سنجش عملکرد واقعی که ضرورت دارد اطلاعات لازم درباره آن کسب شود.
مقایسه عملکرد واقعی با استانداردها؛ نکته‌ای که در این مرحله وجود دارد انحراف بین عملکرد استاندارد و عملکرد واقعی است.
مصاحبه ارزیابی کارکنان؛ در این مرحله نتایج حاصل از مقایسه مرحله قبل و انحرافات احتمالی با فرد درمیان‌ گذاشته ‌شده و تصمیمات مقتضی اتخاذ می‌گردد.
مرحله نهایی ارزیابی، شناسایی، تشخیص و آغاز فعالیت اصلاحی است که امری ضروری می‌باشد.
دانشگاه می‌تواند از نتایج حاصل از ارزشیابی به منظور فراهم‌کردن امکان تصمیم‌گیری در موارد زیر استفاده نماید:
تبدیل وضعیت استخدامی اعضای‌هیأت‌علمی
ترفیع سالانه اعضای هیأت‌علمی
ارتقای‌ مرتبه علمی اعضای هیأت‌علمی
تفویض مسؤولیت‌های اجرایی آموزش به اعضای هیأت‌علمی
اعطای امتیازات ویژه به اعضای هیأت‌علمی موفق
(آیین نامه ارزشیابی کیفیت عملکرد آموزشی اعضای هیأت علمی، ۱۳۸۷)
به‌طورکلی شاخص‌هایی که برای ارزیابی عملکرد به‌کاربرده می‌شوند باید خصوصیاتی داشته‌ باشند که استفاده از آن‌ها دقت، صحت و اثربخشی فرایند ارزیابی را افزایش‌دهد (سعادت، ۱۳۸۰). این خصوصیات عبارتند از:

بتوان به آن‌ها اعتماد کرد، یعنی اندازه‌گیری شاخص در زمان‌های متفاوت کم و بیش نتایج یکسانی را عاید سازد. همچنین شاخص باید به گونه‌ای باشد که اندازه‌گیری آن به وسیله افراد یا روش‌های مختلف، تأثیری در نتایجی که از آن به دست می‌آید نداشته‌باشد.
تفاوت‌هایی که از نظر عملکرد میان کارکنان وجود دارد، تشخیص داده، آن‌ها را از یکدیگر مجزا نماید.
متصدی شغل قدرت تاثیرگذاری بر آن را داشته‌باشد. از آنجا که با اندازه‌گیری شاخص‌های بخصوصی می‌خواهیم توان و کارایی فرد را بسنجیم طبیعتاً شاخصی را انتخاب کنیم که تحت کنترل فرد باشد.
برای کسانی که به وسیلۀ آن ارزیابی می‌شوند قابل قبول باشد. این امر که کارکنان باور داشته ‌باشند عملکردشان بر اساس شاخص‌های درست و منصفانه‌ای ارزیابی می‌شود از اهمیت زیادی برخوردار است.
سیستم ارزیابی عملکرد هنگامی می‌تواند مؤثر باشد که از شاخص‌های واقعی که ارتباط مستقیم با شغل دارند استفاده شود.
اعضای هیأت‌علمی دانشگاه
رسالت و کارکرد اصلی دانشگاه آموزش و تربیت نیروی انسانی متخصص مورد نیاز جامعه و فراهم آوردن زمینه‌ای مساعد برای رشد و توسعه پایدار کشور است و اعضای هیأت‌علمی مجموعه نیروی انسانی متخصصی هستند که مسئولیت آموزش و اشاعه علم و دانش را در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش‌عالی بر عهده دارند. کیفیت و توسعه دانش تا اندازه زیادی به نحوه عملکرد این اعضا وابسته است (قهرمانی و همکاران، ۱۳۸۷).
اعضای هیأت‌علمی دانشگاه‌ها، به عنوان یکی از نیروهای مولد اطلاعات در کشور، حایز اهمیت فراوان هستند (فهیمیان، ۱۳۸۱). در شرایطی که امکان دسترسی راحت به منابع درسی وجود دارد، نقش اعضای هیأت‌علمی دانشگاه‌ها نیز تغییرکرده‌است. گرین در پژوهش خود به این نتیجه رسید که اعضای هیأت‌علمی جوان‌تر نسبت به کاربرد رایانه و اینترنت و نوآوری‌هایی از این دست در فعالیت‌های پژوهشی خود راغب‌تر هستند (گرین، ۲۰۰۴).
این افراد یکی از کلیدی‌ترین عناصر عوامل پیشرفت در رشد علمی دانشگاه‌ها هستند. لذا عملکرد مثبت آن‌ها باعث رشد اقتصادی و فناوری بازار صنعتی جامعه و بالعکس، عملکرد منفی آنها منجر به افت و بحران اقتصادی جامعه خواهد شد (محبی، ۲۰۱۱).
از آنجا که تولید علم در جامعه ما یکی از وظایف اصلی دانشگاه‌ها است و اعضای هیأت‌علمی از ارکان اصلی دانشگاه محسوب می‌شوند. توجه به فعالیت‌های آن‌ها از اهمیت خاصی برخوردار است. اعضای هیأت‌علمی پرهزینه‌ترین بخش دانشگاه محسوب می‌شوند و فعالیت‌های آموزشی، پژوهشی و اجرایی آن‌ها تشکیل‌دهنده و جهت‌دهنده فعالیت‌های دانشگاه است و اگر اساتید وظایف آموزشی، پژوهشی و اجرایی خود را به نحو احسن انجام دهند دانشگاه در انجام رسالت خود موفق خواهدبود (توکلی، یمانی و جوادی، ۱۳۸۹).
جمع بندی
با توجه به مبانی نظری عنوان شده در این فصل، محقق پیش بینی می‌کند استفاده از شبکه‌های اجتماعی علمی و پژوهشی مجازی تأثیر مثبتی بر عملکرد آموزشی، پژوهشی و خدماتی اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها دارد.
بخش سوم:
الگوی مفهومی تحقیق
مقدمه
نتایج تحقیق بیگلری و آگهی (۱۳۸۹) نشان داده است که، بین تعداد مقالات چاپ شده در کنفرانس‌ها، مجله‌های داخلی و خارجی، آشنایی با سرویس‌های اینترنتی، نگرش نسبت به استفاده از فناوری اطلاعات در آموزش و پژوهش با میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات به وسیلۀ اعضای هیأت علمی رابطه معنی‌دار و مثبت وجود دارد. همچنین نتایج پژوهش سلیمانی و همکاران (۱۳۹۰) نشان داده است که بین میزان استفاده اعضای هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد از فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات با عملکرد آموزشی و پژوهشی آن‌ها رابطه مثبت مستقیم وجود دارد.
نتایج تحقیق بازرگانی هرندی و همکاران (۱۳۹۱) نیز نشان داده‌است بین میزان استفاده از فن‌آوری اطلاعات با عملکرد آموزشی اعضای هیأت علمی در دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران رابطه معنی‌داری وجود دارد و اعضای هیأت علمی گرو‌ه‌های آموزشی به میزان متوسط از فن‌آوری اطلاعات استفاده می‌کنند و عملکرد آموزشی آنان در سطح مطلوب قرار دارد.
به نظر می‌رسد عده کثیری اعتقاد دارند که شبکه‌های اجتماعی می‌توانند بر عملکرد تأثیر بگذارند. مقالات متعددی به تأثیر منفی این سایت‌ها بر عملکرد تأکید دارند. اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد شبکه‌های اجتماعی می‌توانند تأثیر مثبتی بر عملکرد داشته باشند زیرا افرادی که از آن‌ها استفاده می‌کنند حتما چیزی از آن یاد می‌گیرند و اگر چه ممکن است به اندازه یک رابطه رو در رو تأثیر اجتماعی نداشته باشند اما به عنوان یک پدیده مثبت وجود دارند (شلدون و همکاران، ۲۰۱۱).
نتایج یک تحقیق بیان می‌دارد که هیچ‌گونه رابطه منفی بین استفاده از شبکه‌های اجتماعی و عملکرد علمی وجود ندارد. یک بررسی در ادامه به این نتیجه رسید که استفاده از شبکه‌های اجتماعی کمی بیشتر بین افراد با علمکرد بالاتر رایج بود (پازک و همکاران، ۲۰۰۹).
عوامل مختلفی می‌تواند، بر روند تولید علم توسط اعضای هیأت علمی مؤثر باشد که رستمی (۱۳۸۷) در پژوهش خود به این نتیجه رسید که بین مرتبه علمی اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها و تولیدات علمی‌شان رابطه معناداری وجود دارد. هم چنین فدائی و حسن‌زاده کمند (۱۳۸۹) در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند که بین سن و جنس و مرتبه علمی و محل اخذ مدرک تحصیلی با میزان تولیدات علمی رابطه معناداری وجود دارد.
الگوی مفهومی تحقیق
الگوی مفهومی تحقیق در نمودار شماره ۲-۱ نشان داده شده است.
عملکرد اعضای هیأت علمی
________________________
نمودار ۲-۱- مدل مفهومی تحقیق
فصل سوم
روش تحقیق
مقدمه
هدف تمام علوم، شناخت و درک دنیای پیرامون ماست. به منظور آگاهی از مسایل و مشکلات دنیای اجتماعی، روش­های علمی، تغییرات قابل ملاحظه­ای پیدا کرده ­اند. این روندها و حرکت­ها سبب شده است که برای بررسی رشته‌های مختلف بشری، از روش علمی استفاده شود (ایران نژاد پاریزی، ۱۳۷۸).
از جمله ویژگی­های مطالعه علمی که هدفش حقیقت‌یابی است، استفاده از یک روش تحقیق مناسب می‌باشد و انتخاب روش تحقیق مناسب به هدف­ها، ماهیت و موضوع مورد تحقیق و امکانات اجرایی بستگی دارد و هدف از تحقیق، دسترسی دقیق و آسان به پاسخ پرسش‌های تحقیق است (خاکی، ۱۳۷۹: ۱۴۳).
در این فصل پس از بیان روش تحقیق، ابزار گردآوری اطلاعات، جامعه، نمونه آماری، اعتبار و روایی پرسشنامه، پایایی پرسشنامه، روش­های تجزیه و تحلیل اطلاعات و مکان تحقیق مطرح می‌گردند.
روش تحقیق
تحقیق حاضر بر اساس هدف کاربردی و بر اساس طرح تحقیق توصیفی و از نظر کنترل شرایط پژوهش یک بررسی پیمایشی است.
روش‌ها و ابزار گردآوری اطلاعات
ابزار و شیوه‌های گردآوری اطلاعات در تحقیق حاضر عبارتند از:

خیلی درشت

۰/۱ تا ۰/۲

درشت

۵/۰ تا ۰/۱

متوسط

۲۵/۰ تا ۵/۰

ریز

۱۰/۰ تا ۲۵/۰

خیلی ریز

۰۲/۰ تا ۱۰/۰

سیلت

۰۰۲/۰ تا ۰۲/۰

رس

۰۰۲/۰ <

به طور کلی خاک‌های درشت از نفوذپذیری و گنجایش نگهداری آب کمی برخوردار بوده، آب را سریعاً جذب کرده و مقدار آب زیرزمینی ذخیره شده‌ی خوبی تولید میکنند. در حالیکه خاک‌های با بافت ریز، بیشتر واکنشی بوده و تأثیر بیشتری بر دسترسی گیاه به آب و مواد غذایی دارند، اما آب بیشتری روی سطح جمع شده و بیشتر اوقات‌‌ایجاد مانداب میکند. از ‌‌این رو، در مناطق کم باران، گیاهان در خاک‌های رسی به دلیل سرعت نفوذ کم در طول دوران بارندگی و تبخیر در فصول گرم، بیشتر رنج میبرند. به علاوه خاک‌های رسی یک سله‌ی سطحی از ذرات ریز تشکیل میدهند که جوانهزنی را به تأخیر میاندازد.
ب) ساختمان خاک:
ساختمان خاک بر سرعت نفوذ و نفوذپذیری آب، زهکشی، نفوذ ریشه و جذب مواد غذایی گیاهان، اثر میگذارد.
مقدار مواد آلی خاک بر ساختمان خاک اثر مستقیم دارد. ساختمان خاک بر ورود آب به پروفیل خاک مؤثر است. یک ساختمان خوب خاک نفوذ خود را بر رابطه‌ی آب و هوای خاک و همچنین جریان آب ثقلی اعمال می کند. برای بهبود ساختمان خاک بقولات (لوبیا، باقلا و …) که دارای ریشه‌ی عمیقی هستند به طور دوره‌‌ای باید کاشته شوند. چنانچه ساختمان خاک ناپایدار باشد از سرعت نفوذ کاسته شده و باعث‌‌ایجاد رواناب و فرسایش میشود.

پ) تخلخل:
این بخش با دخالت هوا و آب در خاک صورت میگیرد. تخلخل خاک بوسیله‌ی اندازه و آرایش ذرات خاک تعیین میشود. تخلخل، نسبت حجم کل فضای خالی به حجم کل خاک میگویند که به صورت درصد بیان میشود.
نامنظمی و بیقاعدگی شکل ذرات، تخلخل را افزایش خواهد داد. حرکت آب زیرزمینی به توزیع فضای منافذ بستگی دارد. خاک رس حاوی درصد تخلخل بالاست اما ذخیره‌ی آب آن کمتر است. در حالیکه فضای منافذ کل در خاک شنی کم بوده اما‌‌ این خاک از تهویه و توان ذخیره‌ی آب بیشتری برخوردار میباشد.
ت) نفوذ:
نفوذ به حرکت رو به پایین آب در خاک گفته میشود. شدت نفوذ و نفوذ تجمعی دو پارامتری هستند که در ارزیابی مشخصات نفوذ بکار میروند.
شدت نفوذ خاک یعنی حداکثر سرعتی که یک خاک در یک زمان مشخص میتواند آب باران یا ‌آب مانده روی سطح خاک را جذب کند و مقدار آن با توجه به حجم آب نفوذ یافته به ذاخل خاک در واحد زمان اندازه گیری میگردد. سه اتفاق میتواند برای آب موجود روی زمین بیفتد:
- داخل خاک شود.
- روی خاک حرکت کرده و تشکیل رواناب دهد.
- از طریق تبخیر شدن به اتمسفر باز گردد.
بر اساس موارد ذکر شده تنها آبی که داخل خاک نفوذ میکند میتواند به دلیل توزیع و نگهداری در محیط ریشه برای رشد گیاه مفید باشد. شدت و مقدار آبی که به خاک وارد میشود از اهمیت بنیادین در کشت آبی برخوردار است. به علاوه شدت نفوذ در طراحی سیستم‌های آبیاری مهم است. نفوذ تجمعی، مقدار کل آبی است که در یک زمان معین به خاک فرو میرود.
آب به سمت پایین رسوخ کرده و مادامی که آبیاری و یا بارندگی ادامه مییابد به فرو رفتن به اعماق خاک ادامه میدهد. به طور متوسط مقدار رطوبت یکنواخت در هنگام نفوذ در حد ۸۰٪ ظرفیت اشباع از نیروی مکش کمتر از ۲۵ سانتیمتر و هدایت آبی (هیدرولیکی) ثابت برخوردار است که این مقادیر با نزدیک شدن به جبهه‌ی رطوبتی کاهش مییابند.
روش‌های فیزیکی که برای افزایش نفوذپذیری خاک یا کاهش شدت جریان آب سطحی بکار میروند عبارتند از:
۱) آبیاری با تناوب بیشتر
۲) عملیات زراعی و خاکورزی عمیق
۳) افزایش مدت آبیاری
۴) جمعآوری و بازیافت آب رواناب
۵) استفاده از پسماندهای آلی و …
فاکتورهای مؤثر بر نفوذ:
حرکت آب به درون خاک از طریق نفوذ به عوامل زیر بستگی دارد:
۱) خواص درونی توده‌ی خاک مانند: بافت،‌ ساختمان، فضای منافذ، عمق نفوذ، مقدار مواد آلی و درجه آماس
۲) مقدار رطوبت اولیه‌ی خاک بر روی درجه‌ی تفکیک

بیشتر سیستم های نرم افزاری فقط جهت انجام روش های خاصی مناسب هستند و قابلیت انجام روش های دیگر را ندارند. یک نرم افزار داده کاوی مناسب باید اجازه استفاده و مقایسه روش های مختلف را بدهد ضمن آنکه بایستی پایگاه داده های نرم افزارهای مختلف را یکپارچه کند. گروه بزرگی از تحقیقات داه کاوی بر اساس برنامه های ریاضی اسکریپت گرا مانند متلب (تجاری) و R (منبع باز ) صورت می گیرند.در اصل تمرکز این برنامه ها بر داده کاوی نیست ولی حاوی توابع ریاضی و شبیه سازهایی می باشند که از اجرای الگوریتم های داده کاوی حمایت می کنند [۶۷].
در این پایان نامه از نرمافزار MATLABجهت انجام مراحل داده کاوی به خصوص مدلسازی­های مورد نیاز استفاده می شود.
فرایند خرید دارو
بیمارستان پاستور بم تنها بیمارستان دولتی در شهرستان بم و با جمعیت تحت پوشش ۵۲۰.۰۰۰ نفری یک از فعالترین بیمارستان های کشور است .این بیمارستان شامل بخش هایی همچون اورژانس، جراحی، داخلی ،اطفال ، نوزادان ،icu ، ccu، رادیولوژی ،آزمایشگاه ، دیالیز ، اندوسکوپی ، فیزیوتراپی ، سنگ شکن و با ظرفیت ۲۲۰ تخت خواب و ضریب اشغال تخت ۸۵% در حال خدمات دهی می باشد [۶۸].
سیستم اطلاعات این بیمارستان در سال ۱۳۸۶ از شرکت تیراژه رایانه تهران خریداری شده که در حال حاضر بیش از ۱۵۵ بیمارستان از ۳۲ دانشگاه علوم پزشکی کشور تحت پوشش نرم افزارها و خدمات شرکت تیراژه قرار دارند که این تعداد معادل ۵/۱۲ درصد از کل تختهای بستری کل کشور میباشد [۶۹].
زیر سیستم داروخانه در سیستم اطلاعات بیمارستان پاستور شامل :مشخصات دارو ،مشخصات بیمار ،لیست موجودی، درخواست های بخش ها می باشد
شکل ۳-۴ واسط کاربری سیستم اطلاعات بیمارستان پاستور بم
فرایند خرید در داروخانه این بیمارستان و سایر بیمارستان های کشور بدین صورت است که
با توجه به مصرف دارو در بخش های مختلف و فروش دارو بصورت تجربی و بدون استفاده از فرایند سیستماتیک در خواست خرید دارو توسط مسئول داروخانه به معاونت غذا و دارو دانشکاه علوم پزشکی ارسال می شود و از طریق این معاونت اقدام به خرید دارو می گردد.
با توجه به اینکه این فرایند بصورت تجربی صورت می گیرد می توان با بهره گرفتن از داده کاوی این فرایند را بهبود بخشید.
جمع بندی
در این فصل ضمن معرفی سیستم های اطلاعات بیمارستانی و توضیح درباره مزایا و معایب آنها به معرفی الگوریتم ها و روش های مختلف داده کاوی پرداخته شد. همچنین نرم افزارهای مختلف برای داده کاوی نام برده شدند و نهایتاٌ فرایند خرید دارو توضیح داده شد.

فصل چهارم
روش انجام پژوهش
روش انجام پژوهش
در این فصل ابتدا چارچوب کلی پایان نامه و مراحل پیاده سازی را شرح داده، سپس توضیح مختصری راجع به مجموعه داده ­های ایجاد شده داده می­ شود و در نهایت، به شرح الگوریتم­هایی که برای ارزیابی مورد مقایسه قرار گرفته اند خواهیم پرداخت.
مقدمه
در فصل پیشینه پژوهش نمونه ­ای از تحقیقات انجام شده برای پیش ­بینی تقاضا را برشمردیم و مزایا و معایب آنها را ذکر کردیم. در این مطالعه، هدف، ارائه مدلی برای پیش بینی مصرف دارو با بهره گرفتن از الگوریتم های پیش بینی می باشند. از دیگر اهداف تحقیق بکارگیری مدل ارائه شده بر روی داده های یک بیمارستان و ارزیابی نتایج حاصل از آن می باشد. مدل ارائه شده در این پایان نامه می تواند در سایر بیمارستان های کشور نیز مورد استفاده قرار بگیرد.
الگوریتم پیشنهادی
چارچوب تحقیقات انجام شده در این پایان نامه را می­توان در یک دیاگرام به صورت زیر خلاصه کرد.

برای پیاده سازی الگوریتم پیشنهادی، باید مجموعه داده انتخابی را ویرایش و پاکسازی کرد. درواقع نوعی پیش پردازش بر روی مجموعه داده انجام می­ شود.
پیش پردازش داده ­ها
برای دستیابی به نتیجه دقیق و منسجم، ابتدا داده ها را به دو صورت ماهیانه و فصلی جدا می­کنیم. مجموعه داده انتخاب شده به این صورت است که هر نوع دارو دارای یک مقدار تقاضای ماهیانه و همچنین فصلی در هر سال می­باشد که در واقع جمع مصرفی آن داده یا مجموع تقاضای آن­ را در طول یک ماه و یا فصل مشخص می­ کند. مجموعه داده انتخاب شده در طول پنج سال از ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۲ را پوشش می­دهد. ما می­توانیم فضای کوچک­تری از این داده را به عنوان مجموعه داده نهایی استفاده کنیم. زیرمجموعه ای از داده ­ها که می­توانند نماینده تمام داده باشند به عنوان مجموعه داده انتخاب می­ شود. به همین دلیل ۳۰ نمونه از داده هایی که بیشترین واریانس را دارند به عنوان مجموعه داده نهایی استفاده می­کنیم.
ساخت ماتریس داده
در این بخش ابتدا روش­های یکپارچه کردن و یا به عبارتی پیش­پردازش مجموعه داده بررسی می­ شود. در این پایام نامه از چندین روش برای تولید مجموعه داده استفاده شده است که هرکدام بررسی خواهند شد. هر کدام از این مجموعه­های داده را با الگوریتم­های معرفی شده استفاده کرده و نتایج را مقایسه می­کنیم.
۴-۳-۱-۱-روش ماه­های متوالی
برای ساختن ماتریس داده ­های ماهیانه از پنجره­ ۶ ماهه استفاده می­کنیم به اینصورت که به ازای هر دارو، ۶ ماه را به عنوان ورودی و ماه هفتم را به عنوان خروجی درنظر می­گیریم. به عنوان مثال برای داده X، میزان تقاضا یا مصرف ۶ ماه متوالی را به عنوان ورودی و ماه هفتم را به عنوان خروجی می­دهیم. ماتریس داده در جدول ۵-۲ نمایش داده شده است.
جدول ۴-۱. نمایش ماتریس داده به صورت ماه­های متوالی

منبع: (اوه و همکاران،۳۱۰:۲۰۰۴)
جانگ و همکاران^[۱۵۴] (۲۰۰۴) در تحقیق خود در مورد گردشگران ژاپنی که به آمریکا سفرکرده بودند متوجه شدند که گردشگران مسن‌تر بیشتر از جوانان پول خرج می‌کنند (جانگ و همکاران،۳۳۹:۲۰۰۴). اندرسون و لیترل (۲۰۰۶) در بررسی خود در مورد الگوی هزینه­کرد به این نتیجه رسیدند که افراد بالای ۵۰ سال مهم‌ترین بخش از خریداران می‌باشند زیرا آن‌ها بیش‌ترین میزان پول را به خرید اختصاص می‌دهند. در مورد نوع اقلام خریداری‌شده نیز بین گروه‌های سنی مختلف و ویژگی‌های سفر، رفتار متفاوتی مشاهده شد (اوه و همکاران^[۱۵۵]،۳۱۱:۲۰۰۴). وانگ و همکاران^[۱۵۶] (۲۰۰۶) در بررسی خود عنوان کردند که بین سن گردشگران با میزان هزینه کرد رابطه منفی وجود دارد (وانگ و دیویسون^[۱۵۷]،۸:۲۰۱۰).
بر طبق ادبیات علمی موجود ترجیحات افراد برای انتخاب یک سوغاتی محبوب در طول چرخه حیات آن‌ها با تغییر الگوی مصرف به واسطه افزایش تجربه و تغییر در ویژگی‌های سفرشان متفاوت است. برای مثال سن تأثیر زیادی بر معانی نسبت داده‌شده افراد به صنایع‌دستی و سوغاتی دارد. بر طبق مطالعه لیترل و همکاران (۱۹۹۳) گردشگران جوان بیشتر به اقلامی بها می‌دهند که آن‌ها را به یاد تجارب مهیج و فعال خرید بیندازد، در صورتی‌ که گردشگران مسن‌تر برای ویژگی‌های زیبایی شناسانه اقلام ارزش قائل می‌شود. در ادبیات مربوط به خرید گردشگران در مورد تأثیر جنسیت، بیشتر تحقیقات برزنان به عنوان خریداران سوغاتی پرداخته‌اند. موسکاردو^[۱۵۸] (۲۰۰۴) عنوان می‌کند تحقیقات زیادی نشان می‌دهند که گردشگران زن معمولاً تمایل بیشتری برای خرید دارند با این‌ وجود او معتقد است اگرچه تأثیر جنسیت بر رفتار خرید ممکن است وجود داشته باشد اما با این فرضیه که جنسیت عاملی کلیدی در تعیین رفتار خرید است مخالف است و نیاز به تحقیقات بیشتر را ضروری می‌داند. جنسن و وربک^[۱۵۹] (۱۹۸۷) اظهار کرد که تفاوت‌های مهمی بین نگرش زنان و مردان در مورد خرید سوغاتی وجود دارد. او عنوان می‌کند خرید برای زنان در مقایسه با پیاده‌روی و دیدن مناظر و خوردن و آشامیدن دغدغه مهم‌تری است. اگرچه مردان گشت زنی و حضور در رستوران‌ها را مهم‌تر از خرید می‌دانند. طبق نظر او زنان از عدم وجود مراکز خرید در یک مقصد انتقادات بیشتری می‌کنند. مک کورمیک^[۱۶۰] (۲۰۰۱) اظهار می‌کند که اگرچه زنان همواره از ابتدا به خرید علاقه‌مند بوده‌اند، اما امروزه علاقه به خرید در مردان نیز در حال رشد است (اوه،۳۹:۲۰۰۷).

ویل کینز^[۱۶۱] (۲۰۱۱) در تحقیق خود به نام «سوغاتی، چه چیزی می‌خریم؟ چرامی‌خریم؟» به بررسی رفتار خرید گردشگران می‌پردازند و در زمینه ارتباط جنسیت گردشگران با سوغاتی‌ها به این نتیجه رسیدند که زنان بیشتر از مردان تمایل به خرید سوغات دارند و مردان بیشتر سوغاتی‌های مارک‌دار و تخفیف‌دار می‌خرند درحالی‌که زنان انواع دیگر سوغاتی به ویژه سوغاتی‌های خاص مقصد را می‌خرند. همچنین تمرکز آن‌ها بر خرید محصولات اصیل و متعلق به مقصد است. در مورد بررسی انگیزه‌های خرید به ویژه در میان زنان مشخص شد سوغاتی بیشتر برای هدیه دادن به دیگران خریداری می‌شود و نیز آن را جهت به یادآوردن مقصد به هنگام بازگشت به وطن خریداری می‌کنند.
۲-۹-۳-هدف از سفر
هدف از سفر یکی دیگر از عوامل مؤثر بر خرید گردشگران است و تحقیقات زیادی ارتباط بین نوع سفر با انواع سوغاتی خریداری‌شده را نشان می‌دهد. هدف از سفر نوع فعالیت‌های انجام‌شده در سفر را مشخص می‌کند و از این طریق بر رفتار خرید مؤثر است. نخستین مطالعات در مورد رفتار خرید سوغاتی توسط لیترل و همکاران (۱۹۹۴) انجام شد. در این مطالعه ۴ دسته گردشگر مشخص شدند که هریک سوغاتی خاصی را می‌خریدند. آن‌ها در این مطالعه ۴ نوع گردشگر را مشخص کردند گروه اول گردشگران علاقه‌مند به قومیت‌ها و مردم و هنر هستند که مشخص شد برای ارتقا و آموزش خود سفر می‌کنند و بیشتر کتاب و عتیقه و غذای محلی می‌خرند، دسته دوم گردشگران علاقه‌مند به تاریخ و طبیعت بودند که این دسته بیشتر کارت‌پستال و غذاهای محلی و صنایع‌دستی می‌خریدند، دسته سوم گردشگرانی می‌باشند که علاقه‌مند به سرگرمی‌های شهری هستند و مشخص شد که به دنبال سوغاتی‌هایی هستند که محل مورد بازدید را تداعی می‌کند، دسته آخر گردشگران فعال و علاقه‌مند به فضاهای بازند و خرید سوغاتی چندان اهمیتی برایشان ندارد. آن‌ها در تحقیق خود به این نتیجه رسیدند که انواع سفر بر سوغاتی‌های خریداری‌شده و نحوه شرکت در خرید مؤثر است. برای مثال در مورد گردشگرانی که به فعالیت‌های بیرونی مهیج مانند دوچرخه‌سواری، پیاده‌روی و ماهی گیری و شکار گرایش دارند شرکت در این فعالیت‌ها موجب می‌شود که گردشگران از بازارهای خرید دور بمانند و به همین دلیل ممکن است زمان کمتری برای خرید داشته باشند. همچنین تردیدی وجود ندارد که فعالیت‌های سفر و رفتار خرید سوغاتی افرادی که در حال سفر شغلی هستند باکسانی که هدف اولیه از سفرشان تفریح است متفاوت است (اوه و همکاران،۳۱۱:۲۰۰۴).
۲-۹-۴-درآمد و تحصیلات
شواهد نشان می‌دهد که درآمد و سطح تحصیلات به طرز قابل‌توجهی بر تکرار سفرها و میزان هزینه کرد در طول سفر مؤثرند (عطرسایی،۵۶:۱۳۸۸). تحقیقات بسیاری نیز درآمد خانوار را مهم‌ترین عامل تعیین‌کننده الگوی هزینه کرد گردشگران می‌دانند (سای و همکاران،۱:۱۹۹۵). در پژوهشی که توسط داردیس و همکاران^[۱۶۲] (۱۹۹۴) انجام گرفت مشخص شد که درآمد خانوار بر میزان هزینه کرد گردشگران برای بازدید از موزه‌ها، شرکت در رویدادهای ورزشی و سایر تفریحات مؤثر است. به علاوه در این پژوهش عنوان شد که تحصیلات عامل مهمی در میزان هزینه کرد برای تفریحات است (جانگ و همکاران^[۱۶۳]،۳۳۳:۲۰۰۴). همچنین هونگ و همکاران^[۱۶۴] (۱۹۹۶) نیز عنوان کردند که تحصیلات بیشتر، رابطه مثبتی با میزان هزینه کرد خانوار برای تفریحات دارد (هونگ و همکاران،۳۶:۱۹۹۶).
میزان درآمد در کنار سطح تحصیلات، بر تکرار سفر و میزان هزینه کرد در سفر تأثیر مثبتی دارند. برای مثال لی^[۱۶۵] (۲۰۰۲) در بررسی خود به این نتیجه رسید که تنها عاملی که تأثیر مثبت بر میزان هزینه کرد گردشگران برای سوغاتی و محصولات محلی دارد، درآمد است اما درآمد تأثیری بر میزان هزینه کرد برای سایر مخارج گردشگر ندارد (اوه،۴۵:۲۰۰۷). در پژوهش لتو و همکاران (۲۰۰۴) درآمد، طول اقامت، اندازه گروه، تعداد بچه‌هایی که در گروه هستند عوامل مهمی بودند که بر میزان هزینه کرد مؤثرند (لتو و همکاران^[۱۶۶]،۲۰۰۴: ۳۲۷-۳۲۹).
۲-۹-۵-همراهان سفر و جنبه اجتماعی خرید
تحقیقات نشان داده است گردشگران بیشتر به محیط‌هایی جذب می‌شوند که امکان تعاملات اجتماعی بیشتر در آن فراهم باشد و جو مطلوبی داشته باشند (یوکسل،۲۰۰۷). جنبه اجتماعی خرید برای گردشگران بنا به دلایل مختلف مهم است. خود خرید یک رفتار اجتماعی است که معمولاً با همراهی دوستان و اعضای خانواده انجام می‌شود. تعامل اجتماعی که در اثر خرید ایجاد می‌شود گاه گفته می‌شود که می‌تواند نخستین انگیزه برای ملاقات با یک فروشنده باشد (کریستینسن و اسنپنگر،۱۱:۲۰۰۲). به دلیل اهمیت وجه اجتماعی خرید، بازارها و فروشگاه‌ها باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که ارتباط اجتماعی بین خریداران و فروشندگان را افزایش بدهند زیرا طراحی و جو می‌تواند تعاملات اجتماعی را افزایش دهد و یا مانع از آن شود (ان جی،۲۰۰۳). یوزل (۱۹۹۵) عنوان می‌کند که عموماً افراد به بازار در مقایسه با سایر اشکال محیط‌های خرده‌فروشی به عنوان یک محیط اجتماعی‌تر نگاه می‌کنند. تحقیقات نشان داده که ۳۰ درصد افراد حتی بدون هدف خرید نیز از بازارها دیدن می‌نمایند (عطرسایی،۴۶:۱۳۸۸).
ان جی^[۱۶۷] (۲۰۰۳) مشخص کرد که نیاز به تعامل و ارتباط اجتماعی می‌تواند انگیزه مشارکت در خرید باشد. گردشگران اغلب همراه دوستان و هم‌سفران خود از مراکز خرید بازدید می‌کنند و حتی این موضوع که کدام مرکز خرید توسط گردشگر انتخاب شود، می‌تواند تحت تأثیر نظر همراهان و اطرافیان او قرار بگیرد (کریستین سن و اسنپنگر،۱۱:۲۰۰۲). در تحقیقی که توسط یو و لیترال (۲۰۰۳) انجام شد رفتار خرید صنایع‌دستی گردشگران به‌طور تجربی مدل‌سازی شد و مشخص شد که از این نظر گردشگران به دو دسته تقسیم می‌شوند: خریداران محصول گرا: این دسته به ویژگی‌های محصول مانند اصالت، مهارت بکار رفته در ساخت و نمایشی بودن و …اهمیت می‌دهند، اما برعکس دسته اول، خریداران فرایندگرا افرادی هستند که از ملاقات با هنرمندان محلی لذت می‌برند و می‌خواهند در مورد اهمیت فرهنگی و تاریخی صنایع‌دستی اطلاعاتی کسب نمایند (یو و لیترل،۱۴۲:۲۰۰۳).
تعداد و ترکیب همراهان سفر نیز یکی دیگر از عواملی است که با رفتار خرید و میزان هزینه کرد می‌تواند ارتباط دارد. مخصوصاً طبق برخی پژوهش‌ها رفتار مسافران شدیداً متأثر از ترکیب همراهان سفر است (مارچ و وودساید^[۱۶۸]،۹۱۱:۲۰۰۵). به عنوان یکی از اولین تحقیقات در این زمینه ماک و همکاران^[۱۶۹] (۱۹۷۷) به وجود رابطه منفی میان تعداد همراهان سفر و میزان مخارج روزانه گردشگران اشاره کردند. بعدازآن تیلور و همکاران^[۱۷۰] (۱۹۹۳) به‌طور مشابه به وجود رابطه منفی میان این دو متغیر اشاره نمودند به این معنا که گروه‌های کوچک‌تر خرید بیشتری داشته‌اند؛ اما برعکس اسپاتس و ماهونی^[۱۷۱] (۱۹۹۱) به این نتیجه رسیدند که گروه‌های بزرگ‌ترکه سطح درآمد متوسطی دارند و البته با همراهی بچه‌ها در آن گروه، به‌طور میانگین در مقایسه با گروه‌های با تعداد همراهان کمتر، خرید بیشتری کرده‌اند (وانگ و دیویسون،۶:۲۰۱۰). اندرسون و لیترال^[۱۷۲] (۱۹۹۵) در مقاله خود به نام «رفتار گردشگران زن در خرید سوغاتی» به بررسی تفاوت در رفتار خرید زنان جوان و میان‌سالی که سفرهای پی‌درپی داشتند، پرداخته است. نتایج این تحقیق نشان داد زنان جوان بیشتر در فروشگاه‌ها و همراه فرزندانشان خرید می‌کنند اما زنان میان‌سال بیشتر همراه همسرانشان و یا دوستان خود و از فروشگاه‌های تخصصی و مغازه‌های توریستی خرید می‌کنند.
اگاروال و یوچوم^[۱۷۳] (۱۹۹۹) در بررسی خود به این نتیجه رسیدند که با افزایش تعداد همراهان و تعداد روزهای اقامت، مخارج گردشگران افزایش می‌یابد اما افزایش کودکان در میان همراهان سفر میزان هزینه‌های کلی گردشگران را کاهش می‌دهد؛ زیرا کودکان دارای درآمد شخصی نیستند که آن را در مقصد خرج نمایند (اگاروال و یوچوم،۱۷۴:۱۹۹۹). جانگ و همکاران^[۱۷۴](۲۰۰۴) عنوان کردند که حضور بچه‌ها در سفر می‌تواند محدودیت‌های زمانی به وجود آورد مثلاً مدت زمان سفر کوتاه شود چون بچه‌ها باید مدرسه بروند و نیاز به آموزش دارند و یا اینکه وقت والدین صرف مراقبت از آن‌ها در سفر شود و از این طریق زمان کمتری به سایر فعالیت‌ها مانند خرید اختصاص یابد (جانگ و همکاران،۳۳۹:۲۰۰۴). موک و لیورسون^[۱۷۵] (۲۰۰۰) در بررسی هزینه کرد گردشگران تایوانی دریافتند که پرهزینه‌ترین گردشگران آن‌هایی بودند که گروه همراهان کوچک‌تر داشته‌اند (موک و لیورسون،۳۰۴:۲۰۰۰). لی^[۱۷۶] (۲۰۰۱) نیز عنوان کرد که افزایش تعداد همراهان سفر بر میزان مخارج شخصی روزانه هر گردشگر، اثر کاهنده دارد اما بر مخارج روزانه کلی گردشگران تأثیر مثبتی برجای می‌گذارد (لی،۲۰۰۱ :۶۶۰ - ۶۶۲). همچنین وانگ و همکاران (۲۰۰۶) عنوان کردند با افزایش تعداد همراهان سفر بالغ، میزان مخارج کلی گردشگران افزایش خواهد یافت (وانگ و دیویسون^[۱۷۷]،۹:۲۰۱۰).
کوزاک و همکاران^[۱۷۸] (۲۰۰۸) مانند لی (۲۰۰۱) نتیجه ترکیبی به دست آوردند به این ترتیب که بزرگ‌تر شدن گروه همراهان موجب کاهش مخارج شخصی هر گردشگر در هر روز می‌شود، ولی مخارج کلی روزانه گردشگران را افزایش می‌دهد (ترانی و فارستاد^[۱۷۹]،۴۹:۲۰۱۱). در تمام تحقیقات ذکرشده در بالا، رابطه خطی بین تعداد همراهان سفر با میزان هزینه کرد وجود دارد اما در تحقیق ترانی و فارستاد (۲۰۱۱) و نیز پژوهش پرز و سامپول^[۱۸۰] (۲۰۰۰) این رابطه «یو «U شکل است (ترانی و فارستاد،۵۰:۲۰۱۱). در آخر بوجانیک^[۱۸۱] (۲۰۱۱) در تحقیق خود به نام «تأثیر سن و داشتن زندگی خانوادگی بر هزینه خرید بازدیدکننده‌های مکزیکی» به بررسی سن و داشتن زندگی خانوادگی (متأهل بودن، دارای فرزند بودن) بر میزان هزینه‌های خرید بازدیدکنندگان مکزیکی می‌پردازند و نتایج نشان داد که سن و تأهل در میزان هزینه کرد تأثیر چندان مهمی ندارد اما داشتن فرزند بر میزان این هزینه‌ها مؤثر است به این معنا که زوج‌ها و خانواده‌های دارای فرزند، کمتر از خانواده‌های بدون فرزند برای خریدهای حین سفر هزینه می‌کنند.
۲-۹-۶-وسیله حمل‌ونقل مورداستفاده در سفر
شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد گزینه‌های حمل‌ونقل مورداستفاده گردشگران و نیز ساختار حمل نقل در مقاصد می‌تواند بر رفتار خرید گردشگران مؤثر واقع شود، چرا که امکان حمل‌ونقل اقلام خریداری‌شده و بردن آن‌ها به خانه را می‌تواند برای گردشگران محدود سازد. لی^[۱۸۲] (۲۰۰۲) مشاهده کرد مسافرانی که با اتومبیل شخصی سفر می‌کنند در مقایسه با مسافرانی که با هواپیما و قطار و مترو یا اتوبوس سفر می‌کنند، هزینه بیشتری را صرف خرید می‌نمایند. او نشان داد به ویژه مسافران هوایی امکان محدودتری برای بردن برخی وسایل به علت شکستنی بودن و یا بزرگ بودن داشته‌اند (عطرسایی،۵۱:۱۳۸۸).
هو و یو (۲۰۰۷) عنوان می‌کنند که سهولت حمل‌ونقل و جابه‌جایی عنصری مهم است که گردشگران هنگام خرید سوغاتی و صنایع‌دستی به دنبال آن می‌باشند (هو و یو،۱۰۸۱:۲۰۰۷). سهولت دسترسی به مراکز خرید و وسایل حمل‌ونقل مناسب در مناطقی که برای خرید تدارک دیده‌شده است نیز از عوامل بسیار مهم در تشویق گردشگران برای خرید است (چوی و همکاران^[۱۸۳]،۲:۲۰۰۸).
۲-۹-۷-نوع سفر
لتو و همکاران (۲۰۰۴) اثر نوع سفر بر هزینه کرد مسافرانی که از تایوان به خارج از آن می‌رفته‌اند را بررسی کردند و دریافتند که مسافرانی که با تورهای هدایت‌شده به سفر می‌پردازند مشخصاً بیشتر از آن‌هایی که مستقل مسافرت می‌کنند، پول خرج کرده‌اند دلیل آن هم اطلاعات و فرصت‌های بیشتری است که به واسطه راهنمایان تور در دسترس گردشگران قرار می‌گیرد (لتو و همکاران،۳۲۷:۲۰۰۴). همچنین، ان جی (۲۰۰۳) عنوان می‌کند می‌توان مشاهده کرد که گروه‌ها در مقایسه با گردشگران تنها، مدت اقامت بیشتری در رستوران‌های مقصد دارند و زمان بیشتری را نیز در مقصد سپری می‌کنند (ان جی،۴۴۹:۲۰۰۳). جانگ و همکاران (۲۰۰۴) عنوان کردند قرار گرفتن گردشگر در جو خرید سایر همراهان سفر و پویایی لحظات چنین موقعیتی و افزایش زمان توقف گروه در بازار می‌تواند موجب خرید بیشتر شود (جانگ و همکاران،۳۳۹:۲۰۰۴). با بهره گرفتن از تور برنامه‌ریزی‌شده گردشگر یک هزینه کلی را قبل از سفر می‌پردازد که موجب صرفه‌جویی در هزینه‌های سفر مانند هزینه بلیط هواپیما می‌شود در نتیجه گردشگران می‌توانند مبالغ بیشتری را به امور دیگر مانند خرید اختصاص بدهند و هزینه‌های اختصاصی برای خرید از این طریق ممکن است افزایش یابد (ماک و همکاران،۴:۱۹۷۷).
۲-۹-۸-فرهنگ، ملیت و خرید
همان‌طور که تاکنون بحث شد، چندین متغیر بر رفتار خرید گردشگران و کالاهای خریداری‌شده تأثیر می‌گذارند تحقیقات دیگر نشان می‌دهند که زمینه‌های فرهنگی و ملی نیز تأثیر قابل‌توجهی بر تجربه خرید و اشکال دیگر مصرف دارد. ملیت می‌تواند برای مردم عامل تعیین‌کننده‌ای در انتخاب صنایع‌دستی باشد (تیموتی،۱۳۸۸: ۱۲۵). یوکسل (۲۰۰۴) عنوان می‌کند گردشگران با ملیت‌های مختلف الگوهای مختلفی در زمینه برنامه‌ریزی سفر، تفریحات و خرید از خود نشان می‌دهند (یوکسل،۷۵۲:۲۰۰۴). تامپسون و کاتلر^[۱۸۴] (۱۹۹۷) در تحقیق خود اشاره کردند که سازندگان صنایع‌دستی در گامبیا، کالاهای خاصی را برای ملیت‌های خاص می‌سازند. برای مثال گردشگران آلمانی، به رنگ‌های روشن‌تر و طرح‌های تخیلی غیرواقعی تمایل دارند. گردشگران انگلیسی تمایل بیشتری به کالاهایی دارند که ارزش فایده گرایانه کمتری دارند؛ مانند کاسه و شطرنج. آن‌ها در این تحقیق بیان می‌کنند گردشگران اسکاندیناوی کالاهای باکیفیت‌تر و اصیل‌تر را ترجیح می‌دهند و قیمت اهمیت کمی برای آن‌ها دارد (تامپسون و کاتلر،۲۲:۱۹۹۷).
تفاوت‌های فرهنگی گردشگران بین‌المللی حتی در زمینه نحوه ورود گردشگران به مذاکرات خرید نیز مهم هستند. فرهنگ‌های مختلف به جنبه‌های مختلفی از ارائه خدمات ارج می‌نهند مثلاً فرهنگ‌های شرقی بیشتر دنبال ارتباطات غیرکلامی هستند، درحالی‌که فرهنگ‌های غربی ارتباطات مستقیم و صریح و روشن را ترجیح می‌دهند (ماتیلا^[۱۸۵]،۱۹۹۹).
۲-۱۰-دلایل انتخاب هزینه­کرد به عنوان شاخص رفتار خرید
در این بخش به بررسی فایده هزینه کرد برای خرید به عنوان یک شاخص مهم برای رفتار خرید می‌پردازیم. هزینه کرد گردشگران برای خرید این‌طور تعریف می‌شود. هزینه‌هایی که توسط گردشگران صرف کالاهای ملموس می‌شود چه آن‌ها را در مقصد مصرف کنند و چه با خود به کشورشان ببرند (چانگ و همکاران،۲۰۰۴). بر اساس نظریه تقاضا، هزینه، شاخص اصلی تقاضا برای کالا و خدمات است بنابراین هزینه به عنوان معیار مهم در تقاضا در حوزه تفریحات و فراغت گردشگری مطرح است. همچنین به عقیده محققان خروجی تجربیات خرید شامل: مبلغ هزینه شده، زمان صرف شده برای خرید، رضایت، تصمیم به بازگشت مجدد و پیشنهاد دادن مقصد به دیگران است و در بین همه آن‌ها از هزینه به عنوان مهم‌ترین و عملی‌ترین معیار برای مشخص کردن تقاضای خرید گردشگران نام ‌برده شده است. در پژوهش‌هایی دیگر نیز محققان دریافته‌اند که بین هزینه کرد و رضایت مسافران از تجربه خرید رابطه مثبتی وجود دارد. دلیل دیگر برای انتخاب هزینه کرد به عنوان شاخص مهم رفتار مصرف‌کننده از یک الگوی عملی رفتار گردشگران به دست می‌آید و آن این است که عموماً خرید واقعی گردشگران بیشتر از خرید برنامه‌ریزی‌شده (قبل از سفر بدانند که چه چیزی می‌خواهند بخرند) آن‌ها است و هزینه‌های صرف شده بعد از اتمام مسافرت این مطلب را تأیید کرده‌اند (عطرسایی،۵۷:۱۳۸۸).
۲-۱۱-پیشینه پژوهش
پیشینه داخلی
اختر بروجنی (۱۳۸۰) در تحقیق خود به نام «تعیین موانع توسعه صادرات صنایع دستی ایران» به این نتیجه رسید که «تعدد مراکز تصمیم گیری»، «بورورکراسی زائد در فرایند اداری صادرات صنایع دستی»، «به هنگام نبودن اطلاعات تولیدکنندگان داخلی صنایع دستی در زمینه شناخت سلیقه های مصرف کنندگان خارجی» و «پراکنندگی جغرافیایی تولید کنندگان صنایع دستی در سطح کشور» از جمله موانع صادرات صنایع دستی می باشند.
صرامی (۱۳۸۴) در تحقیق خود به نام «صنایع دستی اصفهان و مشکلات آن» به این نتیجه رسید که مشکلات این صنایع در اصفهان شامل: «نداشتن امکان مصرف روزانه و مستمر صنایع دستی و اشباع سریع بازار مصرف»، «قیمت بالای صنایع دستی»، «کاهش تعدادگردشگران خارجی»، «موانع صادراتی این صنایع»، «عدم حمایت جدی دولت»، «نداشتن اتحادیه های قوی و فعال برای این صنایع»، «مشکلات بیمه هنرمندان»، «عدم رعایت کنترل کیفی محصولات»، «عدم و جود یک شرکت تعاونی قدرتمند(تولید، توزیع،اعتبار و تبلیغات)»، «آکادمیک نبودن دوره های آموزشی نظری و عملی»، «وارد شدن کالاهای ماشینی انبوه و جایگزین و ارزان قیمت»، «بیشتر بودن حجم تولید نسبت به حجم فروش» می باشد.
شکوبی و همکاران (۱۳۸۵) در تحقیق خود به نام «بررسی و شناخت توان بازار اصفهان در جذب گردشگر» به این نتیجه رسیدند که بازار اصفهان و عناصر مختلف کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی موجود در آن از توان های مختلفی در جذب گردشگر برخوردارند و نوع و میزان توان و جاذبه های آن برای گردشگران مختلف یکسان نیست. «داخلی و خارجی بودن»، «سن و جنس گردشگران» در انتخاب عناصر مختلف و رضایت از بازار موثر است به عبارت دیگر توان گردشگری بازار برای هریک از گروه های سنی و جنسی و گردشگران داخلی و خارجی یکسان نیست.
در تحقیق عطرسایی (۱۳۸۸) «رابطه عوامل جمعیت شناختی و رفتار خرید صنایع دستی گردشگران اروپایی در اصفهان» نشان داد عواملی مثل میزان تحصیلات، جنسیت، سن، درآمد ماهیانه، وضعیت تأهل، کشور مبدأ، ارزش دریافت شده از محیط، نوع سفر، تعداد روزهای اقامت، اختصاص هزینه، تعداد دفعات بازدید، گروه گردشگری، فصل سفر و وضعیت اشتغال بر رفتار خرید مؤثرند.
کرمی (۱۳۸۹) در پژوهش خود به نام «بازاریابی صنایع دستی و اثرات آن بر گردشگری با تأکید بر گلیم نقش برجسته ی ایلام» به بررسی مشکلات صنایع دستی پرداخت و نتایج این تحقیق نشان داد که مشکلات صنایع دستی شامل: استاندارد نبودن تولید محصولات، مواد اولیه و فضای کاری، کمبود مکان مناسب برای فروش محصولات، ناآشنایی هنرمندان با بازار هدف خارج از کشور، کمبود مراکز تحقیقات کاربردی، بسته بندی نامناسب صنایع دستی، ناآشنا بودن گردشگران خارجی با صنایع دستی منطقه، کم توجهی به بازارهای الکترونیک، نبود بازاریابی صحیح جهانی با توجه به اصول بازاریابی مدرن، هماهنگ نبودن تولیدکننده و صادرکننده (واسطه های فروش بین تولیدکننده و گردشگر به عنوان تقاضاکننده محصول تولیدی صنایع دستی) می باشد.
بیدرام (۱۳۹۲) در پژوهشی به نام « مطالعات آمایش سرزمین و سند راهبردی توسعه استان اصفهان بخش صنایع دستی » به طبقه‌بندی صنایع‌دستی اشاره کرد و نیز با توجه به کد استاندارد اختصاصی به هر یک از انواع صنایع‌دستی تعریف مختصری از آن‌ها را ارائه داد.
پیشینه خارجی
اندرسون و لیترال^[۱۸۶](۱۹۹۵) در مقاله خود به نام «رفتار گردشگران زن در خرید سوغاتی» به بررسی زنان جوان و میان سالی که سفرهای پی در پی داشته اند از نظر اینکه چقدر در رفتار خرید متفاوتند و اینکه آیا کالای دارای اصالت می خرند، پرداختند. نتایج این تحقیق نشان داد زنان جوان بیشتر در فروشگاه ها و همراه فرزندانشان خرید می کنند اما زنان میان سال بیشتر همراه همسرانشان و یا دوستان خود و از فروشگاه های تخصصی و مغازه های توریستی خرید می کنند. هنگ و چنگ^[۱۸۷] (۲۰۰۰) در مقاله خود به نام «بررسی رضایت گردشگران از خرید در هنگ کنگ» به بررسی ویژگی هایی که منجر به رضایت از خرید می شوند پرداخته اند و پانزده ویژگی شناسایی شد. گردشگران از مواردی مثل نورپردازی و شرایط فیزیکی فروشگاه ها و میزان ساعات کاری فروشگاه ها رضایت داشتند اما از اعتبار محصولات ناراضی بودند. به علاوه نتایج نشان داد که کیفیت خدمات دهی کارمندان بیشترین تاثیر را بر رضایت گردشگران از خرید را در هنگ کنگ دارد. کیم و لیترال^[۱۸۸](۲۰۰۱) در مقاله خود به نام «خرید سوغات برای خود به جای خرید آن برای دیگران» به بررسی تاثیر متغیرهایی مثل ویژگی های جمعیت شناختی گردشگران، نگرش آنها به سوغاتی ها، نگرش آنها به فرهنگ های دیگر و قرارگرفتن آنها در معرض فرهنگ مکزیکی، بر قصد خرید سوغاتی، پرداختند و نتایج نشان داد که از میان متغیرهای ویژگی های جمعیت شناختی تنها «وضعیت تاهل» بر قصد خرید تاثیر قابل توجهی دارد. از متغیرهای مربوط به نگرش به فرهنگ های دیگر تنها «نژادپرستی مصرف کنندگان» بیشترین تاثیر را بر قصد خرید داشته است؛ و از متغیرهای قرار گرفتن در معرض فرهنگ مکزیکی مشخص شد «داشتن تجربه سفر بیشتر» رابطه منفی با قصد خرید دارد. از میان متغیر های مربوط به نگرش گردشگران به سوغاتی، «زیبایی شناختی» بیشترین تاثیر را برقصد خرید داشته است. وانگ و لا^[۱۸۹](۲۰۰۳) در تحقیق خود به نام «تفاوت در میزان رضایت از خرید: مطالعه گردشگران در هنگ کنگ» به بررسی رضایت گردشگران آسیایی و غربی از خرید در هنگ کنگ پرداختند و نتایج تحقیق نشان داد بین گردشگران غربی و آسیایی از نظر رضایت از خرید بر اساس چهار ویژگی مورد مطالعه (شامل: کیفیت خدمات، کیفیت محصولات، تنوع کالا و تنوع قیمت) تفاوت وجود دارد و گردشگران غربی رضایت بیشتری از خرید دارند. موسکاردو^[۱۹۰](۲۰۰۴) در مقاله خود به نام «خرید به عنوان یک جاذبه گردشگری» به بررسی جایگاه خرید در تجربه کلی مقصد و مطالعه آن به عنوان عاملی برای انتخاب مقصد پرداخت و چهار نوع از خریداران بر اساس ترکیبی از اهمیت خرید در انتخاب مقصد و مشارکت واقعی در فعالیتهای خرید مشخص شدند سپس این چهارگروه براساس (متغیر های جمعیت شناختی و اجتماعی، رفتار سفر، انتخاب مقصد، مشارکت در فعالیت ها) دسته بندی شدند. اوه و همکاران^[۱۹۱](۲۰۰۴) در تحقیق خود به نام «پیش بینی رفتارخریدگردشگران» به بررسی تأثیر «سن»، «جنس» و «نوع سفر» به عنوان متغیرهای پیش بینی کننده برای رفتارخریدگردشگران پرداخته اند ونتایج نشان داد نوع سفر، سن و جنس می توانند به عنوان شاخص های مفید برای طبقه بندی خریداران و مصرف کنندگان باشد. هوریج و سوانسون^[۱۹۲] (۲۰۰۴) در تحقیق خود به نام «یک مدل ساختاری برای مصرف سوغاتی، فعالیت های سفر و جمعیت شناسی گردشگری» به بررسی رابطه بین انگیزه گردشگران (فعالیت های سفر و جمعیت شناسی گردشگران) با مصرف سوغاتی (ویژگی های سوغاتی ها، ویژگی های فروشگاه های سوغاتی) پرداختند و به این نتیجه رسیدند که فعالیت های سفر گردشگران رابطه مثبت با مصرف سوغاتی دارد اما جمعیت شناسی گردشگران ارتباطی با آن ندارد؛ بنابراین خرده فروشانی که بتوانند این فعالیت ها را تشخیص بدهند و نیز سوغاتی هارا با ویژگی هایی مناسب تر و در محیط مطلوب تر ارائه دهند می توانند تجربه خرید بهتر برای گردشگران بوجود آورند. یوکسل^[۱۹۳](۲۰۰۴) در مقاله خود به نام «ارزیابی تجربه خرید: گردشگران داخلی و خارجی» به بررسی درک گردشگران داخلی و بین المللی از خدمات فراهم شده در فروشگاه ها و بررسی اینکه آیا گردشگران داخلی و خارجی از نظر ترجیحات خرید و ارزیابی این خدمات باهم متفاوتند، پرداختند و نتایج نشان داد که تفاوت مهمی بین چگونگی ارزیابی گردشگران داخلی و گردشگران خارجی درباره خدمات ارائه شده در فروشگاه ها وجود دارد و گردشگران داخلی در مقایسه با گردشگران خارجی دید منفی تری به خدمات ارائه شده دارند.
یو و لیترال^[۱۹۴](۲۰۰۵) در پژوهش خود به نام «گرایش گردشگران به خرید صنایع دستی. عوامل کلیدی کدامند؟» به بررسی عوامل کلیدی که گرایش گردشگران برای خرید صنایع دستی را تحت تاثیر قرار می دهد پرداختند و نتایج نشان داد عوامل جمعیت شناختی مثل سن، جنسیت، تحصیلات، درآمد، بر گرایش گردشگران به خرید موثرند همچنین نتایج نشان داد ارزش و مطلوبیت درک شده و نگرش ها و نظرات همراهان در سفر، تاثیر مهمی بر گرایش گردشگران به خرید دارند. تیموتی^[۱۹۵] (۲۰۰۵) در کتاب خود به نام «گردشگری خرید: خرده فروشی و اوقات فراغت» درباره عوامل موثر بر خرید می‌گوید: نیاز های شخصی، زمینه فرهنگی، عواقب مورد انتظار، مقصد و ویژگی های آن، تنوع قیمت‌ها، ارائه خدمات مشتری و مدیریت خرده فروشی، ویژگی های محصول، ویژگی های جمعیت شناختی و روان شناختی بر خرید موثرند. سوانسون و هوریج^[۱۹۶](۲۰۰۶) در پژوهش خود به نام «انگیزه سفر به عنوان شاخصی برای خرید سوغات» به بررسی این موضوع که کدام «انگیزه های سفر» می تواند در خرید سوغاتی توسط گردشگران موثر باشد و «ویژگی های کلیدی سوغاتی ها»، «ویژگی های فروشگاهی که در آن سوغات خریداری شده است» پرداختند و نتایج تحقیق نشان دادکه انگیزه های سفر گردشگران روی خرید سوغاتی خاص موثر است. همچنین انگیزه های سفر گردشگران بر خرید سوغاتی هایی با ویژگی های خاص موثر است. به علاوه این انگیزه ها بر انتخاب فروشگاه های سوغاتی که دارای ویژگی خاص می باشند موثر است. فیرهارتس و همکاران^[۱۹۷](۲۰۰۷) در مقاله خود به نام «بررسی رفتار خرید بازدیدکنندگان بر اساس سنخ شناسی گردشگران» به بررسی رفتار خرید سوغاتی انواع گردشگران (شامل: گردشگران شهر، گردشگران تنها، تورهای گروهی، گردشگران فعال، گردشگران تاریخی) پرداختند. نتایج این تحقیق نشان آنها داد گردشگران شهر بیشترین میزان منابع مالی و زمان را برای خرید سوغات صرف می‌کنند در حالی که گردشگران فعال کمترین میزان هزینه و زمان را به خرید اختصاص می دهند. به علاوه توصیه های دوستان و خانواده مهمترین عامل برای انتخاب مکانی جهت خرید است. همچنین خرید صنایع دستی و نقشه و کتاب از آن ناحیه مهم تلقی می‌شود. بررسی های انجام شده توسط اوه^[۱۹۸](۲۰۰۷) در تحقیق او به نام «بررسی رفتار خرید گردشگران» نشان داد خرید یکی از رایج ترین لغات کلیدی جستجو شده توسط جستجو کنندگان اطلاعت سفر در وب سایت های مقصد است. نتایج این تحقیق نشان داد عواملی مثل سن، فصل سفر، درآمد خانوار، نوع سفر، همراهان سفر، ارزش دریافت شده از محیط، نوع مقصد همگی بر میزان هزینه برای خرید موثرند اما از نظر اماری ارتباطی بین تحصیلات با میزان هزینه برای خرید یافت نشد.
توسان و همکاران^[۱۹۹] (۲۰۰۷) در تحقیق خود به نام «تجربه خرید گردشگر و رضایتمندی» به بررسی رضایت گردشگران از «فرهنگ خرید محلی، کیفیت خدمات دهی کارکنان، ارزش و اعتبار محصول، ویژگی های فیزیکی فروشگاه، روش های پرداخت وجه و دیگر ویژگی های خرید و فروشگاه در ترکیه پرداختند. نتایج این تحقیق نشان داد با توجه به ویژگی های مختلف خرید و فروشگاه سطوح رضایت گردشگران نیز متفاوت است. یوکسل^[۲۰۰](۲۰۰۷) در مقاله خود به نام «مکان های خریدگردشگری: بررسی اثرات مکان براحساسات،ارزش خرید و رفتار خرید» به مطالعه محیط خرید که خودممکن است بخشی از تجربه موثر بر رفتارخرید متعاقب گردشگران باشد پرداخت و بیان کرد اگرمحیط خارجی جذاب و مشوق نباشد، دیگر چگونگی فضای درون فروشگاه ها ممکن است مهم نباشد. نتایج نشان داد شرایط و ارزش ایجاد شده توسط محیط خرید بر لذت خرید، تمایل به صحبت کردن با فروشندگان، تمایل به بازگشت مجدد، تمایل به صرف کردن بیشتر پول و زمان موثر است. لی و سای^[۲۰۱](۲۰۰۸) درمقاله خود به نام «رفتار خرید سوغاتی توسط گردشگران داخلی در چین» به بررسی الگوی خرید سوغاتی توسط گردشگران داخلی در چین پرداخته اند و نتایج این تحقیق نشان داد ۵ عامل «برخورداری از نمودهای‌فرهنگی»، «مناسب بودن به عنوان یک هدیه»، «کیفیت کلی»، «تولیدشدن با مهارت و استادی»، «نماینده یا نماد جاذبه مورد بازدید بودن» برای خرید سوغاتی مهم تلقی می‌شوند. سطح رضایت گردشگران با توجه به جنسیت، سن، درآمد و نوع همراهان در سفر متفاوت است. همچنین پنج عامل موثر درخرید سوغات مشخص شد که شامل: «قابلیت مجموعه سازی ازسوغات»، «ویژگیهای ظاهری»، «ویژگیهای فروشگاه»، «ارزش» و «کاربردی بودن سوغات» می باشند. نتایج کلی نشان داد چهار ویژگی از میان ده ویژگی برشمرده شده از اهمیت بیشتری نسبت به سایرین برخوردارند. وانگ و دیویسون^[۲۰۲](۲۰۱۰) در بررسی گردشگران چینی که به استرالیا سفر کرده بودند به این نتیجه رسید که میزان هزینه کرد برای خرید با توجه به سن، درآمد، محل اقامت، مدت اقامت، بزرگی گروه همراهان سفر گردشگران تعیین می‌شود؛ که از میان آن‌ها بزرگی گروه همراهان و طول مدت اقامت تأثیر مهم‌تری در تعیین میزان هزینه کرد دارند؛ اما جنسیت و تأهل کمترین تأثیر را بر میزان هزینه کرد داشتند. ویل کینز^[۲۰۳](۲۰۱۱) در تحقیق خود به نام «سوغاتی، چه چیزی می خریم ؟چرا می خریم؟» به بررسی رفتارخرید گردشگران پرداخت و در زمینه ارتباط جنسیت گردشگران با سوغاتی ها به این نتیجه رسید که زنان بیشتر از مردان تمایل به خرید سوغات دارند و مردان بیشتر سوغاتی های مارک دار و تخفیف دار می خرند در حالی که زنان انواع دیگر سوغاتی به ویژه سوغاتی های مخصوص مقصد را می خرند. همچنین تمرکز بر خرید محصولات اصیل و متعلق به مقصد است. در مورد بررسی انگیزه های خرید به ویژه در میان زنان مشخص شد سوغاتی بیشتر برای هدیه دادن به دیگران خریداری می شود و نیز آن را جهت به یاد آوردن مقصد به هنگام بازگشت به وطن خریداری می کنند. بوجانیک^[۲۰۴](۲۰۱۱) در تحقیق خود به نام «تاثیر سن و داشتن زندگی خانوادگی بر هزینه خرید بازدید کننده های مکزیکی» به بررسی سن و داشتن زندگی خانوادگی (متاهل بودن، دارای فرزند بودن) بر میزان هزینه های خرید بازدیدکنندگان مکزیکی می‌پردازند و نتایج نشان داد که سن و ازدواج کردن در میزان هزینه کرد تاثیر چندان مهمی ندارد اما داشتن فرزند بر میزان این هزینه ها موثر است به این معنا که زوج ها و خانواده های دارای فرزند، کمتر از خانواده های بدون فرزند برای خرید های حین سفر هزینه می‌کنند. سوان سون و تیموتی^[۲۰۵] (۲۰۱۲) در پژوهش خود به نام «سوغاتی ها: نمادهای پیام رسانی ،تجاری سازی و کالایی سازی آن ها» به بررسی تحقیقات گذشته درمورد سوغاتی ها از ۴دیدگاه: از جمله دیدگاه تاریخی به بررسی تحقیقات سوغاتی، سوغاتی به عنوان نماد پیام رسانی و انتقال معنی، سوغاتی به عنوان کالای قابل تجارت، کالایی سازی سوغاتی و صنایع دستی، پرداخته اند. همچنین در این مقاله به بررسی روندکالایی شدن و تبدیل هنربومی وصنایع دستی به محصولات گردشگری مصرفی پرداخته شده است. لین و چن^[۲۰۶] (۲۰۱۳) در پژوهش خود به بررسی ارتباط بین انگیزه خرید مسافران و شرکت در خرید فرودگاهی توسط آن‌ها پرداختند و به این نتیجه رسیدند که میزان خرید برنامه‌ریزی نشده در میان افراد مورد مطالعه آن‌ها با توجه به تفاوت میزان درآمد و سن متفاوت است. موگیندول و باگول^[۲۰۷] (۲۰۱۴) در پژوهش خود به نام « نگرش گردشگران درمورد یک صنایع‌دستی محبوب»به این نتیجه رسیدند که سه ویژگی قابلیت نمایش دادن صنایع‌دستی در منزل یا محل کار (تزئینی بودن)، قابلیت هدیه دادن آن به دیگران و دست‌ساز بودن بااهمیت‌ترین ویژگی‌های صنایع‌دستی از نظر گردشگران به‌حساب می‌آیند و منحصربه‌فرد بودن، نوآورانه بودن، سهولت حمل‌ونقل، مهارت در ساخت، انعکاس فرهنگ محلی، قیمت مناسب، نظافت آسان، خرید بدون واسطه از هنرمند سازنده و مشاهده فرایند ساخت صنایع‌دستی در درجه‌های بعدی اهمیت برای گردشگران قرار دارند.
۲-۱۲-خلاصه فصل
در این بخش به ادبیات موضوع تحقیق و پژوهش‌هایی مشابه پرداخته شد. بدین منظور ابتدا به مروری بر تعاریف و مفاهیم صنایع‌دستی، گردشگری، رفتار خرید و عوامل مؤثر بر خرید سوغاتی پرداخته شد همچنین پژوهش‌های مرتبط پیشین مورد بررسی قرار گرفت. یکی از روندهای حاکم که بر گردشگری در سرتاسر جهان اثر می‌گذارد، افزایش شرایط رقابت مقاصد است. رقابت بین مقصدهای مختلف برای جذب گردشگر بیشتر موجب گردیده تا بررسی رفتار مصرف‌کنندگان و الگوهای مصرفی آن‌ها بیش‌ازپیش موردتوجه برنامه‌ریزان و بازاریابان قرار گیرد. سرعت تغییرات در محیط اجتماعی و فرهنگی و پیدایش نیازهای مختلف گردشگری ضرورت بررسی مداوم رفتار گردشگران را مورد تأیید قرار می‌دهد. افراد در تصمیم‌گیری روزانه متفاوت از یکدیگر رفتار می‌کنند بنابراین الگوی رفتاری افراد در صنعت گردشگری نیز با یکدیگر یکسان نیست. حتی تصمیم‌گیری گردشگران در هنگام سفر برای خرید با تصمیم‌گیری آن‌ها برای خرید روزانه معمولی متفاوت است که این امر نشان می‌دهد نمی‌توان برای مطالعه رفتار خرید گردشگران از مدل های مورد استفاده برای مصرف‌کننده معمولی استفاده کرد. تحلیل الگوهای رفتاری گردشگران می‌تواند به شناخت چرایی اتخاذ تصمیمات متفاوت در مورد سفر و فعالیت‌های حین آن کمک نماید. سوغاتی‌ها به ویژه صنایع دستی علاوه برای اینکه موجب منافع اقتصادی برای مقاصد گردشگری می‌شوند، تجربه و خاطرات سفر را نیز برای گردشگران ملموس می‌کنند و همچنین برای گردشگران به‌نوعی مصرف فرهنگ جامعه مقصد به‌حساب می‌آیند. امروزه خرید به چیزی بیش از تهیه و به دست آوردن کالا تبدیل شده است و در واقع موجب لذت و تفریح و تعامل اجتماعی نیز می‌باشد. به علاوه خرید و مصرف به عنوان عوامل مؤثری در ایجاد هویت فردی به شمار می‌آیند و رفتار مصرف افراد مشخص می‌کند که آن‌ها به کدام طبقه اجتماعی و اقتصادی تعلق دارند. بیشتر تحقیقات موجود در مورد خرید گردشگری به موضوعاتی از قبیل مصرف سوغاتی توسط گردشگران، ارتباط بین ترجیحات مصرف‌کننده و انواع گردشگری و انگیزه‌های سفر، ارتباط بین سن و جنسیت با رفتار مصرف صنایع‌دستی و نیز در مورد ترجیحات مصرف‌کنندگان در مورد ویژگی‌های کالاها و خدمات پرداخته‌اند.
فصل سوم
روش پژوهش
فصل سوم
روش پژوهش
۳-۱-مقدمه
در فصل قبل مفاهیم کلی و رابطه بین عوامل مؤثر بر رفتار خرید گردشگران با تمرکز بیشتر بر هزینه کرد آن‌ها برای سوغات به ویژه صنایع‌دستی پرداخته شد. در این بخش روش‌شناسی پژوهش مورد بررسی قرار می‌گیرد. در این پژوهش رابطه عوامل مؤثر بر رفتار خرید صنایع‌دستی با میزان خرید صنایع‌دستی توسط گردشگران خارجی بازدیدکننده از بازار صنایع‌دستی میدان نقش جهان اصفهان بر اساس مدل سه وجهی مفهومی اوه (۲۰۰۷) مورد بررسی قرار گرفت. مدل اوه، رابطه بین ویژگی‌های جمعیت شناختی، ویژگی‌های سفر و ویژگی‌های محیطی/موقعیتی مقصد و میزان هزینه کرد گردشگران را برای صنایع‌دستی نشان می‌دهد. در این پژوهش رابطه میان متغیرهای سن، تحصیلات، درآمد، تعداد همراهان سفر و نوع سفر با میزان هزینه کرد گردشگران خارجی برای خرید صنایع‌دستی در اصفهان با بهره گرفتن از فنون آمار استنباطی مشخص شد. همچنین ترجیحات خرید اقلام صنایع‌دستی توسط گردشگران خارجی و عوامل مهم در ارزیابی صنایع‌دستی از نظر آن‌ها با بهره گرفتن از داده‌های میدانی اولویت‌بندی گردیده‌اند.
۳-۲-روش­ پژوهش
تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر نحوه گردآوری داده، توصیفی - پیمایشی و از نوع همبستگی است. در این پژوهش محقق به توصیف و تفسیر آنچه هست می‌پردازد و به شرایط موجود توجه دارد و نه به تغییر وضعیت و بررسی پیامدهای تغییرات اعمال‌شده. ازآنجایی‌که محقق از طریق نمونه‌گیری نتایج را به جامعه تعمیم داده است، این پژوهش پیمایشی است. در این پژوهش علاوه بر کشف و توضیح روابط همبستگی‌ها و آزمون فرض‌ها به توصیف و گزارش از موقعیت‌ها و وقایع بر اساس اطلاعات موجود که جنبه وصفی دارند نیز پرداخته شد.
۳-۳-جامعه آماری و روش نمونه‌گیری
۳-۳-۱-جامعه آماری
جامعه آماری این پژوهش، تمام گردشگران خارجی بودند که در ماه‌های فروردین تا مهر ۱۳۹۳ از بازار صنایع‌دستی میدان نقش جهان شهر اصفهان بازدید کرده‌اند. طبق اطلاعات کسب‌شده از راهنمایان گردشگری بیشتر گردشگران خارجی از این بازار دیدن می‌کنند و صنایع‌دستی موردنیاز خود را ازآنجا تهیه می‌نمایند. لازم به ذکر است که فروشگاه‌های موجود در این بازار در دسته فروشگاه‌های کوچک قرار می‌گیرند.

نبود عملکرد حرفه ای و تخصصی متناسب با نیازهای واقعی جامعه

۴

وابستگی به احزاب سیاسی و وابسته نمودن سمن ها به منابع مالی و حمایتی دیگر

۵

فقدان قانون مشخص برای تاسیس و فعالیت سازمان های مردم نهاد به نحویکه هم اکنون بیش از ۱۰ ارگان دولتی نسبت به صدور مجوز برای سمن ها در کشور اقدام می نمایند .

فصل چهارم
روش شناسی
در این فصل به روش شناسی و نحوه تجزیه و تحلیل اطلاعات در مسیر تبدیل داده به دانایی اقدام می شود . بیان روش پژوهش ، تعریف دقیق و کوتاه متغییرها در ابعاد نظری و عملیاتی در کنار تبیین جامعه اماری و نحوه دریافت و دسته بندی و به کارگیری اطلاعات در جهت تبیین روایی و پایایی تحقیق در این قسمت صورت می گیرد .
۴-۱ روش پژوهش
با توجه به ماهیت موضوع فوق، بررسی نقش سازمان های غیر دولتی در تحقق حاکمیت مطلوب در کشورهای در حال توسعه مطالعات تحلیلی - توصیفی به شمار می آید. که نتایج آن می تواند در پیشبرد اهداف برنامه ریزی در کشورهای در حال توسعه (تهران) اثرگذار باشد.
۴-۲ متغییرهای پژوهش
سازمان های مردم نهاد
حاکمیت مطلوب
الف- تعاریف نظری متغییرهای مستقل و وابسته
متغیر مستقل: یک ویژگی از محیط فیزیکی یا اجتماعی است که بعد از انتخاب، دخالت یا دستکاری شدن توسط محقق، مقادیری را می پذیرد تا تأثیرش بر روی متغیر دیگر(متغیر وابسته) مشاهده شود.
به زبان دیگر متغیری که توسط پژوهش‌گر اندازه‌گیری، دست‌کاری و یا انتخاب می‌شود؛ تا تأثیر یا رابطه آن را بر متغیر و یا متغیرهای دیگری، اندازه‌گیری کند، متغیر مستقل نامیده می‌شود.
متغییر مستقل تحقیق : سازمان های مردم نهاد
سازمانهای مردم نهاد یا (NGO) ها نامی است که زیاد به گوش می خورد و در کشورهای مختلف با توجه به فرهنگ های موجود در هر کشور حول محور های مختلف شکل می گیرد .
براساس تعریف سازمان ملل، NGOها یا سازمان‌های غیردولتی باید دارای چهار مشخصه اصلی باشند: ۱) از وابستگی مستقیم به هر حکومتی آزاد باشند ۲) فعالیت‌های سیاسی و وابستگی به احزاب سیاسی نداشته باشند ۳) غیرانتفاعی باشند و فعالیت اقتصادی نکنند ۴) فاقد فعالیت‌های خشونت‌آمیز بوده و با گروه‌های بزهکار مرتبط نباشند.
در تعریفی دیگر از سازمان مردم‌نهاد براساس مفاد آیین‌نامه اجرایی تأسیس و فعالیت سازمان‌های مردم‌نهاد مصوب ۸/۵/۸۴ هیأت وزیران باید گفت: سازمان مردم‌نهاد به تشکلی اطلاق می‌شود که توسط گروهی از اشخاص حقیقی یا حقوقی غیرحکومتی به‌صورت داوطلبانه با رعایت مقررات مربوط، تأسیس شده و غیرانتفاعی، غیرسیاسی و عضوپذیر است
در تشریح این ویژگی ها به اختصار می توان چنین گفت:
سازمان های مردم نهاد(سمن ها ):
سازمان های مردم نهاد غیر دولتی (Non-Governmental) هستند بدین معنی که تأسیس آنها بر اساس تصمیم دولتی و در چارچوب بودجه عمومی انجام نمی گیرد بلکه اشخاص حقیقی یا حقوقی خصوصی مؤسس آنها می باشند، البته سازمانهای مردم نهاد و مجموعه دولت دارای ارتباط و اثرات دوجانبه می باشند.
غیر انتفاعی (Non-Benefite) هستند بدین معنی که دست یافتن به درآمد و سود و انجام فعالیتهای تجاری و صنفی انتفاعی به منظور تقسیم منافع بین اعضاء ، مؤسسان، مدیران و کارکنان هدف سازمان نیست، هرچند که این ویژگی، سازمان مردم نهاد را از دست یابی به درآمد برای اداره امور خود باز نمی دارد.
متغیر وابسته: متغیری است که مشاهده یا اندازه‌گیری می‌شود؛ تا تأثیر متغیر مستقل بر آن معلوم و مشخص شود.به عبارت دیگر، متغیر وابسته، متغیری است که تحت تأثیر متغیر مستقل قرار می‌گیرد. انتخاب یک متغیر به عنوان متغیر وابسته، به هدف پژوهش بستگی دارد. پس از تعریف دقیق و روشن متغیر وابسته، باید ابزاری که امکان اندازه گیری را فراهم می کند نیز شناسایی کرد.
متغییر وابسته تحقیق : حاکمیت مطلوب
حاکمیت یک مفهوم جدید نیست بلکه از زمان تمدن بشر وجود داشته است. به‌طور خیلی ساده حاکمیت به معنای فرایند تصمیم‌گیری و اجرای تصمیمات است. حاکمیت می‌تواند به صورت‌های حاکمیت مشارکتی، حاکمیت بین‌المللی، حاکمیت ملی و حاکمیت محلی باشد.
از آن‌جا که حاکمیت فرایند تصمیم‌گیری و اجرای تصمیمات است، بازیگرانی که به‌طور رسمی و یا غیررسمی در این تصمیم‌گیری‌ها و اجرای آن‌ها نقش دارند، در کانون تمرکز هستند. دولت یکی از این ایفاکنندگان نقش در حاکمیت است. براساس سطحی که دولت حاکم در آن قرار دارد بازیگران متفاوتی به ایفای نقش می‌پردازند. به‌عنوان مثال در نواحی روستایی، مالکان، انجمن کشاورزان، شرکت‌های تعاونی، NGOها، موسسات تحقیقاتی، رهبران مذهبی، موسسات مالی، بخش‌های سیاسی، ارتش و غیره نقشی در حاکمیت دارند. این وضعیت در نواحی شهری پیچیده‌تر است. در شکل ۱ ارتباط بین افرادی که در حکومت‌های نواحی شهری ایفای نقش می‌کنند نشان داده شده است. در سطح ملی علاوه بر بازیگران فوق، رسانه‌ها، کسانی ‌که در پارلمان فعالیت می‌کنند، شرکت‌های چندملیتی و غیره نیز در تصمیم‌گیری‌ها و اجرای تصمیمات نقش عمده‌ای بازی می‌کنند. همۀ این بازیگران غیر از دولت و ارتش بخشی از جامعه متمدن هستند. در برخی از کشورها علاوه بر جامعه متمدن، سندیکای جرایم سازمان‌یافته مانند مافیای دولتی نیز بر تصمیم‌گیری‌ها تاثیرگذار هستند به‌ویژه در نواحی شهری و در سطح ملی.
در برخی از نواحی روستایی ممکن است تصمیم‌گیری‌ها توسط خاندان‌های قدرتمند در آن نواحی انجام شود. این‌گونه تصمیم‌گیری‌های غیررسمی معمولا با اقدامات غلط و نادرست همراه است.
خصیصه‌های حاکمیت مطلوب
یک حاکمیت مطلوب هشت مشخصه و ویژگی دارد: ۱- مشارکت، ۲- بر مبنای موافقت عمومی، ۳- مسؤول و قابل اطمینان، ۴- شفافیت، ۵- پاسخ‌گو، ۶- موثر و کارآمد، ۷- برابری و فراگیری و ۸- مطیع قوانین حاکم.
۱- مشارکت: مشارکت همگانی مرد و زن در امور جامعه کلید اصلی حاکمیت مطلوب است. مشارکت می‌تواند مستقیم و یا به‌واسطه نماینده‌های قانونی باشد. مشارکت باید با آگاهی و سازمان‌یافته صورت گیرد و این به معنای آزادی تجمع و بیان از یک سو و جامعه متمدن سازمان‌یافته از سوی دیگر است.
۲- بر مبنای توافق عمومی: جامعه‌ای که در آن بازیگران بسیاری با نظرات متعدد ایفای نقش می‌کنند، حاکمیت مطلوب جهت رسیدن به یک اجماع و توافق عمومی است بر سر اینکه بهترین منافع برای جامعه چیست و چگونه به‌دست می‌آید. این تنها می‌تواند از درک تاریخی، فرهنگی و مفاهیم اجتماعی در جامعه مفروض به‌دست آید.
۳- مسؤول و مطمئن: مسؤول و قابل اطمینان بودن از ملزومات کلیدی یک حاکمیت مطلوب است. نه‌تنها موسسات دولتی بلکه بخش خصوصی و تشکیلات جامعه مدنی نیز باید در برابر عموم مردم و کلیه ذی‌نفعان رسمی مسؤول باشند. اینکه کی در برابر چه کسی مسؤول است بسته به اینکه تصمیمات و اقدامات انجام شده در داخل و یا خارج یک سازمان انجام گرفته، متفاوت خواهد بود. به‌طور کلی یک سازمان و یا موسسه در برابر کسانی‌که متاثر از تصمیمات و و اقدامات آن هستند، مسؤول است. مسؤول بودن را نمی‌توان بدون شفافیت لازم از پیش برداشت.
۴- شفافیت: شفافیت به این معناست که تصمیماتی که اخذ و اجرا می‌شوند از قوانین و مقررات پیروی کنند. همچنین شفافیت به این معناست که اطلاعات به‌طور آزاد در دسترس کسانی ‌که تحت تاثیر این تصمیمات و اجرای آن هستند، قرار گیرد. علاوه بر این یعنی اینکه اطلاعات کافی و لازم به شکلی ساده و قابل فهم تهیه شود و در اختیار همگان قرار گیرد.
۵- پاسخ‌گویی: در یک حاکمیت مطلوب تشکیلات حاکم در بازه زمانی منطقی پاسخ‌گوی شهروندان و افراد ذی‌نفع هستند.
۶- موثر و کارآمد: حاکمیت مطلوب به این معناست که تشکیلات حاکم بتواند نتایجی را تولید کند و دستاوردهایی را ارائه دهد که احتیاجات جامعه را برآورده سازد و در عین حال بهترین منابع را در اختیار آن‌ها قرار دهد. همچنین مفهوم کارآمدی در یک حاکمیت مطلوب استفاده مقبول از منابع طبیعی و حمایت از محیط زیست را نیز تحت پوشش قرار می‌دهد.
۷- برابری و فراگیری: مطلوب بودن یک حاکمیت در این است که همه اعضا احساس کنند که در آن سهیم هستند و از مسیر اصلی آن کنار گذاشته نمی‌شوند. این مسئله نیازمند این است که همه گروه‌ها، به‌ خصوص قشر آسیب‌پذیر، این فرصت را داشته باشند که وضعیت خود را بهبود بخشند.
۸- قوانین حاکم: یک حاکمیت مطلوب دارای چارچوب‌های قانونی است که به شکلی عادلانه و بی‌طرفانه اجرا شود و همچنین به‌طور کامل از حقوق بشر حمایت کند. اجرای عادلانه قانون نیازمند دادگاه قضایی مستقل و نیروی انتظامی قدرتمند و فسادناپذیر است.
انچه در بالا آمده نشان‌دهنده آن است که حاکمیت مطلوب آرمان و هدفی است که رسیدن به آن بسیار دشوار است. امروزه کشور‌های اندکی به آرمان حاکمیت مطلوب نزدیک شده‌اند. به هر حال جهت تضمین توسعه پایدار بشری، باید اقداماتی در جهت رسیدن به این ایده‌آل و حقیقی کردن آن صورت گیرد.
به‌طور کلی از یک حاکمیت مطلوب انتظار می‌رود که در راستای بهبود وضعیت زندگی شهروندانش تلاش کند. تفاوت یک حاکمیت مطلوب و یک حاکمیت نامطلوب در این است که حاکمیت نامطلوب در جهت به‌دست آوردن منافع شخصی و خصوصی خود است، درحالی‌ که حاکمیت مطلوب منافع مردم را در نظر می‌گیرد. با وجود یک حاکمیت مطلوب توزیع اطلاعات به‌طور متناسب برای عموم مردم است، اما حاکمیت نامطلوب بسیاری از اطلاعات را از دسترس مردم عادی دور نگه می‌دارد. در این حالت اطلاعات فقط برای عده‌ای خاص قابل دسترس است که آن‌ها نیز جهت منافع خود از آن بهره می‌برند و این در نهایت با اساس یک حاکمیت مطلوب که تصمیم‌گیری‌های آن وابسته به کیفیت و دقت اطلاعات در تصمیم‌گیری‌ها است، مغایر است.( مجله دولت الکترونیکی – مونا صداقت – ۷ مرداد ماه ۱۳۸۵ http://itanalyze.com/ )
ب- تعاریف عملیاتی متغییرهای مستقل و وابسته