در ادامه اظهارات صاحبنظران شاخص بطور مبسوط به بحث گذارده شده است:
۲-۱-۲۱-۱-دیدگاه گاردنر در هوش شناختی و غیر شناختی
هاوارد گاردنر استاد روان شناسی دانشگاه هاروارد ، هوش را مشتمل بر ابعاد گوناگون زبانی ، موسیقایی ، بصری ، ریاضی ، جسمی ، میان فردی ، درون فردی ، معنوی ، طبیعت گرایانه و وجود گرایانه می داند.او وجوه شناختی مختلف را با عناصری از هوش غیر شناختی(شخصی)ترکیب کرده است .بعد غیر شناختی مورد نظر او مشتمل بر دو مولفه کلی ، استعدادهای درون فردی و مهارتهای میان فردی است .
نمودار ۲-۱: ابعاد هوش از دیدگاه گاردنر (۱۹۸۳)
هوش درون فردی(فراشناختی) مبین آگاهی فرد از هیجانات و احساسات خویش ، ابراز باروها و احساسات شخصی و احترام به خویشتن ، تشخیص استعدادهای ذاتی ، استقلال عمل در انجام کارهای مورد نظر و در مجموع خود هدایتی است.
هوش میان فردی به توانایی درک و فهم دیگران و عوامل برانگیزاننده انسان و چگونگی فعالیت آنها ارتباط دارد.به نظر گاردنر فروشندگان ، سیاست مداران ، معلمان ، متخصصان بالینی و رهبران مذهبی موفق ، احتمالاً از هوش میان فردی بالایی برخوردارند.
۲-۱-۲۱-۲-دیدگاه کوپر در هوش هیجانی
کوپر مدل چهارگانه ای برای هوش هیجانی ارائه نمود که شامل سواد هیجانی ، عمق و ژرفای هیجانی ، تناسب یا صلاحیت هیجانی و معجزه هیجانی (قدرت کیمیا گری هیجانی ) است.در این مدل متشکل از چهار اصل که شعور هیجانی را از حیطه تجزیه و تحلیل روان شناسی و نظریه های فلسفی خارج و به حیطه شناخت ، استدلال و کاربرد مستقیم وارد می کنند ، ارائه می گردد.

۱)زمینه هیجانی :
از طریق صداقت هیجانی ، انرژی ، آگاهی ، واکنش ، مسئولیت و ایجاد رابطه ، جایگاهی برای اعتماد و تاثیر فردی پدید می آید.
۲)صلاحیت هیجانی :
اصالت ، قابلیت ، اعتماد و انعطاف پذیری را در فرد بوجود می آورد و دامنه اعتماد ، ظرفیت و کنترل مشاجرات را افزایش و نارضایتی سودمند را به بیشترین حد می رساند.
۳)ژرفای هیجانی :
در این اصل فرد با راههایی برای نظم زندگی و کار خود با هدف و قابلیت منحصر به فرد آشنا و در راه بازگشت با صداقت ، تعهد و مسئولیت همراه خواهد شد که به نوبه خود اثر پذیری او را افزایش می دهد.
۴)معجزه هیجانی :
در این اصل استعدادهای خلاق فرد پرورش یافته مورد نظر است تا به آمادگی بیشتر از فرصتهای موجود بهره مند شده ، بیشتر تلاش کند تا بر مشکلات رفتاری فایق شود.
نمودار ۲-۲ : مدل چهارگانه هوش هیجانی از دید کوپر(۱۹۹۷)
۲-۱-۲۱-۳-دیدگاه مایر و سالووی در هوش هیجانی
مایر و سالووی هوش هیجانی را توانایی ارزیابی ، بیان و تنظیم هیجانات خود و دیگران و استفاده کارآمد از آنها می دانند.آنها متعقدند : مردم به روش های مختلف با احساسات و هیجانات خود کنار می آیند که از آن جمله می توان به گونه های ذیل اشاره کرد:
الف)خودآگاه:
اینگونه افراد از خلق و خو و روحیات خویش آگاه هستند و وقوف کاملی به زندگی احساسی خود دارند.اندیشه آنها در اداره کردن احساسات به آنها یاری می رساند.
ب)در خود فرو رفته:
اشخاصی هستند که اغلب اوقات گرفتار احساسات شده و راه گریزی از آن نمی یابند.افرادی ناپایدار که آگاهی چندانی از هیجانات خود ندارند و بی هیچ دورنمایی در احساسات خود غرق می شوند.
ج)تسلیم شده :
این افراد در عین حال که در اغلب اوقات به احساسات خود آگاهند اما باز هم تمایل دارند همان روحیات را بپذیرند و به همین دلیل درصدد تغییر آنها بر نمی آیند.پیتر سالووی (۱۹۹۰) ضمن ابداع اصطلاح (سواد هیجانی) در این مورد به پنج حیطه اشاره می کند:
۱-خودآگاهی:
آگاهی از خویشتن ، توان خودنگری و تشخیص احساسات خود ، به همان گونه ای که وجود دارد.
۲-اداره هیجان:
کنترل هیجانات ، کنترل احساسات به روش مطلوب و تشخیص منشا این احساسات و یافتن راه های اداره و کنترل ترسها ، هیجانات و عصبانیتها.
۳-خودانگیزی:
جهت دادن و هدایت هیجانات به سمت و سوی هدف ، خویشتن داری هیجانی و به تاخیر انداختن خواسته ها .
۴-هم حسی:
حساسیت نسبت به علایق و احساسات دیگران و تحمل دیدگاه های آنها و بها دادن به تفاوتهای موجود بین مردم در رابطه با احساسات خود نسبت به اشیا و امور.
۵-تنظیم روابط:
اداره هیجانات دیگران و برخورداری از کفایتهای اجتماعی و مهارتهای اجتماعی.
نمودار ۲-۳ : حیطه های سواد هیجانی به زعم سالووی (۱۹۹۰)
مدل اولیه هوش هیجانی مایر و سالووی سه حیطه ارزیابی و ابراز هیجان ، تنظیم هیجان در خود و دیگران و بهره برداری از هیجان را شامل می شود:
۱-ارزیابی و ابراز هیجان:
ارزیابی و ابراز هیجان بواسطه مولفه های کلامی و غیر کلامی همچنین ارزیابی هیجان در دیگران بوسیله مولفه های فرعی ادراک غیر کلامی و همدلی ، مشخص می شود.
۲-تنظیم هیجان در خود و دیگران:
تنظیم هیجان ، تجربه فراخلقی ، کنترل ، ارزیابی و عمل به خلق خویش و تنظیم هیجان در دیگران ، تعامل موثر با سایر افراد را شامل می شود.
۳-بهره برداری از هیجان:
استفاده از اطلاعات هیجانی درتفکر ، عمل و مساله گشایی است(مایر و سالووی ، ۱۹۹۰)
بعدها مایر و سالووی برای هوش هیجانی مدل چهار بعدی ، آگاهی هیجانی ، تسهیل هیجانی ، شناخت (ادراک ) هیجانی و کنترل هیجانی را در نظر گرفتند.
مدل فوق بر این نکته تاکید دارد که هوش هیجانی ساختی چند وجهی است و این ابعاد می توانند متقابلاً در افزایش تواناییها نقش موثر و کارآمدی داشته باشند.
شرح ابعاد مطرح شده در مدل چهار بعدی مایر و سالووی :
۱-آگاهی هیجانی:
به توانایی اطلاع از هیجاناتی که شخصاً تجربه می گردد و بیان و اظهار آنها و نیازهای هیجانی خود و دیگران اشاره دارد.بعنوان نمونه می توان به تمایز اظهارات درست یا نادرست هیجانات و نیز اظهارات صادقانه یا کاذب اشاره کرد.
۲-تسهیل هیجانی: