مالیات یکی از اساسی ترین منابع مالی بیشتر کشورهاست که به گونه مستقیم و غیر مستقیم بر درآمدها نهاده می شود و توان اجرایی دولت از همین راه تامین می گردد. معافیتهای مالیاتی یکی از ابزارهای سیاست مالی به منظور تخصیص مجدد منابع، حصول عدالت اجتماعی و بهبود و توزیع درآمد و همچنین جهت دهی به روند سرمایه گذاری قلمداد می شود.و هدف تحقیق حاضر ارانه رهنمود به قانون گذاران، دولت- مردان سرومایه گذاران در خصوص اثر گذاری معافیتهای مالیاتی و تحقق اهداف از پیش تعیین شده می باشد بطوریکه با آزمون فرضیه اصلی و چهار فرضیه فرعی تحت عناوین :۱- معافیتهای مالیاتی در تحقق سیاستهای دولت اثر گذار بوده است؟۲- معافیت ۱۳۲منجر به افزایش سرمایه گذاری در مناطق کمتر توسعه یافته گردیده است ؟۳- معافیت ماده ۱۳۸در بازسازی و تکمیل واحدهای صنعتی اثر گذار بوده است؟۴- معافیت ماده ۸۱ منجر به افزایش سرمایه گذاری در فعالیتهای کشاورزی گردیده است؟۵- معافیت تبصره ۶ ماده منجر به افزایش سرمایه گذاری در شرکتهای تعاونی گردیده است؟ این تحقیق از جنبه هدف از نوع تحقیقات کاربردی به شمار می رود، زیرا نتایج حاصل از آن می تواند در تصمیمات قانونگذاران، دولت مردان وسرمایه گذاران مورد استفاده قرار گیرد. همچنین از بعد نحوه استنباط در خصوص فرضیه های پژوهش در گروه تحقیقات توصیفی قرار می گیرد، زیرا به توصیف شرایط می پردازد که به این ترتیب، از نظر استدلالی استدلال استقرایی است، همچنین از آنجایی که از طریق آزمایش داده های موجود به نتیجه ای خواهیم رسید، تحقیق ما در گروه تحقیقات پیمایشی خواهد بود. ودر نهایت باآزمون فرضیات مشخص گردید که فرضیه های اول ودوم از نظر آماری تایید شده ومعافیت ماده ۱۳۲و۱۳۸موجب افزایش سرمایه گذاری در مناطق کمتر توسعه یافته و افزایش تکمیل و بازسازی واحدهای موجود گردیده است وفرضیه های سوم وچهارم از نظر آماری رد گردیده است ومعافیتهای تبصره ۶ ماده ۱۰۵از مشوقهای مالیاتی در جهت ترغیب سرمایه گذاران در این بخشها نبوده است.
واژه های کلیدی:
مالیات، معافیتهای مالیاتی، مناطق کمتر توسعه یافته
فصل اول:
کلیات تحقیق
۱-۱- مقدمه
مالیات یکی از اساسی­ترین منابع مالی بیشتر کشورهاست که به گونه مستقیم یا غیرمستقیم بر درآمدها نهاده می­ شود و توان اجرایی دولت از همین راه تأمین می­گردد. البته مالیات­ها و نوع و موارد آن، بر حسب تشخیص کارشناسان در هر کشور متفاوت است و همچنین اندازه و محدوده آن بر اساس نیاز و برخی پیشامدها تفاوت دارد و نمی­ توان آن را در همه جا و همیشه یکسان و یکنواخت پنداشت.
مالیات عبارت است از سهمی که به موجب اصل تعاون ملی و طبق مقررات موضوعه هر یک از افراد کشور موظفند از درآمد یا دارایی خود به منظور تأمین هزینه­ های عمومی و حفظ منافع اقتصادی، سیاسی و اجتماعی کشور بر حسب توانایی و استطاعت مالی خود به خزانه دولت بپردازند.
در اغلب کشورهای در حال توسعه، نرخ­های چندگانه مالیاتی تحت عنوان مشوق­ها و معافیت­های مالیاتی وضع می­ شود. معافیت­های مالیاتی یکی از ابزارهای سیاست مالی به منظور تخصیص مجدد منابع، حصول عدالت اجتماعی و بهبود و توزیع درآمد و همچنین جهت­دهی به روند سرمایه ­گذاری قلمداد می­شوند.
در ایران بنابه گزارش مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی، مهم­ترین معافیت­های مالیاتی در بخش کشاورزی، واحدهای تولیدی و معدنی، معافیت­های مالیاتی مناطق ویژه اقتصادی و مناطق محروم، معافیت مالیاتی صادرات غیرنفتی، معافیت مالیاتی درآمد و حقوق و معافیت فرهنگی مانند مدارس و دانشگاه­ های غیرانتفاعی صورت گرفته است. در این مطالعه با بررسی موردی استان کرمانشاه، تلاش می­ شود تا به شناسایی آثار برخی معافیت­های مالیاتی بر سرمایه ­گذاری در مناطق محروم پرداخته شود.
۱-۲- بیان مسئله
رشد اقتصادی در بهبود سطح رفاه افراد جامعه اثر انکارناپذیری دارد و سرمایه­گذاریهای فیزیکی و انسانی بیشتر، اجرای تکنیک­های جدید تولید و ارائه دانش نوین در این زمینه از جمله پایه­ های فرایند رشد هستند. مالیات­ها به علت اثری که بر بازده سرمایه ­گذاری­های فیزیکی و انسانی دارند می­توانند بر تصمیم ­گیری­های اقتصادی و در نهایت بر نرخ رشد تأثیر بگذارند. مالیات، زمانی که به­عنوان اهرمی برای توسعه اقتصادی به­کارگرفته می­ شود، در زمینه ­های مختلفی می ­تواند به­کار آید. می­توان از آن به­عنوان مشوق سرمایه ­گذاری و پس­انداز استفاده کرد و یا در جهت اعمال سیاست­های صادراتی و یا حتی کنترل نقدینگی از آن استفاده کرد (قنبری فرد، ۱۳۸۶).

در ایران نیز سیاست دولت، توزیع درآمدهای ملی و توسعه مناطق فقیر و کم­درآمد و یا کمتر توسعه یافته است؛ در جهت ترغیب سرمایه ­گذاری در این مناطق، مشوق­هایی را از طریق معافیت­های مالیاتی در نظر گرفته تا از یک طرف موجب توسعه کشور و از طرف دیگر باعث افزایش سرمایه سرمایه ­گذاران گردد. بنابراین، انتخاب کردن محل تولید در جهت استفاده از این معافیت­ها و کاهش هزینه مالیات و افزایش سود، اهمیت ویژه­ای برای سرمایه ­گذاران و همچنین برای دولت در بلندمدت خواهد داشت و برای مردم آن مناطق نیز باعث افزایش اشتغال، فرهنگ و رفاه می­گردد.
معافیت­های قانونی مالیاتی به امتیازاتی اطلاق می­ شود که طبق قانون و مقررات موضوعه مالیاتی قابل کسر از درآمد مشمول مالیات و مالیات متعلقه است و می­توان از آن جمله به برخی معافیت­های مالیاتی موضوع مواد ۸۱، ۱۳۲، ۱۳۸، ۱۴۱ و ۱۴۵ قانون مالیات­های مستقیم و معافیت افزایش سرمایه اشاره نمود. این تحقیق، بر معافیت ماده ۱۳۲ قانون مالیات­های مستقیم در خصوص تعیین محل سرمایه ­گذاری (مناطق کمتر توسعه یافته، شهرک­های صنعتی خارج از شعاع سی کیلومتری مناطق توسعه یافته و یا داخل شعاع سی کیلومتری شهرهای بزرگ) و ماده ۱۳۸ قانون مالیات­های مستقیم مبنی بر توسعه و استفاده از این معافیت و همچنین سرمایه ­گذاری در بخش کشاورزی و یا ایجاد سرمایه ­گذاری به­ صورت تعاونی متمرکز شده است. این تحقیق، قصد دارد با ارائه شواهد علمی و نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل­های آماری، اختلاف­های موجود را بررسی کرده و فرضیه ­های تحقیق را مورد آزمون قرار دهد. این تحقیق، امکان ارزیابی را برای سرمایه ­گذاران فراهم خواهد آورد که آیا سرمایه ­گذاری در مناطق دور از مرکز و افزایش هزینه­ های تولید و توزیع و فروش در قبال معاف از مالیات بودن و همچنین توسعه شرکت در قبال استفاده از معافیت متعلقه قابل توجیه است یا خیر؟
۱-۳- اهمیت و ضرورت تحقیق
سود، مهمترین هدف در هر سرمایه ­گذاری از دیدگاه سرمایه ­گذاران می­باشد و با توجه به اینکه در ایران ۲۵ درصد سود ابرازی مشمول مالیات می­گردد، کاهش این هزینه و یا نداشتن این هزینه از طریق استفاده از معافیت­های مالیاتی دارای اهمیت ویژه­ای است، به­ طوری­که انتخاب محل تولید و یا نوع تولید دارای نقش مهمی در این تصمیم است و اکثر سرمایه ­گذاران به­ دلیل آشنایی کمتر با قانون مالیات­ها و صرفاً در نظر گرفتن نزدیکی به مراکز تهیه و توزیع، از مزایای معافیت­های مالیاتی محروم می­شوند.
۱-۴- جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق
نظر به اینکه تحقیق حاضر اولویت اول پژوهشی سازمان امور مالیاتی درسال۱۳۹۲ است و تحقیق در زمینه آثار معافیت­های مالیاتی بر تحقق اهداف برنامه ­های توسعه و چشم­انداز ۲۰ ساله برای تصمیم­ گیران از اهمیت بالایی برخوردار است و تاکنون تحقیقی در این زمینه انجام نشده است و دارای نوآوری است.
۱-۵- اهداف تحقیق
ارائه رهنمود به قانون­گذاران و دولت­مردان در خصوص اثرگذاری معافیت­های مالیاتی بر تحقق اهداف از پیش تعیین شده؛
کمک به سرمایه ­گذاران در خصوص تصمیم ­گیری صحیح جهت استفاده از معافیت مالیاتی ضمن درنظرگرفتن دوری از مرکز؛
کمک به سرمایه ­گذاران در خصوص تصمیم ­گیری صحیح درمورد توسعه شرکت با درنظر گرفتن جنبه­ های مثبت مالیاتی؛
کمک به سرمایه ­گذاران در خصوص تصمیم ­گیری درباره سرمایه ­گذاری در بخش کشاورزی؛و
ارزیابی تشکیل شرکت در قالب شرکت تعاونی با در نظرگرفتن جنبه­ های مالیاتی.
۱-۶- بهره­وران نتایج تحقیق
سرمایه ­گذاران استان کرمانشاه؛ و
سازمان امور مالیاتی.
۱-۷- سؤالات تحقیق
آیا سرمایه ­گذاری در مناطق کمتر توسعه یافته با در نظر گرفتن سایر هزینه­ های تحمیلی و مقایسه آن با هزینه مالیات، توجیه اقتصادی دارد یا خیر؟
آیا توسعه شرکت جهت استفاده مقطعی از معافیت قسمتی از سود ابرازی توجیه اقتصادی دارد؟
آیا سرمایه ­گذاری در فعالیت­های کشاورزی توجیه مالیاتی دارد؟
آیا ایجاد شرکت به صورت شرکت تعاونی توجیه مالیاتی دارد؟
۱-۸- فرضیه تحقیق
۱-۸-۱- فرضیه اصلی
معافیت­های مالیاتی در تحقق سیاست­های دولت اثرگذار بوده است.
۱-۸-۲- فرضیه ­های فرعی
فرضیه اول: معافیت مالیاتی ماده ۱۳۲ منجر به افزایش سرمایه ­گذاری در مناطق کمتر توسعه یافته گردیده است.
فرضیه دوم: معافیت مالیاتی ماده ۱۳۸ در توسعه، بازسازی و تکمیل واحدهای موجود صنعتی اثرگذار بوده است.
فرضیه سوم: معافیت مالیاتی ماده ۸۱ منجر به افزایش سرمایه ­گذاری در فعالیت­های کشاورزی گردیده است.
فرضیه چهارم: معافیت مالیاتی تبصره ۶ ماده ۱۰۵ منجر به افزایش سرمایه ­گذاری در شرکت­های تعاونی گردیده است.
۱-۹- شرح کامل روش تحقیق بر حسب هدف، نوع داده ­ها و نحوه اجراء
این مطالعه از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی پیمایشی است که در آن محقق به دنبال بررسی تأثیر معافیت­های مالیاتی بر تصمیم ­گیری سرمایه ­گذاران است.
۱-۱۰- شرح کامل روش و ابزار گردآوری داده‏ها
در گردآوری داده ­های تحقیق با توجه به اینکه از نوع توصیفی است، برای تهیه و تدوین مباحث نظری تحقیق، مطالعات کتابخانه­ای با بهره­ گیری از مطالعه منابع فارسی و لاتین، کتب ترجمه شده و متون، مجلات، مقالات، روزنامه­ها، مرتبط با موضوع تحقیق، از روش فیش­برداری جمع­آوری می­ شود. بدین منظور نخست منابع مرتبط با موضوع تعیین خواهد شد. سپس نگارنده به تهیه منابع و کشف درجه اعتبار هر یک همت گماشته و در مرحله بعد منابع و مآخذ تحقیق مطالعه خواهد شد و اطلاعات گردآوری شده به صورت موضوعی دسته­بندی و طبقه ­بندی می­گردد و برای هریک عناوین مناسب و درخور انتخاب خواهد شد. به­منظور بررسی و تجزیه و تحلیل متغیرهای مربوط به تحقیق و سنجش ایده­های جامعه آماری در ارتباط با آن­ها، از ابزار پرسشنامه برای گردآوری داده ­ها استفاده می­ شود.
۱-۱۱- جامعه آماری، روش نمونه‏گیری و حجم نمونه
جامعه آماری شامل سرمایه ­گذاران شرکت­هایی است که در استان کرمانشاه از معافیت­های مالیاتی مواد ۱۳۲، ۱۳۸، ۸۱ و ۱۰۵ استفاده نموده ­اند. در این تحقیق به دلیل مشکل بودن، انتخاب نمونه به صورت تصادفی از روش نمونه گیری وضعی(حافظ­نیا، ۱۳۸۹) یا نمونه گیری در دسترس(دلاور، ۱۳۸۶) برای انتخاب آزمودنی­ها استفاده می­گردد.
۱-۱۲- روش و ابزار تجزیه وتحلیل داده ­ها
برای تجزیه و تحلیل داده ­ها و انجام آزمون­های آماری، برنامه نرم­افزاری اس­پی­اس­اس ۱۷ و اکسل مورد استفاده قرار خواهد گرفت. فرضیه ­های تحقیق به گونه ­ای تدوین شده است که در انجام تحقیق باید به بررسی رابطه بین متغیرهای مختلف پرداخت. اولین گام برای تجزیه و تحلیل داده ­های گردآوری شده، محاسبه شاخص­ های مربوط به آمار توصیفی (میانگین، واریانس و انحراف معیار) برای هر یک از گروه ­های مورد مقایسه است.
گام بعدی انجام آزمون معنی­دار بودن آماری است. انتخاب نوع آزمون صرف­نظر از فرضیه ­ها، به این بستگی دارد که پژوهشگر می­خواهد گروه ­های مورد مطالعه را با توجه به کدام­یک از شاخص ­ها مقایسه کند.
۱-۱۳- تعریف واژه‏ ها و اصطلاحات فنی و تخصصی