد کاربرد مواردی که آثار سوء کمتری دارند را توصیه می­ کند. البته نباید تصور نمود که کشاورزی ارگانیک صرفا به جایگزینی نهاده آلی به جای کودهای شیمیایی تاکید دارد چرا که شگفت انگیز نخواهد بود که گفته شود کاربرد اشتباه مواد آلی به صورت مصرف زیاد و یا بی­موقع و در زمان نامناسب اشکالاتی در چرخه زیستی ایجاد می­ کند. تصور غلط دیگری که نباید در کشاورزی ارگانیک راه یابد این است که این علم، کشاورزی کنونی را به طور کامل رد نمی­کند و زحمات دهه­های اخیر به خصوص در ۵۰ سال گذشته در پیشرفت کشاورزی را نفی نمی­کند به هر صورت مواردی چون تناوب کشت، کشت مخلوط، روش های مکانیکی کنترل علف های هرز، ایجاد بستر در قالب زیستی، تلفیق زراعت و دامپروری و … از موضوعات مورد بحث این نوع کشاورزی می­باشد (کاظمی ۱۳۹۱).
کشاورزی ارگانیک روش تولید محصولات که عمدتا در آن از سموم و کودهای مصنوعی و سایر مواد شیمیایی استفاده نمی‌شود . روش کشاورزی ارگانیک به منظور تامین بهره وری خاک، تامین مواد مغذی گیاه و کنترل آفات و علفهای هرز تا حد امکان از تناوب کشت، باقیمانده محصول، کود حیوانی، بقولات، کود‌ سبز، ضایعات ارگانیک خارج از مزرعه، شخم مکانیکی و کنترل بیولوژیکی آفات استفاده می کند.
کشاورزی ارگانیک روشی از کشاورزی است که در آن از مصرف مواد شیمیایی و محصولات مهندسی ژنتیک پرهیز می‌شود و معمولا در راستای اصول کشاورزی پایدار است . اساس نظری آن بر حفاظت خاک تاکید دارد . طرفداران کشاورزی ارگانیک معتقدند، خاک سالم ی که حاوی سموم و کودهای انسان ساخت نباشد و حیوانات بدون دارو پرورش یافته باشند ، محصولات غذایی با کیفیت تری به نسبت کشاورزی رایج که مبتنی بر مواد شیمیایی است ارائه می کند (عبداللهی، ۱۳۸۷).
تعاریف متعددی از کشاورزی ارگانیک شده که جامع­ترین تعریف توسط اتحاد بین ­المللی کشاورزی ارگانیک^[۵] ارائه شده، که کشاورزی ارگانیک، همه سامانه­های کشاورزی توسعه دهنده جنبه‌های زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی تولید مواد غذایی سالم را در بر می‌گیرد. کشاورزی ارگانیک به نام­های مختلفی چون کشاورزی با توجه به محیط زیست^[۶]، کشاورزی کم­بهره از نهاده­های غیر­مزرعه­ای^[۷]، کشاورزی با توان چرخشی^[۸]، کشاورزی جایگزین^[۹] مطرح شده است. بدین ترتیب می­توان گفت که کشاورزی ارگانیک یک روش مقدس مدیریت تولید می­باشد که سلامت سیستم کشت و محیط زیست، شامل زیست های متنوع و دوران های بیولوژیکی و فعالیت بیولوژیکی خاک را بالا برده و وسعت می­دهد. کشاورزی ارگانیک استفاده از تدابیر مدیریت برای استفاده از مواد و لوازم کشاورزی را ترجیح می­دهد، با توجه به اینکه شرایط محلی به کارگیری و روش­های مناسب محل ایجاب می‎کند. این جریان حتی الامکان با بهره گرفتن از اصل فرهنگی و بیولوژیکی و فنی بر خلاف به کار بردن مواد مصنوعی در انجام هر عملی در داخل دستگاه صورت می­گیرد. تولید ارگانیکی مبتنی بر این است که یک مزرعه کاملاً طبق یک برنامه مدیریت ارگانیکی پیش رود. این امر شامل یک گردش زراعی چند ساله متوازن است(فرشاد و زینک^[۱۰]، ۱۹۹۳).

۲-۳- اهداف و مزایای کشاورزی ارگانیک

عامل اصلی که موجب تمایز کشاورزی ارگانیک از سایر روش های کشاورزی پایدار می‌شود، وجود استانداردهای مدون است که برای تعیین ضابطه دقیق تفاوت بین سیستم کشاورزی ارگانیک و سایر سیستم های زراعی، بویژه در رابطه با اهداف بازاریابی به کار می رود. ویژگیهای عمده کشاورزی ارگانیک عبارتند از:
حفظ حاصلخیزی خاک در درازمدت از طریق نگهداری مقدار موادآلی آن در حد مطلوب و بهبود فعالیت بیولوژیکی خاک و استفاده مناسب از روش های مکانیکی.
تهیه موادغذایی موردنیاز گیاه زراعی از منابع غذایی غیرمحلول که توسط فعالیت میکروارگانیسم های خاک در دسترس گیاه قرار می گیرند.
خودکفا نمودن خاک از نظر ازت از طریق استفاده از بقولات و تثبیت بیولوژیکی ازت و بازیافت مؤثر مواد آلی از جمله بقایای گیاهان زراعی و ضایعات دامی
کنترل علفهای هرز، بیماریها و آفات با تأکید عمده بر استفاده از روشهایی چون تناوب زراعی، بکارگیری دشمنان طبیعی، واریته های مقاوم و زودرس، مداخله بیولوژیکی و شیمیایی
اعمال روش های جامع مدیریت دام، با توجه کامل به سازگاریهای تکاملی آنها، نیازهای رفتاری و تأمین نیازهای دام از لحاظ نوع تغذیه، محل اسکان، وضعیت بهداشتی، زاد و ولد و پرورش نوزادان
توجه دقیق به تاثیر سیستم زراعی بر محیط زیست در مقیاس وسیعتر و حفاظت از حیات وحش و زیستگاهی طبیعی
۲-۳-۱- مزایای عمده کشاورزی ارگانیک به شرح ذیل است:
۲-۳-۱-۱-بهره وری درازمدت
حفاظت خاک و افزایش بهره وری آن (مدیریت خاک) می تواند ظرفیت بهره وری را برای نسلهای آینده تضمین نماید . کشاورزان غالبا تخریب خاک را دلیل اصلی خود برای پذیرش مدیریت ارگانیک ذکر می کنند . بدین ترتیب می توان فرض کرد؛ کشاورزانی که عملیات مدیریت ارگانیک را پذیرفته اند از طریق روش های مدیریتی جدید راهی برای بهبود کیفیت خاک یا حداقل جلوگیری از تخریب خاک پیدا کرده اند.
احتمالا مهمترین عامل تعیین کننده علاقه کشاورزان به بهبود بهره وری خاک منافعی است که این تغییر برای آنها به دنبال خواهد داشت . تضمین مالکیت اراضی عامل مهمی در این زمینه است . اگر کشاورزان درمورد مالکیت اراضی تضمینی نداشته باشند آنوقت دلیلی برای سرمایه گذاری در روشی که منافع آن در درازمدت بیشتر از حال خواهد بود، نخواهند داشت.
۲-۳-۱-۲- پایداری و امنیت غذایی