آرایه‌های ادبی: خنده زدن صبح استعاره از پراکنده شدن روشنایی و نور صبحدم است .
۲ - نــاف شـب ســوخـت تـــف مجــمر روز
گــوی زر یــافـت جیــب مُلــحم صــــبح
واژگان: ناف شب: نافه‌ی شب. (فرهنگ لغات) تف: حرارت، گرمی. (معین) مجمر: آتشدان و منقل، ظرفی که در آن زغال افروخته گذارند. (ناظم) مُلحم: نوعی از پارچه‌ی ابریشمی که به غایت ملایم باشد (غیاث).
معنی و مفهوم: از حرارت و گرمی روز، شب که همانند نافه‌ی مشکی بود سوخت و بوی خوش آن در صبحدم پراکنده شد. سپیدی لطیف صبح، مانند جامه‌ی ابریشمی بود و خورشید به عنوان تکمه‌ی زرّین گریبان این لباس قرار گرفت.
آرایه‌های ادبی: ناف شب اضافه‌ی استعاری و مجمر روز اضافه‌ی تشبیهی است. گوی زر استعاره از خورشید و ملحم صبح اضافه‌ی استعاری است. صبح دارای پیراهن ابریشمی پنداشته شده و ملحم صبح استعاره از سپیدی صبح است.
۳ - بــه ســر تــازیـــانـــه‌ی زریّــــن
شـــاه گــردون گــرفـت عـالــم صـــبح
معنی و مفهوم: خورشید که پادشاه آسمان‌هاست، با پرتوهای زرّین خود که به تازیانه می‌ماند، عالم را فتح کرد (روشنی صبح همه جا را فرا گرفت).
آرایه‌های ادبی: شاه گردون استعاره از خورشید و تازیانه‌ی زرّین استعاره از پرتوهای خورشید است .
۴ - صـبح شــد مــریـم، آفتـــاب مسیــح
قطــره‌ی ژالــه، اشــک مــریــم صـــبح
معنی و مفهوم: صبح همانند حضرت مریم (ع) وضع حمل کرد و آفتاب همچون مسیح، مولود این زایش است. قطرات شبنم صبحگاهی نیز به منزله‌ی اشک‌های صبح هستند که مانند مریم گریسته است.
آرایه‌های ادبی: صبح در تشبیه مجمل به مریم، آفتاب به مسیح و قطرات ژاله به اشک مریم مانند شده است. مریم صبح اضافه‌ی تشبیهی است .
۵ - طــاس زرّیـــن کـــش، آفتــاب آســـا
کــافتــاب اسـت طــاس پــرچـم صـــبح
واژگان: طاس: طشت کلان و گهری. (غیاث) طاس: قبه مانندی از فلز در گردن نیزه که پرچم را در آن آویزند. (دهخدا)
معنی و مفهوم: کاسه‌ی لبریز از شراب زرد خورشید گون را بنوش؛ زیرا که صبحدم همانند درفشی که خورشید به منزله‌ی منجوق و طاس آن درفش باشد، سر برآورده است (هنگام صبوحی است).
آرایه‌های ادبی: طاس زرّین مجاز به علاقه‌ی حال و محل، زرّین دانسته شده است زیرا مقصود شراب زرد رنگ است. کاسه‌ی شراب زرد به خورشید مانند شده است. پرچم صبح اضافه‌ی تشبیهی است. خورشید به منجوق و طاس پرچم مانند شده است. طاس و طاس جناس تام دارند.
۶ - پـی‌پـی عشــق گیــر و کــم‌کــم عقــل
لــب لــب جــام خــــواه و دم دم صـــبح معنی و مفهوم: اگر به دنبال آن هستی که پی چیزی را بگیری، در پی عشق باش و اگر می‌خواهی چیزی را دست کم بگیری و رها کنی، عقل را رها کن و اگر لبت چیزی را طلب می‌کند، لب جام را بخواه و اگر دنبال دم و نفس تازه‌ای هستی، دم صبح را دریاب.
آرایه‌های ادبی: تکرار به زیبایی در بیت به کار برده شده است، پی و پی، لب و لب و دم و دم شیوه‌ی تازه‌ای از تکرار در اشعار خاقانی است.
۷ - عــاشــقان را ز صــبح و شــام چــه رنگ
کــم زن عشــق بــاش و گــو کــم صــبح
واژگان: کم زن: حقیر و فرومایه شمردن. (آنندراج)
معنی و مفهوم: عاشقان که دل در بند عشق دارند، به صبح و شام که جهان را به رنگ‌های گوناگون درمی‌آورند، توجّهی ندارند (عاشقان به رنگ و شکوه و رونق کاری ندارند). تو هم ترک عشق کن و کمتر از صبح و جلوه‌ی نگار آن سخن بگوی.
آرایه‌های ادبی: کم زدن کنایه از ترک کردن است. رنگ استعاره از رونق و زیبایی است .
۸ - سیــم کُـش، بحــر کـــش، ز کشتــی زر
خـوان فـکن، خـوانـچه کـن، مُسـلِّم صـــبح
واژگان: مُسلِّم کردن: ایمن کردن، سالم نگاه داشتن. (فرهنگ لغات)
معنی و مفهوم: برای خوشی و باده نوشی خود هزینه کن و از جام زرّین همچون کشتی، به اندازه‌ی یک دریا شراب بنوش. سفره و بساط بزم را بگستران و این گونه، صبح و طراوت و خوشی آن را برای خویش حفظ کن.

آرایه‌های ادبی: سیم کُشتن کنایه از هزینه کردن. بحر کشیدن کنایه از شراب فراوان نوشیدن. کِشتی زر استعاره از جام شراب است. نوعی از عکس در بیت به چشم می‌خورد چون معمولاً کشتی را بر دریا می‌کشند نه دریا را از کشتی می کشند.
۹ - از تــن عقــل، پنــج یـــک بــرگیـــر
ســه و یـک خــور بــه روی خــرّم صــبح
واژگان: سه و یک: سه یکی، ثلث، شراب ثلثان شده. (فرهنگ لغات)
معنی و مفهوم: از عقل و دستورات آن چندان پیروی نکن، از یک پنجم عقل که بهره ببری کافی است. بر روی شادان و خرّم صبح شراب سیکی بنوش.
آرایه‌های ادبی: تن عقل اضافه‌ی استعاری از نوع تشخیص است. سه و یک کنایه از شراب سیکی است. سه یک و پنچ یک ایهام تناسب دارد .
توضیحات:
سه و یک: سیکی به کسر اوّل و ثالث شراب جوشانیده را نیز گفته‌اند که به عربی مثلث خوانند، یعنی از شش دانگ چهار دانگش برود و دو دانگ باقی ماند و این لفظ در اصل، سه یکی بوده با هم ترکیب کرده‌اند سیکی شده، خاقانی در بیت زیر نیز، سه و یک را در معنی سیکی به کار برده است.
ز خُمی که سه یک بودت، خواهی که سـه شش گـردد
یک دم سه و یک می خور با یار، به صـبح اندر
(کزازی، ۱۳۷۴: ۶۸۱)
۱۰ - یــــد بیـضــــای آفتـــــاب نـگـــر
زر فشـــان آستـــین مُعــــلم صبــــح
واژگان: ید بیضا: دست سپید. (معین) توضیحات. مُعلم: نگار کرده، نگارین. (دهخدا)
معنی و مفهوم: به آفتاب که همچون دست سپید ودرخشان موسی(ع) می‌درخشد، نگاه کن و به صبح مطرّز و نگارین، که چگونه پرتوهای طلایی آفتاب را گویی از آستین خود می‌افشاند.
آرایه‌های ادبی: ید بیضای آفتاب و آستین مُعلم صبح هر دو اضافه‌ی استعاری هستند.
توضیحات :
ید بیضاء: صدر الدّین بلاغی در کتاب قصص القرآن نویسد: موسی عصای خود را که خداوند نیروهای حیرت انگیز در آن ودیعت نهاده بود بیفکند، پس ناگاه به صورت اژدهایی پدید آمد که فرعون را مضطرب ساخت و کبریا و جبروتش را با حیرت بیامیخت تا در آن حال رو به موسی کرد و گفت: هنر دیگری هم داری؟ هنوز موج ارتعاش در اعصاب فرعون ننشسته بود که موسی دست خود را به گریبان فرو برد و چون برآورد، شعاعی چنان نیرومند از آن بتافت که دیده‌های بینندگان را خیره کرد. (بلاغی، ۱۳۶۰: ۱۳۶)
۱۱ - کــه آســمان پیـش شــه بــه نــوروزی
در جـــل زر کشــــید ادهــــم صبــــح
واژگان: جُل: مطلق پوشش از هر جنس. (معین) ادهم: تیره گون. (دهخدا)

ج- بیان مسأله اساسی تحقیق به طور کلی (شامل تشریح مسأله و معرفی آن، بیان جنبه‏ه ای مجهول و مبهم، بیان متغیرهای مربوطه و منظور از تحقیق) :
ساختارهای طبیعی ارزشمندی که در بخشهای مختلف کشور ایران با دارابودن تنوع زیستی فراوان همواره زمینه ایجاد فضاهای گردشگری طبیعی را فراهم ساخته اند. بسیاری از این مناطق ارزشمند طبیعی در حال حاضر بواسطه عدم وجود طراحی محیطی مناسب دچار تخریب شده اند.
امروزه نحوه برنامه ریزی محیطی و طراحی منظر ساختارهای طبیعی ارزشمند در جهان با نگرش طراحی اکولوژیکی انجام می گردد. در این میان اکوپارکها بسترهای طبیعی با دارا بودن ساختارهای اکولوژیکی ارزشمندی هستند که در آنها فعالیت های تفرجی، همگام با شناسایی و چگونگی برخورد با مسائل زیست محیطی و از جنبه های گوناگون همراه با آموزش همگانی صورت می گیرد.
با توجه به پتانسیل های موجود زیست محیطی و استعدادهای بالقوه موجود در کشور طراحان محیط و منظر با رعایت اصول اکولوژی و محیط زیست در برنامه ریزی و طراحی به حفظ و احیای اکو سیستم های طبیعی پرداخته و با بهره گیری از آنهاو عدم تجاوز به طبیعت و فرهنگ طبیعت گرایی قدم برمی دارند. در حال حاضر موارد زیادی از این جاذبه های طبیعی به سبب افراط و تفریط های سیستم های اجرایی و مدیریتی یا نادیده انگاشته شده اند و یا به واسطه توسعه غیر اصولی و بدون در نظر گرفتن استاندارد های توسعه پایدار رو به نابودی می روند. بنابراین پرداختن به این محوطه های طبیعی ارزشمندی که ورود توجه گردشگران بوده و یا بواسطه حضور ایشان و عدم وجود طراحی محیطی مناسب دچار تخریب می شوند و یا در شکلی دیگر بواسطه طرحهای موجود درآنها که بدون توجه به ساختارهای اکولوژیکی بستر آنها شکل گرفته است در حال تخریب هستند، مسئله این تحقیق است.

دریاچه سفید رود با دارا بودن ارزشهای اکولوژیکی ویژه یکی از زیباترین دریاچه های کوهستانی ایران بوده که در استان گیلان واقع در شهر منجیل و درست در مسیر آزاد راه تهران – رشت قرار گرفته است. این امر باعث شده که این منطقه علاوه بر اینکه محلی مناسب برای گذراندن اوقات فراغت برای مردم بومی منطقه باشد، توقفگاهی نیز برای استراحت و لذت مسافران و گردشگران گردد. ضمن اینکه منجیل اولین شهر کشور است که به دلیل وجود باد دائمی ، اقدام به نصب توربین های بادی در ان شده است. علی رغم ارزشهای طبیعی منظر این منطقه و قرار گیری آن در مسیر گردشگران، تا کنون برنامه ریزی و طراحی محیطی مناسبی در این منطقه با هدف حفاظت جامع محیطی در کنار توسعه گردشگری با نگرش اکوپارک صورت نگرفته است.
بنابراین با توجه به ساختارهای ارزشمند اکولوژیکی موجود در منطقه و لزوم حفاظت و ارتقاء کیفیت زیستی این ارزشها در کنار توسعه گردشگری و نگرش نوین طراحی اکوپارکها در بسترهای طبیعی این پژوهش در پی آن است تا به طراحی اکوپارک در این منطقه بپردازد.
د - اهمیت و ضرورت انجام تحقیق (شامل اختلاف نظرها و خلاءهای تحقیقاتی موجود، میزان نیاز به موضوع، فواید احتمالی نظری و عملی آن و همچنین مواد، روش و یا فرایند تحقیقی احتمالاً جدیدی که در این تحقیق مورد استفاده قرار می‏گیرد) :
اهمیت منطقه منجیل از چند جنبه قابل توجیه می باشد :
ارزشهای اکولوژیکی موجود در ساختار طبیعی منطقه شامل (غارها ، کوهها، مناطق خوش آب و هوا، دامنه های زیبا، چشمه های آب معدنی، جنگل، باد، دریاچه و….)
همجواری منطقه با دسترسی های اصلی جاده ای (قرار گرفتن در مسیر پر تردد تهران – رشت )
وجود سد، دریاچه پشت آن و نیز توربین های بادی (پتانسیل باالقوه برای اهداف گردشگری،اقتصادی و…)
مطرح بودن منطقه به عنوان یک کریدور تفرجگاهی از دیگر ارزش های منطقه است
علاوه بر ارزشهای طبیعی منظر، ارزشهای اقتصادی و تفرجی آن اهمیت ارائه طراحی محیطی مناسب با ساختار اکولوژیکی آن را بیان می نماید. از سویی عدم وجود طراحی محیطی مناسب زمینه تخریب بستر طبیعی و منظر آن را فراهم ساخته است. با توجه به اهمیت موضوع در این تحقیق سعی بر آن است تا با طراحی اکوپارک به حفاظت از منظر طبیعی آن با توسعه گردشگری پرداخت.
ه- مرور ادبیات و سوابق مربوطه (بیان مختصر پیشینه تحقیقات انجام شده در داخل و خارج کشور پیرامون موضوع تحقیق و نتایج آنها و مرور ادبیات و چارچوب نظری تحقیق) :
نمونه های جهانی:
-اکوپارک هارتبرگ (Hartberg): این اکوپارک در استیرمارک اطریش (Steirmark) یک پارک تجاری است که تمام مشخصه های ذکر شده را با هم ، در هم می آمیزد (ترکیب طیف وسیعی از تجارت و صنعت اکولوژیکی). جستجوی علمی مرکز تحقیقات نمایش عمومی و دائمی تکنولوژی حفاظت محیطی و محیط طبیعی می باشد.
-اکوپارک آمازون :در شمال کشور برزیل و در شهر قدیمی وتاریخی Manaus قرار گرفته و دارای تنوع بیولوژیکی فراوان و حیات وحش نادر می باشد؛ به عنوان مثال بیش از۲۰۰ میمون در ۱۷ گونه مختلف در اکوپارک مذکور تحت حفاظت آژانس محیط زیست برزیل زندگی می کنند. همچنین دارای جنگل های بارانی و محیط طبیعی زیبا و در خور توجه است. بنابراین ایجاد و تاسیس اکوپارک آمازون علاوه بر پناهگاه و حفاظت از گونه های نادر حیات وحش و جنگل های بارانی، در جذب توریسم و صنعت اکوتوریسم کشور سهم به سزایی داشته و متولیان آن زمینه های لازم جهت جذب توریسم در غالب تورهای سیاحتی و تفریحی، امکان دسترسی مناسب به اکوپارک از طریق احداث فرودگاه، مکان اقامت مناسب و دلپذیر و تسهیلات رفاهی و ورزشی نظیر قایق سواری، شنا، استخر و… را فراهم نموده اند و از این راه درآمد به سزایی عاید کشور برزیل شده است. بنابراین اکوپارک ها در کنار اهداف کیفی خود درجذب توریسم و درآمدزایی می تواند نقش به سزایی داشته باشد.
- اکوپارک بیرمنگام: اکوپارک یک ترکیب رنگین از باغ ها و نمایشی ازآینده ای پایدار است. نمایش حیات وحش و باغ های دارای محیط های کاشت متفاوت، روش مراقبت از باغ را به شما آموزش میدهد.
قدرت باد و خورشید و سیستم چرخه آب برای باغ های بزرگ تر مناسب هستند. قورباغه ها، پلیکان، اژدهای پرنده، پروانه ها، پرنده های شکاری و روباه از جمله حیوانات وحشی هستند،که به طور دایم دیده می شوند.در تمامی پارک، مسیرهای مناسب برای ویلچر و قایق موجود می باشد. اکوپارک یک پناهگاه امن در شهر بیرمنگام برای لذت بردن عموم است.
-پارک دریاچه ایسلان: این پارک در یک شهر جدید به نام ایسلان در شهر گویانگ نزدیک جاده جویارو که به سئول متصل می شود، بنا شده است . این پارک شهری که بالغ بر دو میلیون استفاده کننده درسال دارد، در اوایل ۱۹۹۰ به عنوان یک قسمت از پلان شهر گویانگ توسط شرکت کره ای لند و دولت محلی طراحی و ساخته شده است. دارای دریاچه ای زیباست که از یک اکوسیستم سالم با آب تمیز محافظت می کند. به طور منظم نمایشگاه گل دارد که باعث شده این پارک به یک مکان اوقات فراغت نه تنها برای شهروندان گویانگ بلکه برای عموم مردم کره تبدیل شود. انواع فعالیت های بیرونی در این شهر مدرن در پارک مذکور اتفاق می افتد.
Urban Treehouse -: این پارک در روز جهانی زمین در سال ۱۹۹۲ و از مشخصه های شهری، مثل نمودارهای ترافیکی، آبشار و تیرهای فولادی ساخته شد. نمایشگاهی از چرخه های طبیعی و شهری برای کودکان فراهم شدکه انان را تشویق به همکاری و مشارکت کرد. همچنین درباره حیوانات وحشی و حتی لوله های فاضلاب و ارزش زباله ها اطلاعات زیادی کسب می نمایند. بنابراین بچه ها فرصتی یافتند تا در مورد کاهش مصرف، بازیافت و استفاده مجدد تجارب جدید کسب کنند. محل نشستن، کف سازی، مجسمه ها و منظرسازی همه با مواد بازیافتی ساخته شد ه اند. بنابراین با مواد بازیافتی می توان محلی مناسب برای بازی کودکان، مملو از هیجان و تجربه های نو و با حداکثر ایمنی و امنیت ایجاد کرد.
درایران غیر از مطالعات Ceers فعالیت دیگری انجام نگرفته است. به عبارت دیگر اکوپارکی اجرا نشده است. معروف ترین مطالعات مربوط به طراحی پارک طبیعت پردیسان می باشد. پردیسان منطقه ای طبیعی است با مساحتی بالغ بر۲۷۵ هکتار در شمال غرب تهران که در محدوده اتوبانهای همت، رسالت، شیخ فضل الله نوری و دره فرحزاد قرار دارد. در بررسی و شناخت وضع موجود منطقه مورد مطالعه موارد گوناگونی از جمله وضعیت ارتباطی سایت با مناطق اطراف و راه های دسترسی درونی، وضعیت زمین شناسی، هیدروژئولوژی، هوا و اقلیم، منابع آب، خاک شناسی، حیات وحش، پوشش گیاهی و مطالعات فیزیوگرافی منطقه شامل شیب، جهت و ارتفاع و… با توجه به مطالعات پیشین و در دسترس مهندسان مشاور قبلی صورت پذیرفت و برای طراحی نهایی و ارائه پیشنهادات در نظر گرفته شد. خصوصیات اکولوژیکی در پهنه ۲۴۸ هکتاری پارک تقریبا شرایط همگنی دارد. از لحاظ زمین شناسی، آبرفت درشت دانه ای در بستر پارک وجود دارد که مواد مادری خاک را شامل می شود. از نظر اقلیم و منابع آب موجود در پارک ویژگی های متمایز از هم نمی توانیم در پارک مشاهده کنیم. پوشش نباتی بومی منطقه نیز مرتعی فقیر است که تقریبا در تمام گستره پارک شرایط یکسانی دارد. تنها عامل فیزیکی که در پارک می تواند ما را در امر تفکیک منطقه به واحدهای مجزا از هم یاری کند همان پارامتر پستی و بلندی می باشد. محدوده پردیسان با اهداف علمی، فرهنگی، پژوهشی و تفرجی طراحی شده است و سه هدف محوری این طرح عبارت است از:

• • آموزش محیط زیست به بازدید کنندگان در اوقات فراغت.

• • نمایش وحدت موجود میان انسان و طبیعت و وابستگی های متقابل میان آن ها به منظور ایجاد و تقویت قوه ادراک محیط زیستی در افراد.

• • ایجاد مرکز تحقیقاتی محیط زیست که در مقیاس محلی، ملی و جهانی عمل می کند.

منابع:
اولین همایش بین المللی شهر برتر- طرح برتر(سازمان عمران شهرداری همدان)-۱۲و۱۱ مرداد ۱۳۸۵-موضوع:اکوپارک-کمیل پیری-هادی رضایی راد
مجله علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره دهم، شماره چهار، زمستان ۸۷- تدوین ضوابط طراحی اکوپارک (مطالعه موردی:اکوپارک پردیسان تهران)- علیرضا میکائیلی- زهره کیازاده
مجله جغرافیا و توسعه-شماره ۱۹- پاییز ۱۳۸۹-راهبردهای مناسب برای توسعه گردشگری دریاچه زریوار-دکتر غریب فاضل نیا-صلاح هدایتی
مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی ، سال ۲۲ ، شماره پیاپی ۴۲ ، شماره ۲، تابستان ۱۳۹۰-مکان یابی دهکده های گردشگری با بهره گرفتن از سیستم اطلاعات جغرافیایی و مدل SWOT ( نمونه موردی: ساحل دریاچه کافتر)
فیروزه کاوه ، حسن، ۱۳۷۸، معرفی پارک طبیعت پردیسان-نماد پیوند انسان و طبیعت ، سازمان حفاظت محیط زیست.
www.amazonecopark.com
www.amazon-tours.travel/jungle-lodges/amazon_ecopark.htm(Access date:january 2011 )
Environmental protection Department ,2008,legislative council panel on
Environmental Affairs Development of Ecoparck
www.ecopark.com
Gallion Housing Association , 2004 , Ecopark financial Analysis Report
www.gilannews.ir
www.ladatco.com/rfd-ecopark.htm( Access date:january 2011 )
WWW.Manjil News.irl
MAK.Hej duk , 2005 , Design for fun: play grounds
www.qsi.net/ecopark
www.viverde.combr/amazon_ecopark_i.htm( Access date:january 2011 )
www.wikipedia.org
و – جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق:
استفاده از نگرش نوین حفاظت جامع محیطی و طراحی اکوپارک طبیعی در منطقه
ز- اهداف مشخص تحقیق (شامل اهداف آرمانی، کلی، اهداف ویژه و کاربردی):
هدف اصلی( کلی ) طرح =
طراحی اکوپارک ( مطالعه موردی: دریاچه سد سفید رود منجیل)
اهداف ویژه=
- ارائه اطلاعات و آموزش تکنیکی و محیطی برای عمومی به صورت توصیه به مشتریان و در همان زمان افزایش آگاهی محیط آنها

• Shepherd, B. (2010). Geographical diversification of developing country exports. World Development, 38(9), 1217–۱۲۲۸.

• Shepherd, Ben & John S. Wilson (2009). Trade facilitation in ASEAN member countries: Measuring progress and assessing priorities, Journal of Asian Economics, 20 367–۳۸۳.

• Shujie, Zhang and Zhao Shilu (2009) The Implication of Customs Modernization on Export Competitiveness in China In: Impact of Trade Facilitation on Export Competitiveness: a Regional Perspective. ESCAP Group Publishion.

• Tung, R. L. and Chung, H. F. L. (2010). Diaspora and trade facilitation: The case of ethnic Chinese in Australia. Asia Pacific Journal of Management, Vol. 27 (3), pp. 371-392.

• United Nation. (2008). Trade facilitation beyond the multilateral trade negotiations: Regional practices, customs valuation and other emerging issues. A study by the Asia-Pacific Research and Training Network on Trade. United Nations Publication.

• United Nations Center for Trade and Development (UNCTAD) (1994). Saving one hundred billion dollars annually by the year 2000. Fact Sheet # 5. United Nations International Symposium on Trade Efficiency. 17–۲۱ October. Columbus, Ohio.

• United Nations Centre for Trade Facilitation and Electronic Business (UN/CEFACT) (2005). Recommendation and Guidelines on Establishing a Single Window, Recommendation No. 33, New York and Geneva.

• (UN/ESCAP) (2009). Designing and implementing trade facilitation in Asia and the Pacific. United Nations, Asian Development Bank. Philippines.

• (UN/ESCAP) (2009). Impact of Trade Facilitation on Export Competitiveness: A Regional Perspective, United Nations, New York.

• United Nations Economic Commission for Europe (2003). The Single Window Concept, Geneva.

• Wakelin, O. , & Shadrach, B. (2001). Impact assessment of appropriate and innovative technologies in enterprise development. Retrieved from http://www. enterpriseimpact. www. org. uk/pdf/ICTs. pdf.

• Wille, P. , & Redden, J. (2006). A comparative analysis of trade facilitation selected regional and bilateral trade agreement. Asia-Pacific Research and Training Network on Trade Working Paper Series, 17.

• Wilson, John S. ; Catherin L. Mann and Tsunehiro Otsuki (2003). Trade Facilitation and Economic Development: Measuring the Impact, World Bank Policy Research Working Paper 2988.

• World Bank Doing Business (2010). Reforming through difficult times. http://www. doingbusiness. org/reports/global-reports/doing-business-2010.

• World Customs Organization (WCO) (2005). Customs Capacity Building Diagnostic Framework. http://wcoomdpublications. org/ capacity- building/ the-customs-capacity-building-diagnostic framework. html? store=english& from _store = French.

• World Customs Organization (WCO) (2008). Strategic Plan 2006/2007/ 2008/2009 and Customs in the 21st Century: Enhancing Growth and Development through Trade Facilitation and Border Security (WCO, 2008).

• WTO Document G/TBT/W/173/Add. 1. 2002. A policy Framework for the facilitation of trade in the fields of standardization and conformity assessment: a toolbox of instruments. 19 April.

• Zakiy, C. (2009). Towards an explicit modeling of trade facilitation in CGE models: Evidence from Egypt, Paris School of Economics Working Paper, Preliminary version.

• Zakiy, C. (2010 a). Towards an explicit modeling of trade facilitation in CGE models: Evidence from Egypt, MPRA Paper, 23353.

• Zakiy, C. (2010 b). A global assessment of the trade facilitation effects: The case of mirage model, Paris School of Economics Working Paper, Preliminary version.

• http://www. irica. gov. ir (گمرک جمهوری اسلامی ایران)

• http://www. itsr. ir (موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی)

پیوست‌ها
بسمی تعالی
پاسخگوی محترم ؛
پرسشنامه فوق در خصوص موضوع پژوهشی با عنوان “ شناسایی و رتبه بندی عوامل موثر بر تسهیل تجارت قانونی” است. با توجه به لزوم استفاده از دیدگاه ها و نظرات خبرگان بر آن شدیم تا با طراحی پرسشنامه ای که در ادامه مشاهده خواهید نمود، تا حد امکان بر دقت و قوت کار بیافزاییم. امید است که با ارائه پاسخ های مناسب، شاهد نتایج مطلوب در این پژوهش باشیم.
هدف از طراحی این پرسشنامه تعیین میزان اهمیت عوامل موثر در تسهیل تجارت است. با توجه به اینکه در این پرسشنامه نمره ۱ بیانگر کمترین اهمیت و نمره ۷ بیانگر بیشترین میزان اهمیت است، لذا برای نشان دادن میزان اهمیت هر کدام از موانع ذکر شده در پرسشنامه، آن عامل را مستقل از سایر عوامل مورد بررسی قرار داده و نمره ای را بین ۱ تا ۷ به آن اختصاص دهید.

جنسیت :… … … . . سن:… … … … تحصیلات:… … … … … … سابقه کار:… … … … … … (سال)
با تشکر- عاطفه خیری- کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی- دانشگاه ازاد اسلامی واحد رشت

طبقه
عوامل
زیرعامل
نمره (از ۱ تا ۷)

زیرساخت های سخت
ICT
(تکنولوژی اطلاعات
و ارتباطات)
۱- دستیابی به آخرین تکنولوژی های ICT

۲- سطح جذب تکنولوژی

ممکن است بدواً گفته شود از آنجا که مرور زمان حق را ساقط نمی کند بلکه فقط آنرا غیر قابل مطالبه می سازد و قابل مطالبه نبودن دین نیز منوط به طرح ایراد زمان از سوی خوانده است و قبل از طرح چنین ایرادی، دین هنوز دینی طبیعی نشده است بنابراین مانعی برای وقوع تهاتر بین دو دین وحود ندارد و در صورت تردید نیز اصل بروقوع تهاتر بین دودین است. ^[۹۳]

اما پذیرش این نظریه به جهات زیر صحیح نمی باشد:
تهاتر باید همان وضعیتی را برای دو مدیون فراهم نماید که دین آن را فراهم می کند تهاتر نمی تواند به ضرر هیچ یک از طرفین واقع شود بطور کلی اساساً هر گاه خصوصیتی اضافی در میان باشد تهاتر دو دین ممنوع است.
و در فرض مورد بحث نیز از آنجا که وقوع تهاتر قهری موجب سلب امکان طرح ایراد مرور زمان از جانب مدیون و نادیده گرفتن حق او در این مورد می شود.
ممکن است گفته شود وقوع تهاتر قهری دراین فرض ملازمه با سلب امکان طرح ایراد مرور زمان از سوی مدیون ندارد لذا مدیون همچنان حق طرح این ایراد را خواهد داشت و در آن صورت دین پس از سقوط به سبب تهاتر دوباره آماده می شود ولی ضعیف بودن این نظر احتیاجی به توضیح ندارد. ^[۹۴]
۴-۷ مواردی که دین باید بطور واقعی به طلبکار پرداخت شود.
با تقابل دو دین که طرفین آن واحد و موضوع هر دو کلی است و دارای وصف واحد و زمان و مکان تادیه آن دو یکی است ایفای واقعی دین از سوی دو مدیون بیهوده می نماید در این مورد قانون گذار هماهنگ باارتکاز عقلی تهاتر را، که در حکم ایفای دین است، بجای ایفای واقعی قرار داده است.
در چنین وضعیتی که طرفین دو دین اشخاص واحدی هستند و موضوع دو دین نیز از حیث جهاتی که موثر در قصد است یکی می باشند و هیچ خصوصیت اضافی در میان نیست و منطق حقوق ایجاب می کند که بدون آنکه نیازی به پرداخت مکرر باشد هر دو دین مستقیماً بواسطه تهاتر ساقط شوند تحقق تهاتر موافق با قصد طرفین نیز می باشد زیرا مدیون بری الذمه و داین نیز به نوعی به طلب خود می رسد و بعبارتی مانند آن است که هر دو دین واقعاً ایفا شده باشند و علاوه بر این تهاتر از پرداخت مکرر هزینه ها نیز جلوگیری می نماید موجب تسهیل در وفای به عهد هم می شود.
اما با همه اینها تنها هنگامی بین دو دین تهاتر می شود که خصوصیتی اضافی درمیان نباشد ولی هر گاه بدلیل خاصی ایفای واقعی دین فرض را تأمین نماید که ایفای حکمی تامین کننده آن نیست جایگزین معینی ندارد تهاتر باید همان وضعیتی را برای دو مدیون فراهم نماید که ایفای دین آنرا فراهم می نماید.
تهاتر در مورادی مطرح می شود که پرداخت واقعی دین متضمن فایده اضافی نباشد بنابراین هر گاه به هر دلیلی ایفای واقعی دین خصوصیت داشته باشد تهاتر آن جایز نیست و از آنجا که اصل بر وقوع تهاتر بین دو دین دارای شرایط است لزوم ایفای واقعی دین درهر موردی محتاج به نص قانونی است اعم از آنکه نصی بطور خاص موردی را از تهاتر استثناء کرده باشد و با اینکه از مجموع مقررات لزوم پرداخت واقعی دین در مورد خاصی احراز شود.
در قوانین بسیاری از کشورها نص خاصی به بیان استثنائات در تهاتر اختصاص داده شده است با بررسی این مقررات ملاحظه می شود که مبنای همه این استثنائات به این امر بر می گردد که در این موارد ایفای وفای دین مد نظر بوده است اما در حقوق ایران نص خاصی دراین مورد وجود ندارد در موارد لزوم پرداخت واقعی دین اختلاف است.
اینک به بررسی این موارد خواهیم پرداخت:
مطابق با ماده ۹۶ قانون اجرای احکام مدنی مصوب ۱۳۶۵ و از حقوق و مزایای کارکنان سازمان ها و موسسات دولتی ی وابسته به دولت و شرکت های دولتی و بانک و شرکت های و بنگاهای خصوصی و نظائر آن در صورتیکه دارای زن و فرزند باشند ربع و ثلث توفیق می شود و بموجب تبصره همان ماده حقوق و مزایای نطامیانی که در جنگ هستند توقیف نمی شود.
همچنین مطابق با قانون کار چنانچه کاگر به کارفرمای خود مدیون باشد در قبال این دیون وی تنها می تواند مازاد بر حداقل مزد پرداختی به کارگر را به موجب حکم دادگاه پرداخت نمود در هر حال این مبلغ نباید از یک چهارم کل مزد کارگر بیشتر باشد و به موجب ماده ۴۵ همان قانون تنها در موارد خاصی کارفرما می تواند از مزد کارگر برداشت نماید. ^[۹۵]
مطابق ماده ۹۶ قانون استخدام کشوری مصوب ۱۳۴۶ نیز توقیف حقوق بازنشتگی یا وظیفه در قبال مطالبات دولت یا محکومیت حقوقی یا عناوین دیگر از این قبیل تا میزان یک چهارم حقوق بازنشستگی یا وظیفه جایز است. . با دقت در این مقررات بر روشنی این ایراد استناد می شود که غرض قانون گذار این بوده است که حقوق اشخاص که از طریق کار برای دیگران امرا معاش می نمایند و علی الاصول هزینه زندگی آنها از این طریق تأمین می شود بطور واقعی به آنها پرداخت شود تا اینکه اختلالی در زندگی آنها وارد نشود و بدین منظور پرداخت حداقل هزینه ای که برای حیات و ادامه زندگی آنها لازم است. ^[۹۶]
ممکن است گفته شود که این مواد صرفاً تا همین مقدار دلالت دارد که حقوق اشخاص مذکور تا میزان معین قابل توقیف نیست و این ملازمه ای با غیر قابل تهاتر بودن آن ندارد. ^[۹۷]
خصوصاً اینکه تهاتر در حکم ایفای دین است و بدین ترتیب شخص از دریافت حقوق خود محروم نمی ماند بلکه مانند این است که حقوق خود را دریافت داشته و از طریق آن بدهی خود را پرداخت کرده است مضافاً به اینکه اصل بر وقوع تهاتر بین دو دین است و استثنا محتاج به دلیل است که دراین مورد موجود نیست. برخی از نویسندگان حقوقی نیز بین این دو قائل به ملازمه شده اند یا این استدلال که تهاتر ایفای اجباری دین است و در مورد دین غیر قابل بازداشت، امکان اجبار مدیون به ایفای آن وجود ندارد و لذا قابل تهاتر نیست.
اما با کمی دقت روشن می شود که هر چند نتوان به طور کلی ملازمه و منطقی بین قابل بازداشت نبودن دو دین و قابل تهاتر نبودن آن برقرار کرد ولی حداقل در موارد فوق می توان گفت که فرض قانوگذار از غیر قابل توقیف داشت دین تضمین پرداخت واقعی دین به طلبکار بوده است و این امر به وضوح از مقررات مربوطه قابل احراز است دولت بر اساس سیاست های حمایتی خود از اقشار آسیب پذیر اجتماعی خواسته پرداخت حداقل هزینه ای که برای امرار معاش فرد و خانواده او لازم است، را تضمین نماید.
برای مثال فرض قانوگذار در تبصره ۲ ماده ۹۶ قانون اجرای احکام این بوده که نظامیانی که در جنگ هستند دغدغه هزینه زندگی را نداشته باشند و به همین جهت حقوق آنها را غیر قابل توقیف اعلام کرده است واضح است که همین رویه در مورد تهاتر نیز مصداق دارد. زیرا بهر حال هزینه ماهیانه زندگی را از دسترس آنها خارج می سازد واینان دچار مشکل هزینه می شوند.
از سوی دیگر منطقی نیست که یک موسسه نتواند طلبی را که مدیون نزد او( بابت دستمزد )دارد توقیف نماید اما تهاتر آن جایز باشد همانطور که میزان معینی از حقوق قابل توقیف نیست قابل تهاتر نیز نمی باشد زیرا به همان نحو که توقیف آن موجب می شود که حداقل هزینه در اختیار شخص قرار نگیرد تهاتر آن نیز منجر به همان می شود. نمی توان گفت که در تهاتر، طلب شخص به او تأدیه می شود و در عین حال در جهت ایفای دین او مصرف می شود زیرا غرض قانون گذار این بوده که امور زندگی روزمره شخص دچار اختلال نشود و شخص برای هزینه های روزمره در آمد داشته باشد.
به طور خلاصه از آنجا که در این موارد، فرض قانون گذار پرداخت واقعی طلب به طلبکار بوده است تهاتر آن جایز نیست بنابراین یک اداره دولتی و یا شر کت خصو صی نمی تواند با استناد به این امر که کارمند او و معادل طلبی به اداره و یا شرکت بدهکار است و در نتیجه بین دو دین تهاتر صورت گرفته است.
در حقوق انگلیس رویه دادگاه این است که مطالبات مامورین و مستخدمین دولت بابت پرداخت حقوق ماهیانه و حقوق بازنشستگی، طلب متصدی حمل نقل به دلیل رعایت نظم و حمایت از این دیون و ممتاز قراردادن آنها در مقایسه با دیگر دیون از تهاتر استثناء شده و بر همین اساس هم طلب اولین دارنده اوراق بهادار در برابر صادر کننده و طلب متعهد اعتبار اسنادی، دیگر طلب های هستند که دین باید به صورت واقعی پرداخت شود.
در رویه دادگاه انگلیس این استدلال شده است که عدم تهاتر در این موارد به دلیل نص خاص و حمایت از این افراد در برابر طلب کار است و حفظ نظم اجتماعی در این موارد مقدم بر تهاتر است.
در این زمینه حتی گفته شده که توافق طرفین برای تهاتر در دیون با این منشا، با محدودیت روبه رو است و توافق طرفین بر تهاتر محدود به مقداری از این دیون است. مطابق باماده ۱۲۰۶ ق. م طلب زوجه از بابت نفقه طلب ممتاز بوده و در صورت ورشکستگی شوهر، زن مقدم بر غرماء خواهد بود. قرض قانون گذار در این مورد این بوده است که آن طلبکار مقدم بر سایرین طلب خود را وصول نماید واین هیچ ملازمه ای با غیر قابل تهاتر بودن آن ندارد. ^[۹۸]
از مقررات مربوط هم نمی توان این احراز کرد که در این موارد قانون گذار پرداخت واقعی دین را به طلبکار مد نظر داشته است. برای مثال به موجب بند الف ماده ۵۸ قانون اداره نصفیه وامور ورشکستگی، حقوق خدمه خانه برای مدت سه سال آخر قبل از توقف مقدم بر دیون دیگر باید پرداخت شود. براین اساس طلب خدمه باید مقدم بر طلب دیگران به او تأدید شود ولی این بدان معنی نیست که مدیون نیز به نوبه خود طلبی بر ذمه مخدوم داشت بین آن دو تماتر واقع نشود. البته در مورد نفقه مسئله قابل بررسی بیشتری است.
در حقوق انگلیس و در قوانین بیشتر کشور ها، مستثنی بودن نفقه از تهاتر مورد تصریح قرار گرفته است بر این اساس طلب همسر بابت نفقه از جمله طلب هائی محسوب شده است که حمایت از طلبکار در آنها لحاظ شده به این نحو که طلب باید به طوری واقعی به طلبکار پرداخت شود. ^[۹۹]
همانطور که ملاحظه می شود دین ناشی از نفقه دارای یک حمایت خاص از طرف قانون گذار است که دلیل آن هم حمایت از داین جهت به وجود نیامدن اختلال در زندگی روزمره وی و حفظ نظم جامعه است.
در حقوق ایران نیز اگرچه، نصی قانونی در این مورد وجود ندارد و ماده ۱۲۰۶ ق. م نیز صرفأ طلب مذبور را طلب ممتاز اعلام کرده و لذا غیر قابل تهاتر دانستن آن مشکل است. اما سزاوار اینست که دین مربوط به نفقه قابل تهاتر نباشد و زیرا طبیعت آن اقتضای پرداخت واقعی را دارد. ^[۱۰۰]
در فقه اسلام نیز مسئله تهاتر نفقه بطور مفصل مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. برخی وقوع تهاتر قهری را بین دو دین متقابل زوج (بابت نفقه) و زوجه ولو در صورت مقصر بودن زوجه، محتمل دانسته اند و مستثنی بودن مواد غذایی را منحصر به موردی ننموده اند که طلبکار بخواهد از محل آن طلب خود را استیفاء نماید و نه در موردی که بطور قهری ایفا محقق می شود.
برخی نیز در وقوع تهاتر در این فرض اشکال کرده اند و برخی تنها در فرض فقیر بودن زوجه و در موردی که قطع نفقه موجب اضرار به وی باشد تهاتر را منع کرده اند. بین این دو دین، بدون رعایت حال زوج تهاتر واقع نمی شود.
زیرا دین مربوط به نفقه اضعف است و لذا، مانند موردی است که جنس موضوع دو دین مختلف است برخی نیز گفته اند که برای وقوع تهاتر لازم است که یکی از دو دین مبتنی بر دفع حاجت وحفظ حیات نباشد در غیر اینصورت مقصودی که از وضع این حق مدنظر بوده است تضیع میشود. زیرا نفقه برای جبران فقر و نیاز به احیاء نفس در فرض قرابت واجب شده ولذا باید حکمت این حکم مد نظر قرار گیرد و نباید با جایز شمردن تهاتر این حکمت نقض گردد.
یکی دیگر از مواردی که قوانین بسیاری از کشور ها آن را از تهاتر مستثنی نموده اند مطالبات دولت بابت مالیات ها می باشد گرایش عمومی این است که مالیات باید به طور واقعی به دولت پرداخت گردد. ^[۱۰۱]
در حقوق انگلیس نیز مطالبات دولت بایت مالیات ها و هزینه ها از تهاتر استثناء شده اند هر چند این استثناء منطقی به نظر می رسد اما در حقوق ایران نصی خاصی در این مورد وجود ندارد و اصل نیز بر وقوع تهاتر بین دیون است اگر چه از آنجا که وصول و پرداخت دیون و مطالبات دولت تابع مقررات خاصی است به نظر می رسد که عملا در این مورد تهاتر صورت نگیرد. ^[۱۰۲]
یکی دیگر از مواردی که در آن بموجب قوانین بسیاری از کشورها پرداخت واقعی دین بر طلبکار مد نظر قرار گرفته است دین ناشی از خارج ساختن به نا حق مال از تصرف مالک می باشد به موجب این قوانین طلب هایی که ناشی از رفتار غیر قانونی بدهکار نسیب به طلبکار است. مانند طلبهای ناشی از شبه جرم کلاهبرداری یا نقض وظیفه امانتی، قابل تهاتر نمی باشد.
در حقوق انگلیس و به طور عمومی رژیم حقوقی کامن لا، شخصی که به ناحق دیگری رااز پول یا مال دیگری که متعلق به او باشد محروم ساخته است به عنوان امین قانونی(دارای ید ضمانی ) تلقی شده و متضرر یک حق عینی نبست به استراد پول یا مال ماخوذه دارد که قابل تهاتر نیست و لو آنکه طلب داین نیز بابت استراد پول باشد بر همین اساس نماینده ای که پول متعلق به اصیل را دریافت می دارد نمی تواند آن را با پولی که از اصل طلب دارد تهاتر کند زیرا حق اصیل به پولی که نزد او می باشد یک حق عینی است. ^[۱۰۳]
اما درمورد تلف عین، مالک مکلف به رد بدل آن می شود حال بین دین مدیون به داین و دین داین به مدیون بابت رد بدل شرایط تهاتر جمع باشد مطابق با قواعد عموی باید قاعدتاً بین آن دو تهاتر واقع شده و هر دو از طریق ایفای کلی ساقط شوند اما قانون گذار برای جلوگیری از طلبکارانی که علی رغم لزوم به توسل به مراجع قضایی خود راساً در صدد ایفای طلب برآیند تهاتر را منع کرده است با این تدبیر ایفای واقعی این را بر مدیون مورد نظر قرار داده است.
دین ناشی از عقد و ودیعه و عاریه نیز یکی دیگر از مورادی است که به موجب قوانین عرفی در حقوق انگلیس باید به طور واقعی به طلب کار ایفا گردد.
هر چند که در زمان انعقاد عقد بین داین و مدیون می توانند شرط کنند که دین بین آنها می تواند به صورت تهاتری نیز پرداخت شود. که این همان شرط مقدماتی برای وقوع تهاتر قراردادی است در صورت عدم اشتراط، برای وقوع تهاتر باید به دادگاه مراجعه کنند و در قالب دفاع در دعوی حقوقی تهاتر بین دیون خود را مطرح سازند.
در حقوق ایران مطابق با ماده ۲۹۶ ق. م بین دیون با هر منشائی که باشد تهاتر می شود و با توجه به اینکه حکم مذکور در مورد قبلی استثنائی بر قواعد عمومی می باشد و اعمال استثنا محتاج به نص خاص است چنین نصی در حقوق ایران وجود ندارد بنابراین باید گفت که مانعی برای تهاتر دین ناشی از خارج ساختن به نا حق مال از تصرف مالک یعنی دین با منشاء ضمان قهری و نیز دین ناشی از عقد ودیعه و یا عاریه وجود ندارد و باید گفت در این موارد وقوع تهاتر منافاتی با امانت ندارد زیرا در فرض تهاتر نیز داین از طریق تهاتر دینی را که وارد از محل طلبش ایفا می نماید و به طور کلی از آنجا که دلیلی بر لزوم پرداخت واقعی دین در این مورد وجود ندارد وقوع تهاتر بلامانع است.
فصل پنجم
آثار تهاتر و مسائل
آئین دادرسی مدنی
واقعیت این است که اثر تهاتر در حقوق ایران همان سقوط دو دین است در حقوق انگلیس نیز تهاتر را نوعی از پرداخت دانسته اند که در این پرداخت دین از بین می رود و تعهد، اجرا شده است که دارای آثار و شرایطی هم مانند تهاتر در ایران است. زوال تضمینات و قطع جریان مرور زمان از لوازم سقوط و اجرای دو دین هستند اما به جهت تبیین بیشتر مسئله آنها را به تفکیک در زمزه آثار تهاتر شرح خواهیم داد.
در این فصل ابتدا آثار تهاتر و سپس مسائل آئین دادرسی مورد بررسی قرار می دهیم. با تحقق تهاتر قهری آثار آن را میتوان موارد زیر دانست:
الف) سقوط دو دین
ب) زوال تضمینات
ج) قطع جریان مرور زمان
آثار تهاتر
۵-۱- سقوط دو دین
اولین اثر تهاتر، در تمام سیستم های حقوقی از بین رفتن دین است که این از بین رفتن یا در اثر ایفا است یا در اثر سقوط دین است.
در حقوق انگلیس اثر تهاتر ایفا است و تهاتر پرداخت تلقی می شود زیرا این اثر به دلیل توافق طرفین برای تهاتر است که به تهاتر جنبه پرداخت می دهد نه سقوط زیرا سقوط همان طور که از معنی آن بر می آید بدون اراده و توافق است ولی در این سیستم حقوقی تهاتر محتاج به اراده است.
بنابراین اثر تهاتر در حقوق انگلیس ایفای دو جانبه است که از لحاظ اراده، چه در مرحله دادرسی و چه تهاتر در روابط بین طرفین در اجتماع تقاضا یا خواست طرفین برای تهاتر الزامی است. تهاتر در این نوع اجرای تعهد است اما نه اجرای مادی بلکه اجرایی که با اراده افراد به صورت تهاتر در آمده است.
قانون مدنی ایران در ماده ۲۶۴ از تهاتر به عنوان یکی از اسباب سقوط تعهدات نامبرده است با وقوع تهاتر بین دو دین متقابل، هر دو دین تا میزان کمترین آن دو ساقط می شوند بنابراین هر گاه مدیون پس از وقوع تهاتر درمقام تأدیه دین بر آید این یک ایفای ناروا است و می تواند آنچه را که تادیه کرده است مسترد دارد تهاتر در حکم ایفا است و لذا مانند وفای به عهد موجب سقوط دودین و بری الذمه شدن هم زمان هر دو مدیون می گردد.
نحوه سقوط دین موردی که در یک طرف دو یا چیز متضامن قرار دارند چنین است که باید بدهکار شدن داین به هر کدام از آنها دین ساقط می شود و در این صورت ذمه کلیه مدیونین در برابر داین بری می گردد و مانند آن است که یکی از مدیون دین داین را ایفا نموده باشد. واضح است که دراین مورد مدیون متضامنی که به موجب طلب او از داین، ذمه مدیونین بری شده است می تواند پس از کسر حصه خود از دین، بابت دینی که از طریق تهاتر ایفا نموده است بر سایر مدیونیی مراجعه نماید.
اما هر گاه دو یا چند مدیونی که در یک طرف واقع شده اند مسئولیت شان تضمانی نباشد بلکه مسئولیت نسبی داشته باشند بدهکار شدن داین به هر کدام از آنها تنها موجب سقوط تعهد همان مدیون می گردد و بررسی تطبیقی این مورد در بحث تقابل ذکر شد.
تهاتر موجب سقوط دو دین تا میزان کمترین آن دو می شود و ذمه دو مدیون نیز به همین میزان آزاد می گردد این تساقط از همان زمان تلاقی دودین واجد شرایط برای تهاتر صورت می گیرد.
در صورتی که دو دین مساوی نباشد از لحاظ مقدار تساقط دو دین مستلزم تجزیه دین است تجزیه ای که در وفای به عهد جایز شده است.

نتیجه‌ی
آزمون

۷

۸۳/۳

۸۹/۳

۷۸/۳

۰۶/۱۳۲

۰۰۰/۰

رد فرضیه صفر

همان‌گونه که نتایج جدول فوق نشان می‌دهد در سطح اطمینان ۹۵% فرضیه صفر رد و فرضیه مخالف تائید می‌شود. این امر بدین معناست که سیستم های اطلاعاتی مربوط به بررسی و ارزیابی وضعیت شاخصهای عامل فناوری برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان، دارای اثرگذاری معنادار هستند.

سوال ۸: آیا بررسی فرآیندهای کسب اطلاعات برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان دارای اثرگذاری معنادار است؟
برای بررسی این سوال، فرضیه آماری به شکل زیر طراحی گردید.
بررسی و ارزیابی وضعیت فرآیندهای کسب اطلاعات برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی، دارای اثرگذاری معنادار نیست. 
بررسی و ارزیابی وضعیت فرآیندهای کسب اطلاعات استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی ، دارای اثرگذاری معنادار است. 
جدول ۴-۱۴ یافته های برآمده از سوال ۸ بررسی و ارزیابی وضعیت فرآیندهای کسب اطلاعات برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان

سوال

میانگین

حد بالا

حد پایین

آماره‌ آزمون

مقدار معناداری

نتیجه‌ی
آزمون

۸

۷۲/۳

۷۸/۳

۶۷/۳

۲۳/۱۳۰

۰۰۰/۰

رد فرضیه صفر

همان‌گونه که نتایج جدول فوق نشان می‌دهد در سطح اطمینان ۹۵% فرضیه صفر رد و فرضیه مخالف تائید می‌شود. این امر بدین معناست که فرآیندهای کسب اطلاعات مربوط به بررسی و ارزیابی وضعیت شاخصهای عامل فناوری برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان، دارای اثرگذاری معنادار هستند.
سوال ۹: آیا بررسی فرآیندهای مدیریت فناوری اطلاعات برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان دارای اثرگذاری معنادار است؟